Klasztor Dafni

Klasztory Dafni, Osios Lukas i Nea Moni na Chios^[a]
	Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Państwo	Grecja
Typ	kulturowy
Spełniane kryterium	I, IV
Numer ref.	537
Region	Europa i Ameryka Północna
	Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	1990; na 14. sesji
	Położenie na mapie Grecji Klasztor Dafni
	38°00′46,8″N 23°38′09,1″E/38,013000 23,635861
	Multimedia w Wikimedia Commons
	↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO ; ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO ;

Dafni (gr. Δάφνι, Δάφνιον) – niegdyś klasztor, obecnie muzeum państwowe, położony w Chaidari, w aglomeracji Aten, w Attyce, w Grecji. Zdobiące go mozaiki zaliczane są do arcydzieł średniowiecza.

Miejsce zawdzięczało swą nazwę krzewom z rodziny wawrzynowatych (Lauraceae), czyli po grecku: δάφνη.

W 1990 roku został wpisany wraz z klasztorami Osios Lukas i Nea Moni na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Historia

Pierwsza świątynia chrześcijańska na miejscu dzisiejszego kościoła klasztornego powstała w V wieku w miejscu świątyni Apollina zburzonej w 395 roku. W czasie wznoszenia bazyliki oraz otaczających ją murów obronnych wykorzystano kamienne bloki starożytnej budowli oraz jońskie kolumny umieszczając je w portyku. Do dziś pozostała jedynie jedna kolumna antyczna. Pozostałe elementy portyku zostały wywiezione do Londynu przez lorda Elgina, za zgodą jedynie tureckich władz okupacyjnych.

Obecny kościół klasztorny oraz refektarz został wzniesiony około 1070 roku, gdy ustanowiono sam klasztor. Powstał on na oktagonalnym planie greckiego krzyża. Jest jednym z najcenniejszych przykładów XI-wiecznej architektury bizantyńskiej. Bizantyjczycy mieszkali w klasztorze niewiele ponad 100 lat. Był to okres intelektualnego rozkwitu Bizancjum, jednocześnie jednak łączący się z upadkiem państwa.

W 1204 roku, po zdobyciu Aten przez Franków, klasztor został złupiony przez krzyżowców. W następnych latach przejęli go od prawosławnych mnichów cystersi z Bellevaux. Sprowadził ich pierwszy frankoński diuk Aten, Otto de la Roche. Zachowały się uszkodzone sarkofagi, z herbem rodziny de la Roche. Cystersi dokonali licznych przeróbek, rozbudowując kościół, wyposażając dziedziniec w gotyckie krużganki, wznosząc otaczające zespół budynków i częściowo zachowane mury obronne. Po zajęciu Attyki przez wojska Imperium Osmańskiego cystersi musieli opuścić klasztor. W 1458 roku powrócili mnisi prawosławni, wygnani ponownie za udzielenie pomocy powstańcom w 1821 roku.

Z obiektów klasztornych i wcześniejszych – pogańskich, poza samą świątynią, zachowało się niewiele historycznej substancji. Istnieją podziemia i cysterny wodne, kilka pomieszczeń klasztornych, fragmenty krużganków, z reszty jedynie wyraźnie rozplanowane fundamenty. Pierwsze, poważne prace konserwatorskie podjęto w 1888 roku. Po trzęsieniu ziemi 1999 roku, konstrukcja świątyni wymagała natychmiastowych, głębokich interwencji inżynierskich. Proces ratowania obiektu przedstawiają plansze, w sali projekcji audiowizualnych.

W 1990 roku został wpisany wraz z klasztorami Osios Lukas i Nea Moni na listę światowego dziedzictwa UNESCO^[1].

Architektura
Widok od strony północno-zachodniej - sierpień 1975
Widok od strony południowo-wschodniej - sierpień 1975
Widok od strony południowej - sierpień 1975
Elementy wcześniejszej świątyni pogańskiej, wykorzystane m.in. do budowy portyku
Portyk, od strony zachodniej. Zauważalny jest brak kolejnej, korynckiej kolumny, niegdyś wywiezionej do Anglii.
Gotyckie krużganki niegdyś bizantyńskiego, potem cysterskiego klasztoru
Pierwszy z widocznych sarkofagów należał do książęcego rodu de la Roche – ostatnich budowniczych kościoła
Stan obecny obiektu, widziany od strony północno-zachodniej
Jeden z zachowanych fragmentów muru obronnego, niegdyś otaczającego cały obiekt

Mozaiki

Wewnątrz kościoła zachowały się bizantyjskie mozaiki. Przedstawiają sceny z życia Chrystusa, Matki Boskiej, świętych (głównie z Syrii), archaniołów i proroków. Jednak najważniejszym dziełem sztuki jest Chrystus Pantokrator w kopule kościoła, której średnica wynosi 8 metrów. Postać przedstawiona została na złotym tle. Oświetla ją 16 okien w tamburze. Lewa dłoń Zbawiciela spoczywa na apokaliptycznej Księdze Życia. Otaczają go wizerunki 16 proroków. W północno-zachodnim narożniku kopuły przedstawiono Przemienienie. Mozaiki w narteksie przedstawiają m.in. Ostatnią Wieczerzę, Umywanie stóp i Zdradę Judasza.

Mozaiki
Mozaika Pantokratora w kopule (1090-1100 r.) - sierpień 1975
Św. Grzegorz Cudotwórca
Narodziny
Zmartwychwstanie
Kąpiel małego Jezusa
Niewierny Tomasz

Zobacz też

Klasztor Kesariani – klasztor w Atenach, z tegoż okresu historycznego, skromniejszy, lokalny.
Dafne (mitologia) – nimfa upodobana przez Apoolona, przez swego boskiego ojca zmieniona w krzew wawrzynu.
Lista światowego dziedzictwa UNESCO w Grecji

Przypisy

↑ UNESCO: Monasteries of Daphni, Hosios Loukas and Nea Moni of Chios. [dostęp 2017-03-06]. (ang.).

Linki zewnętrzne

Opis na stronie Ministerstwa Kultury i Turystyki

[1] Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO

[2] Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

[UNESCO537-3] UNESCO: Monasteries of Daphni, Hosios Loukas and Nea Moni of Chios. [dostęp 2017-03-06]. (ang.).

[a]

[b]

[1]