Komitet „Karabach”
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.
Komitet „Karabach” (orm. Ղարաբաղ կոմիտե) – ormiańska organizacja polityczna powstała w 1987, stawiająca sobie za cel w pierwszej kolejności oderwanie Górskiego Karabachu od Azerbejdżańskiej SRR i przyłączenie go do niepodległej Armenii, w dalszej – budowę ormiańskiego państwa narodowego w granicach przekraczających obszary Armeńskiej SRR.
Komitet rozpoczął swoją działalność w październiku 1987[1], według innego źródła – 23 lutego 1988[2]. Jako cel stawiał sobie budowę Armenii jako państwa wyłącznie Ormian, bez mniejszości narodowych, w granicach przekraczających obszar Armeńskiej SRR[1], obejmujących oprócz niego Górski Karabach, Nachiczewan, Armawir, Gandżę, Geranboj, Achalkalaki oraz część Turcji[3]. Wśród założycieli organizacji byli Lewon Ter-Petrosjan (przyszły prezydent niepodległej Armenii)[3], Igor Muradian, Gagik Safarian, Manuel Sargsjan, Aszot Manuczarian, Hrair Ulubabian[2]. Według niektórych autorów, organizacja powstała z inspiracji emigracyjnej Armeńskiej Federacji Rewolucyjnej (dasznaków)[4].
Działacze komitetu szybko zdobyli popularność wśród Ormian, występując na wiecach niepodległościowych w miastach Armeńskiej SRR i w innych skupiskach Ormian w ZSRR[2]. Zjednoczenie wszystkich ziem ormiańskich w niepodległym państwie było jedynym głoszonym przez nich hasłem – świadomie zrezygnowali np. z krytyki gospodarki radzieckiej czy panującej w kraju korupcji, by skupiać całą uwagę wyłącznie na kwestii zjednoczenia[2].
Dążąc do usunięcia z terytorium Armenii mniejszości azerskiej, od początku istnienia organizacji wszczynali antyazerskie zamieszki w miastach ormiańskich, doprowadzając do masowych ucieczek Azerów z Armenii i Górskiego Karabachu[1]. Od 1988 Komitet posiadał na terenie Górskiego Karabachu własne oddziały paramilitarne, określane jako "oddziały samoobrony"[3], które dokonywały napaści na Azerów[4]. W mniejszości w organizacji pozostawali umiarkowani działacze[5], którzy dopuszczali możliwość dialogu z politykami azerskimi i dalszego współistnienia obu społeczności[6].
Po masakrze w Sumgaicie Komitet "Karabach" przesłał list do I sekretarza KPZR Michaiła Gorbaczowa, domagając się wykrycia i ukarania sprawców pogromu. Wyrażono również nadzieję, że konflikt ormiańsko-azerski o Górski Karabach zostanie przedyskutowany na forum Politbiura KPZR[6].
17 maja 1988 przedstawiciele Komitetu, łamiąc zakaz zgromadzeń publicznych wprowadzony po masakrze, zorganizowali kolejne manifestacje narodowe w centrum Erywania[7]. Sześć dni wcześniej, na skutek wewnętrznych różnic zdań, Igor Muradian i jego zwolennicy zostali wykluczeni z Komitetu. Od tej pory w jego skład wchodzili Lewon Ter-Petrosjan, Wazgen Manukian, Aszot Manuczarian, Rafael Gazarian, Babken Araksjan, Dawit Wartanian, Samson Gazarian, Hambartsum Galstian, Aleksander Hakopian, Samuel Keworkian i Wano Sirategian. Nowi członkowie Komitetu byli przekonani, że jego działalność powinna wpisywać się w aktywność antykomunistycznej opozycji w całym ZSRR[8].
8 sierpnia 1988 Komitet przekształcił się w partię demokratyczną i narodową o nazwie Ormiański Ruch Narodowy[9]. W listopadzie tego samego roku podległe jej "oddziały samoobrony" wypędziły z Armeńskiej SRR nawet 200 tys. Azerów, co Piotr Kwiatkiewicz uznaje za czystkę etniczną. Milicja państwowa w większości przypadków nie interweniowała[3]. Dopiero pod koniec roku władze radzieckie wprowadziły w strefie nadgranicznej dwóch republik stan wyjątkowy, uniemożliwiając dalsze wypędzenia Azerów[5]. 10 grudnia 1988, w obawie przed popularnością byłych liderów Komitetu (obecnie działaczy Ormiańskiego Ruchu Narodowego) i ich zdolnością do mobilizowania społeczeństwa ormiańskiego, władze radzieckie dokonały ich aresztowania[10]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Piotr Kwiatkiewicz: Azerbejdżan: ukształtowanie niepodległego państwa. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2009, s. 65-66. ISBN 978-83-7611-327-2.
- ↑ a b c d Ohannes Geukijan: Ethnicity, Nationalism and Conflict in the South Caucasus. Nagorno-Karabakh and the Legacy of Soviet Nationality Policy. Farnham: Ashgate, 2012, s. 141-142. ISBN 978-1-4094-3630-0.
- ↑ a b c d Piotr Kwiatkiewicz: Azerbejdżan: ukształtowanie niepodległego państwa. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2009, s. 94-97. ISBN 978-83-7611-327-2.
- ↑ a b Piotr Kwiatkiewicz: Azerbejdżan: ukształtowanie niepodległego państwa. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2009, s. 93. ISBN 978-83-7611-327-2.
- ↑ a b Piotr Kwiatkiewicz: Azerbejdżan: ukształtowanie niepodległego państwa. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2009, s. 111-112. ISBN 978-83-7611-327-2.
- ↑ a b Ohannes Geukijan: Ethnicity, Nationalism and Conflict in the South Caucasus. Nagorno-Karabakh and the Legacy of Soviet Nationality Policy. Farnham: Ashgate, 2012, s. 149. ISBN 978-1-4094-3630-0.
- ↑ Ohannes Geukijan: Ethnicity, Nationalism and Conflict in the South Caucasus. Nagorno-Karabakh and the Legacy of Soviet Nationality Policy. Farnham: Ashgate, 2012, s. 153. ISBN 978-1-4094-3630-0.
- ↑ Ohannes Geukijan: Ethnicity, Nationalism and Conflict in the South Caucasus. Nagorno-Karabakh and the Legacy of Soviet Nationality Policy. Farnham: Ashgate, 2012, s. 154. ISBN 978-1-4094-3630-0.
- ↑ Ohannes Geukijan: Ethnicity, Nationalism and Conflict in the South Caucasus. Nagorno-Karabakh and the Legacy of Soviet Nationality Policy. Farnham: Ashgate, 2012, s. 159. ISBN 978-1-4094-3630-0.
- ↑ Ohannes Geukijan: Ethnicity, Nationalism and Conflict in the South Caucasus. Nagorno-Karabakh and the Legacy of Soviet Nationality Policy. Farnham: Ashgate, 2012, s. 163. ISBN 978-1-4094-3630-0.