Krztusiec

Krztusiec
	Pertussis
	; Kaszel dziecka chorego na krztusiec
	Klasyfikacje
ICD-10	A37
	Multimedia w Wikimedia Commons

Krztusiec (dawna i potoczna nazwa koklusz) – ostra, bakteryjna choroba zakaźna układu oddechowego, charakteryzująca się nawracającymi napadami uporczywego kaszlu, niekiedy z bezdechem i zaburzeniami oddechowymi. Jest wywoływana przez Gram-ujemną pałeczkę krztuśca (Bordetella pertussis). Przechorowanie krztuśca pozostawia długotrwałą odporność organizmu, ale powtórne zachorowanie jest możliwe^[1].

Objawy

Okres wylęgania choroby wynosi zwykle 7-14, czasem do 20 dni. Objawy choroby:

I faza choroby (faza kataralna – trwa ok. 2 tygodni): nieżyt dróg oddechowych, osłabienie, ból gardła, katar, suchy kaszel, zapalenie spojówek, stany podgorączkowe.
II faza choroby (faza napadowego kaszlu – trwa ok. 10 tygodni): typowy, napadowy kaszel z bezdechami i krztuścowym „pianiem”, na koniec wymioty.
III faza choroby (faza zdrowienia – trwa ok. 2 tygodni lub dłużej). Kaszel stopniowo słabnie, ale z okresowym nasileniem przy dodatkowych infekcjach^[2].

Epidemiologia

Dawniej choroba była dość częsta, niejednokrotnie powodując nawet śmierć, obecnie występuje rzadko. Raport Światowej Organizacji Zdrowia wskazuje, że największa liczba zachorowań występuje w Australii, Indiach i Stanach Zjednoczonych (odpowiednio: 38 040, 35 217, 18 610 zachorowań w 2011 roku)^[3]. Według oficjalnych raportów Zakładu Epidemiologii NIZP-PZH, w okresie od 1 stycznia do 15 lipca 2012 roku w Polsce zarejestrowano 2 743 zachorowania na krztusiec^[4]. Według danych Narodowego Instytutu Zdrowia liczba zachorowań na krztusiec utrzymuje się na poziomie kilku tysięcy rocznie, przykładowo w roku 1998 liczba zachorowań wynosiła 2871^[5], w 2004 zachorowało 2954 osób^[6], w 2011 roku było to jedynie 1669 osób^[7], rok później aż 4683 osoby^[8]. W latach kolejnych znów liczba ta oscylowała w okolicach 2 tys. – i liczyła 2182 chorych w 2013 i 2102 chorych w 2014 roku^[9].

Patomechanizm

Zakażenie pałeczkami krztuśca zapoczątkowuje inhalacja zakaźnego aerozolu. W przebiegu choroby dochodzi – podobnie jak w przypadku cholery – do modyfikacji białka G, a ściślej podjednostki α białka Gi. W efekcie zaburzone jest oddziaływanie receptora metabotropowego z białkiem G, odpowiedzialne za przekazywanie sygnałów komórkowych (toksyna cholery działa nieco inaczej – poprzez hamowanie hydrolizy GTP nie dopuszcza do obniżenia aktywności cyklazy adenylowej)^[10].

Leczenie

Ponieważ przy ciężkim przebiegu choroby może okazać się konieczna wentylacja mechaniczna, dzieci do 6 miesiąca życia oraz dzieci powyżej 6 miesiąca, ale z chorobami przewlekłymi powinny być leczone w szpitalu posiadającym oddział intensywnej terapii^[11].

Leczenie objawowe

Leczenie objawowe obejmuje stosowanie:

leki rozrzedzające i ułatwiające odkrztuszanie wydzieliny z dróg oddechowych
nawadnianie
właściwa pielęgnacja i odżywianie

Leczenie farmakologiczne

Decydujące znaczenie ma leczenie farmakologiczne (leczenie przyczynowe). Stosowane są antybiotyki makrolidowe: azytromycyna, klarytromycyna. W przypadku ich nietolerancji można zastosować kotrimoksazol^[11]. Powrót do zdrowia jest ściśle zależny od szybkości i stopnia regeneracji nabłonka migawkowego dróg oddechowych.

Profilaktyka

Osobom pozostającym w bezpośrednim kontakcie z chorym powinno się profilaktycznie zastosować antybiotyk makrolidowy^[11].

Szczepienia ochronne

W Polsce stosowane są szczepienia przeciw krztuścowi z zastosowaniem szczepionki skojarzonej Di-Per-Te, wraz z anatoksyną tężcową (tężec) i toksoidem błoniczym (błonica). Dzięki wprowadzonym w 1960 roku masowym szczepieniom zapadalność na krztusiec zmalała ponad 100-krotnie^[12]^[13].

Są dwa rodzaje szczepionek:

szczepionka, gdzie składnik krztuścowy jest pełnokomórkowy (skrót: DTwP) – czas uodpornienia 10-12 lat
szczepionka, gdzie składnik krztuścowy jest bezkomórkowy (skrót: DTaP) – czas uodpornienia ok. 5 lat

Ze względu na zmniejszanie się z biegiem czasu poziomu odporności na krztusiec, po zakończonym pełnym uodpornieniu konieczne jest stosowania następnych dawek przypominających szczepionki (w 19 roku życia, a następnie co 10 lat).

Po podaniu szczepionki mogą wystąpić:

lekkie i miejscowe odczyny poszczepienne (np. ból, obrzęk i zaczerwienienie w miejscu wkłucia)
oraz ciężkie, niepożądane odczyny poszczepienne (NOP) – częstość występowania 1:10.000 szczepień
- zespół hipotoniczno-reaktywny
- drgawki gorączkowe
- ciężkie reakcje alergiczne

Ciężkie, niepożądane odczyny poszczepienne mijają bez pozostawienia trwałych następstw. Ocenia się, że są 2-krotnie częstsze po szczepionkach pełnokomórkowych niż bezkomórkowych^[12].

Klasyfikacja ICD10

kod ICD10	nazwa choroby
ICD-10: A37	Krztusiec
ICD-10: A37.0	Krztusiec wywołany przez pałeczkę krztuśca [Bordetella pertussis]
ICD-10: A37.1	Krztusiec wywołany przez pałeczkę krztuśca rzekomego [Bordetella parapertussis]
ICD-10: A37.8	Krztusiec wywołany przez inne gatunki pałeczki krztuśca [Bordetella]
ICD-10: A37.9	Krztusiec, nieokreślony

Przypisy

↑ Małgorzata Wojdowska: Krztusiec. Departament Zapobiegania oraz Zwalczania Zakażeń i Chorób Zakaźnych u Ludzi, Główny Inspektorat Sanitarny, 2012. [dostęp 2014-08-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-24)].
↑ Zbigniew Rudkowski: Choroby zakaźne i pasożytnicze u dzieci. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2013. ISBN 978-83-200-4643-4. OCLC 863100945. (pol.).
↑ Pertussis reported cases. www.who.int, 2012. [dostęp 2014-08-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-01-26)]. (ang.).
↑ Krztusiec ponownie w natarciu. www.mp.pl, 2012-08-06. [dostęp 2012-08-20]. (pol.).
↑ http://wwwold.pzh.gov.pl/oldpage/epimeld/1999/Ch_1999.pdf
↑ [http://wwwold.pzh.gov.pl/oldpage/epimeld/2004/Ch_2004.pdf Ã¾Ã¿�C�H�O�R�O�B�Y� �Z�A�K�A�y�N�E� �I� �Z�A�T�R�U�C�I�A� �W� �P�O�L�S�C�E� �W� �2�0�0�4� �R�O�K�U] [online], pzh.gov.pl [dostęp 2024-04-23] .
↑ http://wwwold.pzh.gov.pl/oldpage/epimeld/2011/Ch_2011.pdf
↑ http://wwwold.pzh.gov.pl/oldpage/epimeld/2012/Ch_2012.pdf
↑ http://wwwold.pzh.gov.pl/oldpage/epimeld/2014/Ch_2014.pdf
↑ Jolanta Barańska; Irena Nalepa: Przekazywanie sygnałów w komórce. [w:] Polskie i światowe osiągnięcia nauki. Nauki biologiczne [on-line]. Fundacja im. Wojciecha Świętosławskiego na rzecz wspierania nauki i rozwoju potencjału naukowego w Polsce. s. 185-230. [dostęp 2014-05-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-09)]. ISBN 978-83-87576-52-3
↑ ^a ^b ^c Wanda Kawalec: Pediatria. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2013. ISBN 978-83-200-4309-9. OCLC 852990305. (pol.).
↑ ^a ^b Szczepionka przeciw krztuścowi [online], Szczepienia.Info [dostęp 2019-06-09] (pol.).
↑ Anna Bednarek: Szczepienia ochronne w profilaktyce chorób zakaźnych u dzieci. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2018, s. 120. ISBN 978-83-200-5412-5. OCLC 1030562796. (pol.).

Bibliografia

"Krztusiec" pod red. Jana Bogdanowicza, Warszawa, 1954, PZWL
Encyklopedia PWN
Versteegh, FGA, Schellekens, JFP, Fleer, A, Roord, JJ. Pertussis: a concise historical review including diagnosis, incidence, clinical manifestations and the role of treatment and vaccination in management. „Rev Med Microbiol”. 16 (3), s. 79-89, 2005.

Linki zewnętrzne

Pertussis: new insights in diagnosis, incidence and clinical manifestations, F.G.A. Versteegh, Thesis, 2005

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

[gis-1] Małgorzata Wojdowska: Krztusiec. Departament Zapobiegania oraz Zwalczania Zakażeń i Chorób Zakaźnych u Ludzi, Główny Inspektorat Sanitarny, 2012. [dostęp 2014-08-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-24)].

[2] Zbigniew Rudkowski: Choroby zakaźne i pasożytnicze u dzieci. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2013. ISBN 978-83-200-4643-4. OCLC 863100945. (pol.).

[3] Pertussis reported cases. www.who.int, 2012. [dostęp 2014-08-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-01-26)]. (ang.).

[4] Krztusiec ponownie w natarciu. www.mp.pl, 2012-08-06. [dostęp 2012-08-20]. (pol.).

[5] ttp://wwwold.pzh.gov.pl/oldpage/epimeld/1999/Ch_1999.pdf

[6] [http://wwwold.pzh.gov.pl/oldpage/epimeld/2004/Ch_2004.pdf Ã¾Ã¿�C�H�O�R�O�B�Y� �Z�A�K�A�y�N�E� �I� �Z�A�T�R�U�C�I�A� �W� �P�O�L�S�C�E� �W� �2�0�0�4� �R�O�K�U] [online], pzh.gov.pl [dostęp 2024-04-23] .

[7] ttp://wwwold.pzh.gov.pl/oldpage/epimeld/2011/Ch_2011.pdf

[8] ttp://wwwold.pzh.gov.pl/oldpage/epimeld/2012/Ch_2012.pdf

[9] ttp://wwwold.pzh.gov.pl/oldpage/epimeld/2014/Ch_2014.pdf

[10] Jolanta Barańska; Irena Nalepa: Przekazywanie sygnałów w komórce. [w:] Polskie i światowe osiągnięcia nauki. Nauki biologiczne [on-line]. Fundacja im. Wojciecha Świętosławskiego na rzecz wspierania nauki i rozwoju potencjału naukowego w Polsce. s. 185-230. [dostęp 2014-05-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-09)]. ISBN 978-83-87576-52-3

[pediatria2013-11] Wanda Kawalec: Pediatria. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2013. ISBN 978-83-200-4309-9. OCLC 852990305. (pol.).

[pzh-12] Szczepionka przeciw krztuścowi [online], Szczepienia.Info [dostęp 2019-06-09] (pol.).

[9-13] Anna Bednarek: Szczepienia ochronne w profilaktyce chorób zakaźnych u dzieci. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2018, s. 120. ISBN 978-83-200-5412-5. OCLC 1030562796. (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]