Ktesibios

Ktesibios
Κτησίβιος ο Αλεξανδρεύς
Data i miejsce urodzenia	285 p.n.e ; Aleksandria
Data i miejsce śmierci	228 p.n.e. ; Aleksandria
Zawód, zajęcie	konstruktor, wynalazca, matematyk
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ktesibios (gr. Κτησίβιος ὁ Ἀλεξανδρεύς, ur. 285 p.n.e., zm. 228 p.n.e.) – grecki konstruktor, wynalazca i matematyk, działający w Aleksandrii za panowania Ptolemeusza II Filadelfosa. Jego prace na temat sprężystości powietrza i konstrukcje wykorzystujące to zjawisko dały mu tytuł „ojca pneumatyki”. Żadne z dzieł Ktesibiosa nie przetrwało do czasów współczesnych, a jego dokonania znamy przede wszystkim z pism Filona z Bizancjum, Herona i Witruwiusza.

Życie

Bardzo mało wiadomo o jego życiu. Ojciec Ktesibiosa był fryzjerem, początkowo sam wynalazca także pracował w tym zawodzie. Dla ułatwienia sobie pracy skonstruował lustro, którego pozycję można było łatwo dostosowywać dzięki ołowianej przeciwwadze. Później pracował w aleksandryjskim Museionie (prawdopodobnie był jego pierwszym kierownikiem).

Działalność naukowa

Tytuł „ojca pneumatyki” zawdzięcza pierwszym badaniom nad sprężystością powietrza oraz dwóm pracom: bardziej teoretycznej „Dowody pneumatyczne” i praktycznej „Zastosowania”, w których opisał wiele urządzeń wykorzystujących zjawisko ściśliwości powietrza (choć pierwsza wzmianka o ciśnieniu atmosferycznym pojawia się wcześniej u Empedoklesa, a wkład w rozwój pneumatyki wniósł prawdopodobnie także Straton z Lampsaku). Ktesibios był wynalazcą pierwszego zegara, działającego dzięki stałemu strumieniowi wody. Jak wspomina Witruwiusz, konstruował też zegary, które pozwalały o wyznaczonej godzinie uruchamiać różne automaty, budowane w celach rozrywkowych. Witruwiusz wskazuje Ktesibiosa jako konstruktora pompy tłokowej, wynalazku, który był powszechny jeszcze w czasach Cesarstwa Rzymskiego. Ktesibios był wynalazcą organów wodnych – prekursora średniowiecznych organów, zajmował się także konstrukcją broni miotających, wykorzystujących energię sprężystości sprężyn ze stopów metali oraz sprężonego powietrza (aerotonon). Jako pierwszy wprowadził do mechaniki zawór.

Bibliografia

Ludwik Zajdler Dzieje zegara, Warszawa: Wiedza Powszechna, 1980. ISBN 83-214-0132-5.
Lucio Russo: Zapomniana rewolucja. Grecka myśl naukowa a nauka nowoczesna. Kraków: Universitas, 2005. ISBN 83-242-0451-2.