Kwintet Stephana

Kwintet Stephana (również Hickson 92, Arp 319) – zwarta grupa galaktyk powiązanych ze sobą grawitacyjnie. Została odkryta w 1877 roku przez Édouarda Stephana z Uniwersytetu w Marsylii. Była to pierwsza odkryta grupa tego typu^[1]. Znajduje się w konstelacji Pegaza.

Grupa ta stanowi mieszankę galaktyk spiralnych, spiralnych z poprzeczką i eliptycznych zniekształconych wzajemnymi oddziaływaniami. Wizualnie do Kwintetu Stephana należy pięć galaktyk, jednak powiązane wzajemnymi oddziaływaniami są cztery z nich. Galaktyki NGC 7317, NGC 7318A, NGC 7318B oraz NGC 7319 są powiązane ze sobą, natomiast NGC 7320 jest galaktyką intruzem, widoczną na pierwszym planie. Przeprowadzone w 1961 roku badania przesunięcia ku czerwieni wykazały, że największa galaktyka z grupy NGC 7320 w rzeczywistości oddala się od nas z mniejszą prędkością niż pozostałe. NGC 7320 znajduje się w odległości 40 milionów lat świetlnych, a pozostałe leżą w odległości około 290 milionów lat świetlnych^[2].

Jednak zdaniem niektórych astronomów smugi materii łączą galaktykę NGC 7320 z galaktykami grupy. Oznaczałoby to, że przesunięcie ku czerwieni tej galaktyki wskazuje na jej bardzo dużą prędkość względem sąsiadek. Wskazywałoby to również na to, że porusza się ona w kierunku Ziemi, przez co zmniejsza się jej całkowita prędkość oddalania się oraz przesunięcie w widmie. Możliwe jest również, że przesunięcie ku czerwieni nie jest pochodną od tego ruchu. Kwintet Stephana jest więc szczególnie ważny dla małej grupy astronomów uważających, że nie każde przesunięcie ku czerwieni wynika z rozszerzania się Wszechświata, a prawo Hubble’a nie jest prawem uniwersalnym.

Na zdjęciu gromady wykonanym przez Kosmiczny Teleskop Spitzera zaobserwowano jedną z najrozleglejszych fal uderzeniowych. Fala ta (zielony łuk na zdjęciu) powstaje w wyniku uderzenia jednej z galaktyk w drugą z prędkością ponad miliona km/h. Źródłem fali jest galaktyka NGC 7318B. Ogromna fala uderzeniowa, zbudowana z gorącego wodoru, jest większa niż Droga Mleczna. Została wykryta przez Calar Alto Observatory w Hiszpanii w zakresie widzialnym. NGC 7318B, uderzając w gaz wypełniający grupę, podgrzewa atomy wodoru poprzez falę uderzeniową i pobudza je do świecenia.

Galaktyki Kwintetu Stephana

**Galaktyki należące do grupy Hickson 92**
Nazwa	Odległość w mln ly	Typ^[3]	Rektascensja (J2000)^[3]	Deklinacja (J2000)^[3]	Redshift (km/s)^[3]	Wielkość gwiazdowa^[3]
NGC 7317	290	E4	22^h 35^m 51,9^s	+33° 56′ 42″	6599 ± 26	+14,6
NGC 7318A (UGC 12099)	290	E2 pec	22^h 35^m 56,7^s	+33° 57′ 56″	6630 ± 23	+14,3
NGC 7318B (UGC 12100)	290	SB(s)bc pec	22^h 35^m 58,4^s	+33° 57′ 57″	5774 ± 24	+13,9
NGC 7319	290	SB(s)bc pec	22^h 36^m 03,5^s	+33° 58′ 33″	6747 ± 7	+14,1
NGC 7320	40	Scd	22^h 36^m 03,5^s	+33° 56′ 54″	786 ± 20	+12,5

Galeria zdjęć

Poszczególne galaktyki
Dystans pomiędzy galaktykami
NGC 7319; strzałka wskazuje prześwitujący przez galaktykę kwazar

Przypisy

↑ M.M. Moles M.M., I.I. Marquez I.I., J.W.J.W. Sulentic J.W.J.W., The observational status of Stephan's Quintet, „Astronomy and Astrophysics”, 334, 1998, s. 473–481, DOI: 10.48550/arXiv.astro-ph/9802328, ISSN 0004-6361 [dostęp 2024-09-09] (ang.).
↑ RobR. Garner RobR., NASA’s Webb Sheds Light on Galaxy Evolution, Black Holes [online], NASA, 11 lipca 2022 [dostęp 2022-07-12] .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e NASA/IPAC Extragalactic Database. [w:] Results for various galaxies [on-line]. [dostęp 2006-10-20].

Zobacz też

Bibliografia

Praca zbiorowa Encyklopedia Wszechświat, Rok wydania: 2006, Wydawnictwo Naukowe PWN, ISBN 83-01-14848-9
Robert Gendler Niebo, Rok wydania: 2007, Wydawnictwo: Carta Blanka, ISBN 978-83-60887-00-4

Linki zewnętrzne

Kwintet Stephana w serwisie APOD: Astronomiczne zdjęcie dnia
Kwintet Stephana w serwisie APOD: Astronomiczne zdjęcie dnia Kwintet w promieniach X

[1] M.M. Moles M.M., I.I. Marquez I.I., J.W.J.W. Sulentic J.W.J.W., The observational status of Stephan's Quintet, „Astronomy and Astrophysics”, 334, 1998, s. 473–481, DOI: 10.48550/arXiv.astro-ph/9802328, ISSN 0004-6361 [dostęp 2024-09-09] (ang.).

[2] RobR. Garner RobR., NASA’s Webb Sheds Light on Galaxy Evolution, Black Holes [online], NASA, 11 lipca 2022 [dostęp 2022-07-12] .

[ned2-3] NASA/IPAC Extragalactic Database. [w:] Results for various galaxies [on-line]. [dostęp 2006-10-20].

[1]

[2]

[3]