Landkreis Biala-Podlaska

Powiat Biala-Podlaska
Landkreis Biala-Podlaska
	powiat
	1939–1944
	; Likwidacja getta bialskiego (1942)
Państwo	Generalne Gubernatorstwo
Dystrykt	lubelski
Siedziba	Biala-Podlaska
Powierzchnia	2690 km²
Populacja (1943); • liczba ludności	; 146.174
• gęstość	54,3
	Szczegółowy podział administracyjny
Liczba gmin	22 (w tym 1 miasto)
Liczba wsi (gromad)	300
	Położenie na mapie GG;

Powiat Biala-Podlaska (niem. Landkreis Biala-Podlaska, Kreishauptmannschaft Biala-Podlaska, pol. powiat bialski) – jednostka podziału administracyjnego Generalnego Gubernatorstwa w latach 1939–1944, wchodząca w skład dystryktu lubelskiego. Siedziba powiatu znajdowała się w Białej Podlaskiej.

Po wybuchu II wojny światowej i agresji ZSRR na Polskę obszar II Rzeczypospolitej przedzieliła Linia Mołotowa. Na części terenów II RP okupowanych wojskowo przez III Rzeszę (a więc tej, która nie została anektowana bezpośrednio przez Niemców), na podstawie dekretu Adolfa Hitlera z 12 października 1939 (z mocą obowiązującą od 26 października 1939), uworzono jednostkę administracyjno-terytorialną o nazwie Generalne Gubernatorstwo^[1]. Generalne Gubernatorstwo podzielone na cztery dystrykty, a te z kolei były podzielone na powiaty, gminy zbiorowe i wsie (właściwie dawne polskie gromady)^[2].

Jednym z powiatów dystryktu lubelskiego był Landkreis Biala-Podlaska. Objął on obszary należące przed wojną do dwóch powiatów w województwie lubelskim^[3]:

powiatu bialskiego (w całości) – 3 miasta: Biała Podlaska, Janów Podlaski i Terespol, oraz 21 gmin wiejskich: Bohukały, Dobryń, Dubów, Hołowczyce, Huszcza, Kobylany, Kodeń, Kostomłoty, Kościeniewicze, Łomazy, Pawłów, Piszczac, Rokitno, Rossosz, Sidorki, Sitnik, Swory, Tuczna, Witulin, Zabłocie i Zakanale;
powiatu włodawskiego (częściowo) – 4 gminy wiejskie: Opole, Romanów, Sławatycze i Wisznice.

Jednocześnie dokonano kilku zmian na szczeblu gminnym^[3]:

zniesiono miasto Janów Podlaski i gminę Pawłów, tworząc z ich obszarów nową wiejską gminę Janów Podlaski,
zniesiono miasto Terespol i gminę Kobylany, tworząc z ich obszarów nową wiejską gminę Terespol am Bug,
zniesiono gminę Romanów, włączając jej obszar do gminy Wisznice.

1 lipca 1943 zniesiono gminy Huszcza i Rossosz, włączając ich obszary do gminy Łomazy^[4].

1 września 1943 zniesiono gminę Kostomłoty, włączając jej obszar do gminy Kodeń^[4].

Po wszelkich zmianach, Landkreis Biala-Podlaska obejmował 1 miasto (Biała Podlaska) i 21 gmin wiejskich, podzielonych na 300 wsi (gromad): Bohukały, Dobryń, Dubów, Hołowczyce, Janów Podlaski, Kodeń, Kościeniewicze, Łomazy, Opole, Piszczac, Rokitno, Sidorki, Sitnik, Sławatycze, Swory, Terespol, Tuczna, Wisznice, Witulin, Zabłocie i Zakanale^[2].

Landkreis Biala-Podlaska funkcjonował do 25 lipca 1944^[5]. 22 sierpnia 1944 przywrócono powiaty bialski i włodawski o przedwojennych granicach w nowym województwie lubelskim^[6]. Reaktywowano także zdegradowane miasto Terespol oraz większość zniesionych przez okupantów gmin (Huszcza, Kobylany, Romanów i Rossosz). Nie reaktywowano natomiast miasta Janowa Podlaskiego i gminy Pawłów, zachowując wiejską gminę Janów Podlaski; nie reaktywowano też gminy Kostomłoty^[7]^[8].

Miejscowości

Lista największych miejscowości w Landkreis Biala-Podlaska w 1943 roku^[2]:

Największe miejscowości
Miejscowość	Status	Liczba mieszkańców 1.III.1943	Gmina
Biala-Podlaska	miasto	19520	Biala-Podlaska
Janów Podlaski	wieś	2933	Janów Podlaski
Terespol n/Bugiem	wieś	2441	Terespol
Kodeń	wieś	2111	Kodeń
Piszczac os.	wieś	2071	Piszczac
Małaszewicze Duże	wieś	1992	Terespol
Sławatycze os.	wieś	1470	Sławatycze
Tuczna	wieś	1310	Tuczna
Horodyszcze	wieś	1133	Wisznice
Huszcza	wieś	1121	Łomazy
Wisznice os.	wieś	1071	Wisznice
Łomazy I	wieś	1026	Łomazy
Konstantynów	wieś	995	Zakanale
Rossosz	wieś	965	Łomazy
Holeszów	wieś	964	Sławatycze
Polubicze Dworskie	wieś	908	Wisznice
Hanna	wieś	872	Sławatycze

Przypisy

↑ Verordnungsblatt des Generalgouverneurs für die Besetzten Polnischen Gebiete = Dziennik Rozporządzeń Generalnego Gubernatora dla Okupowanych Polskich Obszarów / hrsg. vom Amt des Generalgouverneurs. 1939, Nr 1 (26 October) - Nr 15 (31 Dezember)
↑ ^a ^b ^c Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis fuer das GG
↑ ^a ^b Gemeindekarte des Generalgouvernements für die besten polnischen Gebiete (1940).
↑ ^a ^b Rolf Jehke (2009): Territoriale Veränderungen in Deutschland und deutsch verwalteten Gebieten 1874-1945:, Herdecke.
↑ 25 lipca 1944 – data zajęcia Lublina przez Armię Czerwoną.
↑ Dz.U. z 1944 r. nr 2, poz. 8.
↑ Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej: Praca zespołowa pod redakcją prof. Stanisława Srokowskiego. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948.
↑ Informator adresowy miast i gmin wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej – 1948 r.

Bibliografia

Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis fuer das GG. 1943. Burgverlag Krakau.
Czesław Madajczyk, Generalna Gubernia w planach hitlerowskich. Studia, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1961.
Czesław Madajczyk, Polityka III Rzeszy w okupowanej Polsce, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1970.

[1] Verordnungsblatt des Generalgouverneurs für die Besetzten Polnischen Gebiete = Dziennik Rozporządzeń Generalnego Gubernatora dla Okupowanych Polskich Obszarów / hrsg. vom Amt des Generalgouverneurs. 1939, Nr 1 (26 October) - Nr 15 (31 Dezember)

[amt-2] Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis fuer das GG

[karte-3] Gemeindekarte des Generalgouvernements für die besten polnischen Gebiete (1940).

[jehke-4] Rolf Jehke (2009): Territoriale Veränderungen in Deutschland und deutsch verwalteten Gebieten 1874-1945:, Herdecke.

[5] 25 lipca 1944 – data zajęcia Lublina przez Armię Czerwoną.

[6] Dz.U. z 1944 r. nr 2, poz. 8.

[7] Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej: Praca zespołowa pod redakcją prof. Stanisława Srokowskiego. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948.

[8] Informator adresowy miast i gmin wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej – 1948 r.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

Przynależność wojewódzka	gubernia siedlecka (1867–1912) gubernia chełmska (1912–15) woj. lubelskie (II RP) (1919–39) woj. lubelskie (PRL) (1945–75)
Miasta	Biała (Podlaska) Janów Podlaski (←1932–40) Kodeń (do 1870) Łomazy (do 1870) Piszczac (do 1870) Rossosz (do 1870) Sławatycze (do 1870) Terespol (do 1940 i od 1944)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Biała Podlaska (od 1973) Bohukały (←1932–54) Dobryń (1867–1954) Dubów (1926–1954) Hołowczyce (←1932–54) Huszcza (1867–1874, 1926–43 i 1944–54) Janów Podlaski (1940–54 i od 1973) Kobylany (1867–40 i 1944-54) Kodeń (1870–1954 i od 1973) Konstantynów (od 1973) Kostomłoty (1867–1943) Kościeniewicze (1867–1954) Leśna Podlaska (od 1973) Lubienka (1867–? i 192?–26) Lubienka I (?–192?) Lubienka II (?–192?) Łomazy (1870–1954 i od 1973) Międzyleś (1867–1927) Opole (←1940–44→) Pawłów (←1932–40) Piszczac (1870–18??) Piszczac (19??–1954 i od 1973) Połoski (1867–19??) Rokitno (←1932–54 i od 1973) Rossosz (1870–43 i 1944–54) Sidorki (1867–1954) Sitnik (1867–1954) Sławatycze (1867–1922→ i ←1940–44→) Swory (←1923–54) Terespol (1940–44 i od 1973) Tuczna (1927–54 i od 1973) Wisznice (←1940–44→) Witulin (←1932–54) Zabłocie (1867–1954) Zakanale (←1932–54) Zalesie (od 1973)
Gromady (1954–72)	Berezówka (1954–68) Biała Podlaska (1960–72) Błonie (1954–61) Błotków Duży (1954–72) Bohukały (1969–72) Bubel Stary (1954–59) Burwin (1954–68) Cicibór Duży (1954–72) Dąbrowica Duża (1954–59) Dobratycze (1954–68) Dobrynka (1954–61) Dubów (1954–72) Hołowczyce (1954–55 →) Horoszki Duże (1954–55 →) Huszcza (1954–72) Jabłeczna (1954–59) Janów Podlaski (1954–72) Kijowiec (1954–59) Klonownica (1954–59) Kodeń (1954–72) Komarno (1954–59) Konstantynów nad Bugiem (1954–72) Kopytów (1954–59) Kościeniewicze (1954–68) Kownaty (1954–55 →) Kozły (← 1957) Krzywowólka (1954–72) Leśna Podlaska (1954–72) Litewniki Nowe (1954–55 →) Łobaczew Duży (1954–59) Łomazy (1954–72) Małaszewicze (1962–72) Mazanówka (1954–59) Olszyn (1954–59) Ortel Książęcy (1954–61) Pawłów Nowy (1954–59) Pawłów Stary (1960–68) Piszczac (1954–72) Połoski (1954–61) Pratulin (1954–68) Rokitno (1954–72) Rossosz (1954–72) Sidorki (1954–59) Sitnik (1954–61) Sławacinek Nowy (1962–72) Studzianka (1954–59) Styrzyniec (1954–61) Swory (1954–72) Tuczna (1954–72) Wilczyn (1954–59) Witulin (1954–59) Woskrzenice Duże (1954–61) Wólka Dobryńska (1954–61) Wólka Nosowska (1954–55 →) Zabłocie (1954–72) Zalesie (1954–72)