Lord namiestnik Irlandii

Lord namiestnik Irlandii (ang. Lord Lieutenant of Ireland, irl. Ard-Leifteanant na hÉireann) – reprezentant Korony Brytyjskiej w Irlandii, głowa administracji Zamku Dublińskiego, często określany mianem wicekróla (ang. viceroy) lub lorda zastępcy (ang. Lord Deputy). Nieznana jest dokładna data powstania tego urzędu. Urząd został zniesiony po utworzeniu Wolnego Państwa Irlandzkiego w 1922 r. Jego kompetencje zostały podzielone między gubernatora Wolnego Państwa Irlandzkiego i gubernatora Irlandii Północnej.

Kompetencje

Kompetencje lorda namiestnika Irlandii jako przedstawiciela Korony Brytyjskiej:

reprezentowanie króla (lub królowej)
głowa władzy wykonawczej w Irlandii (tzw. „Administracji Zamku Dublińskiego”)
członek gabinetu (okazjonalnie)
kontrolował wymiar sprawiedliwości
był głównodowodzącym wojskami brytyjskimi w Irlandii (okazjonalnie)
był Wielkim Mistrzem Orderu św. Patryka

Przed aktem unii z 1800 r., który znosił m.in. irlandzki parlament, rolą lorda namiestnika było wygłoszenie mowy tronowej w imieniu króla. Lord mógł również nadawać tytuły parowskie. Często służyło to do korumpowania deputowanych do Parlamentu. Jednego dnia w czerwcu 1777 r. wicekról John Hobart, 2. hrabia Buckinghamshire, podniósł 5 wicehrabiów do rangi hrabiów, 7 baronów do rangi wicehrabiów i utworzył 18 nowych baronii.

Struktura Administracji Zamku Dublińskiego

Ciałem doradczym lorda namiestnika była Irlandzka Tajna Rada (Irish Privy Council), w skład której wchodzili irlandzcy parowie i ludzie nominowani przez wicekróla. W rządzeniu Irlandią Lord Namiestnik miał następujących pomocników:

główny sekretarz Irlandii (Chief Secretary for Ireland), szef administracji, pod koniec XIX w. stał się kimś w rodzaju premiera Irlandii (podczas gdy Lord Namiestnik stał się jakby konstytucyjnym monarchą)
Podsekretarz Irlandii (Under Secretary for Ireland), szef służby cywilnej
Lordowie Sprawiedliwości (Lord Justices), trzech urzędników działających w imieniu wicekróla podczas jego nieobecności. Powstali w 1800 r., ich wcześniejsze tytuły to lord kanclerz Irlandii, Speaker irlandzkiej Izby Gmin oraz protestancki prymas Irlandii, arcybiskup Armagh.

Kadencja

Nie było ustalonego czasu sprawowania urzędu wicekróla. Każdy nowo nominowany Lord Namiestnik rządził Irlandią z woli Jego/Jej Królewskiej Mości. W praktyce długość kadencji zależała od brytyjskiego rządu, który wprowadzał na stanowisko wicekróla swojego człowieka.

Kto mógł sprawować urząd

Przed 1500 r. na stanowisko nominowani byli głównie przedstawiciele anglo-irlandzkiej arystokracji. Z biegiem czasu urząd coraz częściej był przekazywany Anglikom i protestantom. Ostatnim irlandzkim katolikiem na stanowisku lorda namiestnika był Richard Talbot, 1. hrabia Tyrconnell w latach 1685–1691. Później wicekrólami mogli być tylko Brytyjczycy wyznania anglikańskiego. Dopiero w 1921 r. wicekrólem ponownie został katolik.

Od lat 80. XVIII w. wicekrólowie rzadko przebywali w Irlandii, głównie byli obecni podczas sesji irlandzkiego parlamentu.

Lista Lordów Namiestników Irlandii

Lista prezentuje Lordów Namiestników po 1528 r., gdyż dane dotyczące lat poprzednich są niepełne

1528–1529: Piers Buttler, 1. hrabia Ossory
1529–1534: Henryk FitzRoy, 1. książę Richmond i Somerset
1534–1536: William Skeffington
1536–1540: Leonard Grey, 1. wicehrabia Grane
1540–1540: Lordowie Sprawiedliwości
1540–1548: Anthony St Leger
1548–1549: Edward Bellingham
1549–1550: Lordowie Sprawiedliwości
1550–1551: Anthony St Leger
1551–1552: James Croft
1552–1553: Lordowie Sprawiedliwości
1553–1556: Anthony St Leger
1556–1558: Thomas Radclyffe, 3. hrabia Sussex
1558–1559: Lordowie Sprawiedliwości
1559–1565: Thomas Radclyffe, 3. hrabia Sussex
1565–1571: Henry Sidney
1571–1571: Lordowie Sprawiedliwości
1571–1575: William FitzWilliam
1575–1578: Henry Sidney
1578–1580: Lordowie Sprawiedliwości
1580–1582: Arthur Grey, 14. baron Grey de Wilton
1582–1584: Lordowie Sprawiedliwości
1584–1588: John Perrot
1588–1594: William FitzWilliam
1594–1597: William Russell, 1. baron Russell
1597–1597: Thomas Burgh, lord Burgh
1597–1599: Lordowie Sprawiedliwości
1599–1599: Robert Devereux, 2. hrabia Essex
1599–1600: Lordowie Sprawiedliwości
1600–1604: Charles Blount, 1. hrabia Devonshire
1604–1615: Arthur Chichester
1615–1622: Oliver St John
1622–1629: Henry Cary, 1. wicehrabia Falkland
1629–1633: Lordowie Sprawiedliwości
1633–1641: Thomas Wentworth, 1. hrabia Strafford
1641–1643: Robert Sidney, 2. hrabia Leicester
1643–1646: James Butler, 12. hrabia Ormonde
1646–1648: Philip Sidney, lord Lisle
1648–1649: James Butler, 12. hrabia Ormonde
1649–1650: Oliver Cromwell osobiście w Irlandii
1650–1651: Henry Ireton
1652–1657: Charles Fleetwood
1657–1659: Henry Cromwell
1659–1660: Edmund Ludlow
1660–1662: George Monck, 1. książę Albemarle
1662–1668: James Butler, 1. książę Ormonde
1668–1669: Thomas Butler, 6. hrabia Ossory
1669–1670: John Robartes, 2. baron Robartes
1670–1672: John Berkeley, 1. baron Berkeley
1672–1677: Arthur Capell, 1. hrabia Essex
1677–1685: James Butler, 1. książę Ormonde
1685–1685: Lordowie Sprawiedliwości
1685–1687: Henry Hyde, 2. hrabia Clarendon
1687–1689: Richard Talbot, 1. hrabia Tyrconnel
1689–1690: Jego Wysokość Król Jakub II osobiście w Irlandii
1690–1690: Jego Wysokość Król Wilhelm III osobiście w Irlandii
1690–1692: Lordowie Sprawiedliwości
1692–1693: Henry Sydney, 1. wicehrabia Sydney
1693–1695: Lordowie Sprawiedliwości
1695–1696: Henry Capell, 1. baron Capell
1696–1700: Lordowie Sprawiedliwości
1700–1703: Laurence Hyde, 1. hrabia Rochester
1703–1707: James Butler, 2. książę Ormonde
1707–1708: Thomas Herbert, 8. hrabia Pembroke
1708–1710: Thomas Wharton, 1. hrabia Wharton
1710–1713: James Butler, 2. książę Ormonde
1713–1714: Charles Talbot, 1. książę Shrewsbury
1714–1717: Charles Spencer, 3. hrabia Sunderland
1717–1717: Charles Townshend, 2. wicehrabia Townshend
1717–1720: Charles Paulet, 2. książę Bolton
1720–1724: Charles FitzRoy, 2. książę Grafton
1724–1730: John Carteret, 2. baron Carteret
1730–1737: Lionel Sackville, 1. książę Dorset
1737–1744: William Cavendish, 3. książę Devonshire
1745–1746: Philip Stanhope, 4. hrabia Chesterfield
1746–1751: William Stanhope, 1. hrabia Harrington
1751–1755: Lionel Sackville, 1. książę Dorset
1755–1757: William Cavendish, 4. książę Devonshire
1757–1761: John Russell, 4. książę Bedford
1761–1763: George Montagu-Dunk, 2. hrabia Halifaksu
1763–1765: Hugh Percy, 2. hrabia Northumberland
1765–1765: Thomas Thynne, 3. wicehrabia Weymouth
1765–1766: Francis Seymour-Conway, 1. hrabia Hertford
1766–1766: George Hervey, 2. hrabia Bristol
1766–1772: George Townshend, 4. wicehrabia Townshend
1772–1776: Simon Harcourt
1776–1780: John Hobart, 2. hrabia Buckinghamshire
1780–1782: Frederick Howard, 5. hrabia Carlisle
1782–1782: William Bentinck, 3. książę Portland
1782–1783: George Nugent-Temple-Grenville, 3. hrabia Temple
1783–1784: Robert Henley, 2. hrabia Northington
1784–1787: Charles Manners, 4. książę Rutland
1787–1789: George Nugent-Temple-Grenville, 1. markiz Buckingham
1789–1794: John Fane, 10. hrabia Westmorland
1794–1795: William FitzWilliam, 4. hrabia FitzWilliam
1795–1798: John Pratt, 2. hrabia Camden
1798–1801: Charles Cornwallis, 1. markiz Cornwallis
1801–1805: Philip Yorke, 3. hrabia Hardwicke
1805–1806: Edward Clive, 1. hrabia Powis
1806–1807: John Russell, 6. książę Bedford
1807–1813: Charles Lennox, 4. książę Richmond
1813–1817: Charles Whitworth, 1. wicehrabia Whitworth
1817–1821: Charles Talbot, 2. hrabia Talbot
1821–1828: Richard Wellesley, 1. markiz Wellesley
1828–1829: Henry Paget, 1. markiz Anglesey
1829–1830: Hugh Percy, 3. książę Northumberland
1830–1833: Henry Paget, 1. markiz Anglesey
1833–1834: Richard Wellesley, 1. markiz Wellesley
1834–1835: Thomas Hamilton, 9. hrabia Haddington
1835–1839: Constantine Phipps, 1. markiz Normanby
1839–1841: Hugh Fortescue, wicehrabia Ebrington
1841–1844: Thomas de Grey, 2. hrabia de Grey
1844–1846: William à Court, 1. baron Heytesbury
1846–1847: John Ponsonby, 4. hrabia Bessborough
1847–1852: George Villiers, 4. hrabia Clarendon
1852–1852: Archibald Montgomerie, 13. hrabia Eglinton
1852–1855: Edward Eliot, 3. hrabia St Germans
1855–1858: George Howard, 7. hrabia Carlisle
1858–1859: Archibald Montgomerie, 13. hrabia Eglinton
1859–1864: George Howard, 7. hrabia Carlisle
1864–1866: John Wodehouse, 3. baron Wodehouse
1866–1868: James Hamilton, 2. markiz Abercorn
1868–1874: John Spencer, 5. hrabia Spencer
1874–1876: James Hamilton, 1. książę Abercorn
1876–1880: John Spencer-Churchill, 7. książę Marlborough
1880–1882: Francis Cowper, 7. hrabia Cowper
1882–1885: John Spencer, 5. hrabia Spencer
1885–1886: Henry Herbert, 4. hrabia Carnarvon
1886–1886: John Hamilton-Gordon, 7. hrabia Aberdeen
1886–1889: Charles Vane-Tempest-Stewart, 6. markiz Londonderry
1889–1892: Lawrence Dundas, 3. hrabia Zetland
1892–1895: Robert Crewe-Milnes, 2. baron Houghton
1895–1902: George Cadogan, 5. hrabia Cadogan
1902–1905: William Ward, 2. hrabia Dudley
1905–1915: John Hamilton-Gordon, 7. hrabia Aberdeen
1915–1918: Ivor Guest, 2. baron Wimborne
1918–1921: John French, 1. wicehrabia French
1921–1922: Edmund FitzAlan-Howard, 1. wicehrabia FitzAlan of Derwent

6 grudnia 1922 r. urząd został zniesiony. Jego kompetencje przejął gubernator Wolnego Państwa Irlandzkiego i gubernator Irlandii Północnej.