Małgorzata Fornalska

Małgorzata Fornalska
Data i miejsce urodzenia	8 czerwca 1902 ; Boniewo
Data i miejsce śmierci	26 lipca 1944 ; Warszawa
Zawód, zajęcie	działaczka komunistyczna
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Małgorzata Fornalska, ps. „Jasia” (ur. 8 czerwca 1902 w Boniewie koło Fajsławic, zm. 26 lipca 1944 w Warszawie) – polska działaczka komunistyczna, wiele lat związana z Bolesławem Bierutem, z którym miała córkę Aleksandrę.

Życiorys

Córka Antoniego i Marcjanny ze Starzyńskich, siostra Feliksy Fornalskiej i Aleksandra Fornalskiego, również działaczy komunistycznych. Od 1918 członkini SDKPiL i RKP(b), a od 1921 KPP. Od lipca do grudnia 1918 służyła w I Carycyńskim batalionie komunistycznym, potem była wychowawczynią w Domu Dziecka w Saratowie, następnie w Pietrowsku.

W styczniu 1920 została skierowana do pracy partyjnej w Polsce. W lipcu–sierpniu 1920 wraz z bratem Aleksandrem pracowała w Tymczasowym Komitecie Rewolucyjnym Polski. Absolwentka kursu przy Uniwersytecie Komunistycznym im. Swierdłowa w Moskwie. 1921 ponownie wróciła do Polski. Brała udział w IV Zjeździe KPP latem 1927 pod Moskwą. Studiowała w Akademii Wychowania Komunistycznego i w Międzynarodowej Szkole Leninowskiej (do 1930). W okresie międzywojennym kilkakrotnie aresztowana i więziona za działalność komunistyczną. Od 1936 w KC Czerwonej Pomocy.

Na początku września 1939 wraz z innymi więźniarkami politycznymi została przewieziona na oddział męski Pawiaka^[1]. Po opuszczeniu więzienia we wrześniu 1939 w ZSRR, a od końca 1941 w szeregach tamtejszych polskich komunistów. Od wiosny 1942 ponownie w Polsce, w KC PPR, współredaktorka organu PPR Trybuna Wolności.

14 listopada 1943 została aresztowana przez Gestapo wraz z Pawłem Finderem przy ul. Grottgera 12 w Warszawie, gdzie miało się odbyć posiedzenie Komitetu Centralnego PPR^[2]. Została osadzona w izolatce w Serbii (oddziale kobiecym więzienia Pawiak) pod fikcyjnym nazwiskiem Maria Jasińska^[3]. 26 lipca 1944 oboje zostali rozstrzelani w ruinach getta warszawskiego^[2].

26 lipca 1948 Prezydent RP Bolesław Bierut nadał jej pośmiertnie Krzyż Grunwaldu I klasy^[4].

Upamiętnienie

Imię Małgorzaty Fornalskiej nadano Ogrodowi Jordanowskiemu dla Dzieci Mokotowa w Warszawie^[5]^[6].
W latach 1954–1990 imię Małgorzaty Fornalskiej nosiło III Liceum Ogólnokształcące w Białymstoku^[7], a w latach 1949–1996 była patronką obecnego XXVI Liceum Ogólnokształcącego im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Łodzi. Po plebiscycie zorganizowanym przez władze szkoły i samorząd szkolny w 1996 placówka zyskała nowego patrona − Krzysztofa Kamila Baczyńskiego^[8]
W 1971 na fasadzie budynku przy ul. Grottgera 12 w Warszawie, w którym została aresztowana z Pawłem Finderem, została odsłonięta tablica pamiątkowa^[9]. Po 1989 została zasłonięta metalową pokrywą^[10].
15 października 1981 umieszczona na znaczku pocztowym w serii poświęconej działaczom ruchu robotniczego – nominał 2 zł, nakład 6 milionów sztuk^[11].
W okresie PRL istniała Fabryka Firanek im. Małgorzaty Fornalskiej „Wisan” w Skopaniu (wyróżniona wpisem do „Księgi zasłużonych dla województwa tarnobrzeskiego”)^[12].
Do 1991 była patronką ulicy na wrocławskim Szczepinie. Wraz z dekomunizacją zmieniono nazwę na ul. Litomską^[13]. Nazwę ul. Fornalskiej na Jasionowym Wzgórzu w Prudniku zmieniono na Filipa Roboty^[14], a w Łodzi na ul. Wileńską^[15].

Przypisy

↑ Marian Marek Drozdowski: Alarm dla Warszawy. Ludność cywilna w obronie stolicy we wrześniu 1939 r.. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1969, s. 245.
↑ ^a ^b Władysław Bartoszewski: 1859 dni Warszawy. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2008, s. 591. ISBN 978-83-240-1057-8.
↑ Leon Wanat: Za murami Pawiaka. Warszawa: Książka i Wiedza, 1972, s. 449.
↑ M.P. z 1948 r. nr 67, poz. 490.
↑ Mieszkam na Mokotowie - 1948 r. | Archiwum Kobiet [online], archiwumkobiet.pl [dostęp 2023-04-26] .
↑ Ulica Krakowskie Przedmieście w Warszawie. Odsłonięcie pomnika Adama Mickiewicza przy ulicy Krakowskie Przedmieście w Warszawie. Ogród Jordanowski dla dzieci Mokotowa im. Małgorzaty Fornalskiej w Warszawie, www.szukajwarchiwach.gov.pl, 1949–1950 [dostęp 2023-04-26] .
↑ Historia. [w:] III Liceum Ogólnokształcące im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Białymstoku [on-line]. 3lo.bialystok.pl. [dostęp 2020-05-26].
↑ XXVI Liceum Ogólnokształcące im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Łodzi
↑ Stanisław Ciepłowski: Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w.. Warszawa: Argraf, 2004, s. 90. ISBN 83-912463-4-5.
↑ Henryk Czerski, Krystyn W. Dąbrowa, Witold Straus, Olimpia Zaborska: Zapomniane miejsca pamięci. Przedsiębiorstwo Wydawniczo-Handlowe „Graf“, 2005, s. 12. ISBN 83-910389-1-2.
↑ Eligiusz Ristau, Stulecie polskiego ruchu robotniczego, na znaczkach pocztowych, w: Mówią Wieki, nr 3/1982, s. 31, ISSN 0580-0943.
↑ Wpisani do „Księgi zasłużonych dla województwa tarnobrzeskiego”. „Nowiny”. Nr 168, s. 4, 20-22 lipca 1985.
↑ Akty Prawne [online], uchwaly.um.wroc.pl [dostęp 2019-05-04] .
↑ Na etapie dyskusji, „Głos Włókniarza”, 5 (654), Opole: Opolskie Wydawnictwo Prasowe, 1 marca 1990, s. 11 .
↑ Ulice Łodzi - wykaz nazw ulic łódzkich (obecna nazwa i wszystkie poprzednie, z podaniem lat w których obowiązywały te nazwy) [online], mak.wimbp.lodz.pl [dostęp 2024-05-27] .

Bibliografia

Słownik biograficzny działaczy polskiego ruchu robotniczego t. 2, Warszawa 1987.
Edward Gronczewski, Walczyli o Polskę Ludową Warszawa 1982.
Piotr Gontarczyk, Polska Partia Robotnicza. Droga do władzy 1941-1944, Warszawa 2003.

Linki zewnętrzne

[1] Marian Marek Drozdowski: Alarm dla Warszawy. Ludność cywilna w obronie stolicy we wrześniu 1939 r.. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1969, s. 245.

[Bartoszewski-2] Władysław Bartoszewski: 1859 dni Warszawy. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2008, s. 591. ISBN 978-83-240-1057-8.

[3] Leon Wanat: Za murami Pawiaka. Warszawa: Książka i Wiedza, 1972, s. 449.

[4] M.P. z 1948 r. nr 67, poz. 490.

[5] Mieszkam na Mokotowie - 1948 r. | Archiwum Kobiet [online], archiwumkobiet.pl [dostęp 2023-04-26] .

[6] Ulica Krakowskie Przedmieście w Warszawie. Odsłonięcie pomnika Adama Mickiewicza przy ulicy Krakowskie Przedmieście w Warszawie. Ogród Jordanowski dla dzieci Mokotowa im. Małgorzaty Fornalskiej w Warszawie, www.szukajwarchiwach.gov.pl, 1949–1950 [dostęp 2023-04-26] .

[7] Historia. [w:] III Liceum Ogólnokształcące im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Białymstoku [on-line]. 3lo.bialystok.pl. [dostęp 2020-05-26].

[8] XXVI Liceum Ogólnokształcące im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego w Łodzi

[9] Stanisław Ciepłowski: Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w.. Warszawa: Argraf, 2004, s. 90. ISBN 83-912463-4-5.

[10] Henryk Czerski, Krystyn W. Dąbrowa, Witold Straus, Olimpia Zaborska: Zapomniane miejsca pamięci. Przedsiębiorstwo Wydawniczo-Handlowe „Graf“, 2005, s. 12. ISBN 83-910389-1-2.

[11] Eligiusz Ristau, Stulecie polskiego ruchu robotniczego, na znaczkach pocztowych, w: Mówią Wieki, nr 3/1982, s. 31, ISSN 0580-0943.

[12] Wpisani do „Księgi zasłużonych dla województwa tarnobrzeskiego”. „Nowiny”. Nr 168, s. 4, 20-22 lipca 1985.

[13] Akty Prawne [online], uchwaly.um.wroc.pl [dostęp 2019-05-04] .

[14] Na etapie dyskusji, „Głos Włókniarza”, 5 (654), Opole: Opolskie Wydawnictwo Prasowe, 1 marca 1990, s. 11 .

[15] Ulice Łodzi - wykaz nazw ulic łódzkich (obecna nazwa i wszystkie poprzednie, z podaniem lat w których obowiązywały te nazwy) [online], mak.wimbp.lodz.pl [dostęp 2024-05-27] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]