Location via proxy:   [ UP ]  
[Report a bug]   [Manage cookies]                
Przejdź do zawartości

Maria Konopnicka

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Zobacz też: inne znaczenia.
Maria Konopnicka
Ilustracja
Imię i nazwisko

Maria Stanisława Konopnicka

Data i miejsce urodzenia

23 maja 1842
Suwałki

Data i miejsce śmierci

8 października 1910
Lwów

Narodowość

polska

Dziedzina sztuki

literatura piękna
literatura dla dzieci i młodzieży

Epoka

realizm

Muzeum artysty

Muzeum Marii Konopnickiej w Żarnowcu

Ważne dzieła
Faksymile
Multimedia w Wikimedia Commons
Teksty w Wikiźródłach
Cytaty w Wikicytatach

Maria Stanisława Konopnicka z domu Wasiłowska, krypt. i ps. „M. K.”, „K.”, „Ko-mar”, „Jan Sawa”, „Marko”, „Jan Waręż”, „Humanus”, „Ursus”, „Mruczysław Pazurek”[1] (ur. 23 maja 1842[2] w Suwałkach, zm. 8 października 1910 we Lwowie) – polska poetka i nowelistka okresu pozytywizmu, krytyczka literacka, publicystka i tłumaczka; jedna z najwybitniejszych pisarek w historii literatury polskiej[3][4].

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Dzieciństwo

[edytuj | edytuj kod]
Dom narodzin Marii Konopnickiej w Suwałkach, obecnie muzeum

Maria Konopnicka była córką Józefa Wasiłowskiego h. Ślepowron (1813–1878) i Scholastyki z Turskich h. Dołęga (1820–1854)[5]. Jej rodzice w 1841 zamieszkali w Suwałkach, w domu przy dzisiejszej ul. Tadeusza Kościuszki 31 (wówczas Petersburskiej 200)[3][6]. W 1849, kiedy Maria miała siedem lat, Wasiłowscy przenieśli się do Kalisza i zamieszkali na Warszawskim Przedmieściu, w mieszkaniu na parterze pałacu Puchalskich[7] (należącym pierwotnie do Józefa Grzegorza Puchalskiego, chirurga wojskowego, pułkownika wojsk Księstwa Warszawskiego) przy dzisiejszym pl. Jana Kilińskiego 4, naprzeciw fabryki Beniamina Repphana. Matka Marii zmarła w 1854 i została pochowana na Cmentarzu Miejskim w Kaliszu. Ojciec Marii był prawnikiem[8], obrońcą Prokuratorii Generalnej i patronem Trybunału Cywilnego w Kaliszu, znawcą i miłośnikiem literatury pięknej. Wychowywał córki w tradycji chrześcijańskiej, bez kobiecego wpływu. Atmosfera powagi, żarliwego patriotyzmu i surowych nauk moralnych miała duży wpływ na Marię. W latach 1855–1856 uczyła się z siostrą na pensji sióstr sakramentek w Warszawie i tam poznała Elizę Pawłowską (po mężu Orzeszkową). Przyjaźń ich, scementowana wspólnymi zainteresowaniami literackimi, przetrwała całe życie Marii.

Brat Marii, student politechniki w Liège Jan Wasiłowski[9], poległ 19 lutego 1863 w powstaniu styczniowym, w bitwie pod Krzywosądzem, w pierwszej bitwie oddziału, w którym służył. Jedna z sióstr, Celina (ur. 1850 w Kaliszu[10]) wyszła za mąż za Włodzimierza Świrskiego, pochodzącego z kniaziowskiej rodziny herbu Lis, oficera armii rosyjskiej[11], ich synem był Jerzy Świrski, wiceadmirał, dowódca polskiej Marynarki Wojennej w czasie II wojny światowej.

Przez wiele lat trudno było ustalić jej datę urodzenia, gdyż artystka odmładzała się o kilka lat (od 4 do 6), w dodatku o młodszym bracie mówiła jak o starszym[12].

Młodość i początki twórczości

[edytuj | edytuj kod]
Akt ślubu Marii Konopnickiej z 1862, ze zbiorów Archiwum Państwowego w Poznaniu

10 września 1862 w kościele św. Mikołaja w Kaliszu[13] Maria Wasiłowska poślubiła Jarosława Konopnickiego herbu Jastrzębiec (1830-1905)[14], starszego od niej o 12 lat[15][16]. Po ślubie wyjechała z Kalisza i wraz z mężem zamieszkała w Bronowie, a następnie w Gusinie w ówczesnej guberni kaliskiej (dziś województwo łódzkie)[17]. Konopnicki zarządzał kluczem dóbr rodzinnych, w skład których wchodziły wsie: Konopnica, Bronówek i Bronów. Majątek ten był pokaźny, ale zaniedbany[18].

Konopniccy pod koniec 1863 i na początku 1864 spędzili czas w Wiedniu i Dreźnie. Maria Szypowska – autorka biografii Konopnickiej pisała na ten temat następująco: „Musiał jednak Jarosław brać jakiś udział w powstaniu, jeśli z żoną i malutkim synkiem wyjechał za granicę, do Wiednia i do Drezna. Pierwszy opublikował wiadomość o tym Naimski – przyczyny wyjazdu nie podał wprost, ale była ona oczywista dla czytelników prasy wychodzącej pod carską cenzurą: >>Tak mieszkali i żyli w Bronowie pp. Jarosławostwo Konopniccy prawie od ślubu swego [...] z przerwą w latach 1863 i 1864, kiedy oboje pp. Konopniccy bawili z synem najstarszym w Niemczech<<”[19].

W czasie ośmiu lat małżeństwa Maria urodziła ośmioro dzieci. Byli to: Tadeusz (ur. 1 czerwca 1863), bliźnięta Stefan i Władysław (ur. około 1864), Stanisław (ur. 16 stycznia 1865), Zofia (ur. 27 stycznia 1866), Helena Janina (ur. 1 marca 1867), Jan (ur. 23 marca 1868), Laura (ur. 8 lipca 1870)[20].

Konopnicka nie mogła – jak napisała później w jednym ze swych autobiograficznych wierszy – znieść ograniczeń, jakie narzucał jej mąż. Nie chciała być na jego utrzymaniu i nie odpowiadała jej rola gospodyni domowej. Jarosławowi nie podobały się literackie zainteresowania żony, która zadebiutowała i zaczęła pisać właśnie w czasie ich małżeństwa[15]. W 1872 sprzedano majątek w Bronowie i rodzina Konopnickich przeniosła się do dzierżawionego Gusina. Stąd w 1875 r. Konopnicka odbyła podróż do Szczawnicy, by leczyć chore gardło[21]. Tu też później Konopnicka napisała poemat W górach, który przychylnie zrecenzował Henryk Sienkiewicz, dzięki czemu poetka uwierzyła w swój talent i postanowiła sama zadbać o dzieci i siebie. W 1876 rozstała się z mężem i podjęła decyzję o opuszczeniu Gusina, w 1877 przeniosła się z dziećmi do Warszawy, gdzie mieszkała do 1890. Wyjazd z dziećmi do Warszawy utrwaliła w wierszu Przed odlotem. Mimo rozstania Konopnicka nie zerwała kontaktów z Jarosławem; wysłała mu pieniądze na podróż do Krakowa na jubileusz swej twórczości. Mąż później zbankrutował, zmarł w 1905 w Ciechanowie[22].

Komentarzem do trudnej sytuacji materialnej, w jakiej znalazł się mąż Konopnickiej, może być następujący fragment z opracowania Marii Szypowskiej pt.: Konopnicka jakiej nie znamy[23]: >>Pani Jadwiga Kokeli, córka Honoriusza Konopnickiego, brata Jarosława, mówiła mi - przekazuje H. Sutarzewicz - że stryj jej był <<wielkim chłopomanem>> i jego trudności finansowe wynikały w dużej mierze stąd, że wykupywał chłopów od służby w rosyjskim wojsku, płacąc za to po 400 rubli od głowy". Oczywiście "400 rubli" jest błędem drukarskim lub pomyłką wynikłą z nieznajomości ówczesnego wysokiego kursu rubla. Ale sama informacja o wykupywaniu chłopów z wojska znajduje potwierdzenie w liście Konopnickiej do męża z 20 stycznia 1890, w którym mu wyrzuca brak starań o uwolnienie Jana i Stanisława od pójścia "w rekruty": "Staraj się ułatwić synom to trudne przejście choć w setnej części tak gorliwie, jak niegdyś ułatwiałeś je pierwszemu lepszemu parobkowi"<<.

Maria Konopnicka około 1875
Maria Konopnicka, fotografia portretowa z lat 80. XIX w.

Poetka zaczęła pracę w stolicy, udzielając korepetycji[12]. W 1878 nagle zmarł jej ojciec. W tym też roku zaczęła uczestniczyć w konspiracyjnych i jawnych akcjach społecznych. W 1882 odbyła podróż do Austrii i Włoch, w 1883 r. wybrała się w dłuższą podróż do ówczesnego Karlsbadu w Czechach[21]. Tam poznała Jaroslava Vrchlickiego, z którym nawiązała korespondencję.

Dzieliła swoje dzieci na trójkę „złą” i „dobrą”, w pewnym momencie postanowiła się od nich uniezależnić[12]. Gdy najmłodsza córka została posłana do szkoły, Konopnicka wyjechała ze stolicy; od tego czasu dzieci odwiedzała, wspomagała finansowo i korespondowała z nimi, ale czas wykorzystywała na swój rozwój, spędzała go między innymi w Wenecji, Zakopanem, Monachium czy Krakowie[12].

W 1889 i 1890 roku głośna była sprawa córki Heleny, oskarżonej o wiele kradzieży, która wsławiła się także sfingowaniem własnego samobójstwa czy próbą targnięcia się na życie matki. Poetka wykreśliła Helenę ze swojego serca, nazywała ją „wyrodkiem” i „okropną istotą”[12][20]. Gdy ta druga została uznana za niepoczytalną i przebywała w kolejnych zakładach zamkniętych, matka nie interesowała się ani jej losem, ani nieślubnego wnuka, którego urodziła jej córka, w listach odnotowywała jedynie pieniądze, które wysyłała na utrzymanie[12]. Helena zmarła 25 stycznia 1904 w Drewnicy, a jej syn, Jerzy Wacław Konopnicki, urodzony w Warszawie 21 czerwca 1889, zmarł oddany na wychowanie zatrudnionej mamki w Lewiczynie koło Grójca 4 lutego 1892[20].

W 1890 roku Maria Konopnicka emigruje z Warszawy poza granice Królestwa. Emigracja ta trwała już praktycznie do końca jej życia. Wprawdzie pisarka przyjeżdżała wielokrotnie do kraju, najczęściej z konieczności zajęcia się sprawami rodzinnymi lub z potrzeby przedłużenia paszportu, czasem - by wziąć udział w uroczystościach publicznych lub załatwić sprawy wydawnicze. Raziła ją jednak atmosfera panująca w Królestwie, a i będąc w Krakowie skarżyła się, że „mało kto tu (w Krakowie) Polskę widzi i czuje”[24].

Przyczyn wybrania tułaczego życia było wiele. Przypuszcza się, że Konopnicka chciała uciec od niekończących się kłopotów z sześciorgiem dorosłych już dzieci. Główną przyczyną opuszczenia kraju była zapewne choroba psychiczna córki Heleny, będąca dla matki wielkim obciążeniem: skandale, które ona wywoływała, uniemożliwiały pisarce skupienie się na twórczości oraz ogromnie komplikowały życie towarzyskie. Żal mi wielki matki, która z powodu tej córki uciekła wprost z Warszawy - pisał do Elizy Orzeszkowej Leopold Méyet, przyjaciel obu pisarek. Jednocześnie jest wielce prawdopodobne, że nie były to jedyne przyczyny wyjazdu. Irena Szypowska pisała bowiem: Byłabym skłonna przypuszczać, że goniło ją être d’ailleurs - niepohamowana dążność bycia gdzie indziej. Tułacze życie, nieustanna wędrówka, ubóstwo - tak, ale i zetknięcie się z inną cywilizacją, kulturą, pejzażem - to ją ekscytowało. Największą radość czerpała z obcowania z przyrodą i poznawania dzieł sztuki. Musiała to mieć, aby żyć i tworzyć[24].

Konopnicka przebywała czasem w Galicji, ale większość czasu spędzała na podróżach, mieszkając to krócej to dłużej w Austrii, we Włoszech, w Saksonii, Bawarii, Szwajcarii, Francji i Belgii[24]. Tadeusz Czapczyński w „Tułaczych latach Marii Konopnickiej” podał wykaz 63 miejscowości, w których przebywała pisarka w latach 1890-1910[25]. Rzym opuszczała Konopnicka przytłoczona niezmiernym bogactwem i przepychem Kościoła[21]. Jej wiersz pt. „Po odwiedzeniu kościoła jubileuszowego w Rzymie”, sygnowany, jak inne utwory polityczne, pseudonimem Jan Sawa, rozpętał wkrótce burzliwą dyskusję i utrwalił opinię o autorce jako o „wieszczce poganizmu”. Tymczasem (...) głęboko religijna Konopnicka odrzucała [jedynie] Kościół hierarchiczny, dogmaty katolickie i kult[24].

Wiele z tych podróży pisarka odbywała z 16 lat młodszą Marią Dulębianką - malarką, publicystką, emancypantką. Lena Magnone datuje, że pierwsze spotkanie z Marią Dulębianką miało miejsce najpóźniej w 1886; w 1889 Dulębianka została pierwszy raz wymieniona w liście[12][26].

Ludwik Krzywicki nazywał Marię Konopnicką z tamtego okresu „niewiastą mocno kochliwą”[12], a jej nazwisko łączono z wieloma mężczyznami, m.in. młodszym o 17 lat dziennikarzem Janem Gadomskim[12]. Nie ma żadnej pewności, że dla któregoś z nich miała cieplejsze uczucia. W 1897 r. jeden z adoratorów, filozof i historyk Maksymilian Gumplowicz, potraktował odrzucenie wyjątkowo poważnie i strzelił do siebie przed pokojem hotelowym w Grazu, gdzie mieszkała Konopnicka z Marią Dulębianką[12]. Ostatecznie próba samobójcza była nieudana, jednak dochodzący do zdrowia w szpitalu Gumplowicz zmarł nagle 28 listopada na udar mózgu[27]. Nie ma żadnych informacji, czy Konopnicka przeżyła szczególnie tę śmierć[28].

Dwór w Żarnowcu, prezent od narodu dla Marii Konopnickiej

Na 25-lecie pracy pisarskiej (1903) Konopnicka otrzymała w darze narodowym dworek w Żarnowcu[29] koło Krosna na Pogórzu Karpackim. 8 września 1903 Dulębianka wprowadziła się razem z Konopnicką do dworku w Żarnowcu, gdzie miała swoją pracownię. Razem odbywały stąd kolejne podróże do miejsc, których klimat służył zdrowiu Konopnickiej[30][31]. Dulębianka została wprowadzona do kręgu rodzinnego, brała udział w zjeździe Konopnickich i uroczystym jubileuszu poetki[12].

Życie literackie

[edytuj | edytuj kod]

Maria Konopnicka debiutowała w 1870 w Kaliszu wierszem W zimowy poranek ogłoszonym pod pseudonimem „Marko” w dzienniku „Kaliszanin”[32][33]; utwór został dobrze przyjęty. Kaliszowi poświęciła trzy utwory poetyckie: dwa zatytułowane Kaliszowi (1888, 1907) i Memu miastu (1897).

Portret Marii Konopnickiej, drzeworyt Aleksandra Regulskiego według rysunku Józefa Buchbindera (1883)

Cykl lirycznych wierszy W górach zamieścił rok później „Tygodnik Ilustrowany”. Bardzo szybko jej twórczość poetycka przepełniona patriotyzmem i szczerym liryzmem, stylizowana „na swojską nutę” zdobyła powszechne uznanie. Pierwszy tomik Poezji wydała w 1881, następne ukazały się w latach 1883[34], 1887[35], 1896.

W latach 1884–1886 redagowała pismo dla kobiet „Świt”[36]; próbując zradykalizować jego program, wywołała sprzeciw zachowawczej opinii i cenzury. Współpracowała z tygodnikiem dla kobiet „Bluszcz”. Otrzymała tytuł członka honorowego Towarzystwa Szkoły Ludowej[37].

Nowele pisała od początku lat osiemdziesiątych XIX wieku aż do śmierci. Zaczęło się od dziennikarskich doświadczeń Konopnickiej, w czasie redagowania przez nią „Świtu”. Początkowo czerpała inspiracje z doświadczeń Prusa, Orzeszkowej, a następnie rozwinęła własne pomysły w dziedzinie małych form. Nowela Dym opublikowana została w 1893.

Maria Konopnicka zajmowała się także krytyką literacką, którą uprawiała od 1881, początkowo na łamach „Kłosów”, „Świtu”, „Gazety Polskiej”, „Kuriera Warszawskiego”, następnie w wielu innych pismach. Do 1890 przeważały artykuły recenzyjne o tekstach współczesnych autorów polskich i zagranicznych. Konopnicka jest znana z części swojego dorobku obejmującego prozę i tworzonego dla dzieci. Utwory Konopnickiej dla dzieci ogłaszane od 1884, eliminujące natrętny dydaktyzm, rozbudzające wrażliwość odbiorców były nowością w tej dziedzinie pisarstwa.

Już będąc znaną pisarką, Konopnicka wróciła do wspomnień z lat dzieciństwa spędzonych w Suwałkach. Poświęciła im dwa utwory: Z cmentarzy i Anusia. Około 1890 pojawiły się w poezji Konopnickiej nowe zainteresowania tematyczne, zwłaszcza dziełami kultury europejskiej (co ewidentnie wiązało się z podjęciem licznych podróży po Europie) i nowe sposoby nawiązań do tradycji.

W 1908 w czasopiśmie „Gwiazdka Cieszyńska” (nr 90 z 7 listopada)[38] Konopnicka opublikowała Rotę, wiersz, który stanowił punkt kulminacyjny publicystycznej kampanii poetki przeciwko polityce germanizacyjnej w zaborze pruskim[39]. W połowie listopada utwór został przedrukowany w krakowskim miesięczniku „Przodownica”.

Utwory Konopnickiej zawierają protest przeciwko niesprawiedliwości społecznej i ustrojowi niosącemu ucisk i krzywdę. Nacechowane są patriotyzmem, liryzmem i sentymentalizmem.

Konopnicka współpracowała z wydawnictwami, prasą krajową, organizacjami społecznymi trzech zaborów, a także uczestniczyła w międzynarodowym proteście przeciwko prześladowaniu dzieci polskich we Wrześni (1901–1902). Brała udział w walce o prawa kobiet, akcji potępiającej represje władz pruskich, w pomocy na rzecz więźniów politycznych i kryminalnych.

Z powodu swojej twórczości atakowana przez kler i środowiska klerykalne. Biskup Karol Niedziałkowski określił ją nawet mianem poganki. Dowodem rzeczowym zarzutu bluźnierstwa poetki wobec Boga stał się dwuwiersz:

Lecz krzyż czarny
Stał nieruchomy i ciemny na stole
Jak milczące wobec łez ołtarze[40].

Marię Konopnicką zaatakowała także redakcja konserwatywnego tygodnika „Rola”, zupełnie nieświadomie przyczyniając się do wzrostu popularności autorki, przez co w Krakowie i we Lwowie przyjmowana była bardzo uroczyście[41].

W czasie okupacji niemieckiej całość jej twórczości trafiła na niemieckie listy proskrypcyjne traktowana za szkodliwą i niepożądaną z przeznaczeniem do zniszczenia[42].

Śmierć

[edytuj | edytuj kod]
Grób Marii Konopnickiej na cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie

Rok przed śmiercią schorowana Konopnicka polecała pamięci dzieci swą przyjaciółkę, nazywając ją swoją opatrznością[12].

Maria Konopnicka zmarła na zapalenie płuc 8 października 1910 w sanatorium „Kisielki” we Lwowie. Została pochowana 11 października 1910 na cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie, w Panteonie Wielkich Lwowian (II rondo, 5 aleja). Pogrzeb, zorganizowany przez Marię Dulębiankę, stał się wielką manifestacją patriotyczną, w której udział wzięło blisko 50 000 osób. Z powodu wydanego zakazu przez arcybiskupa Józefa Bilczewskiego ceremonia pogrzebowa odbyła się bez udziału duchowieństwa i bez planowanej mowy biskupa Władysława Bandurskiego[43]. Popiersie nagrobne wykonała Luna Drexlerówna[44], na cokole wyryto fragment wiersza Konopnickiej Na cmentarzu:

...Proście wy Boga o takie mogiły,
Które łez nie chcą, ni skarg, ni żałości,
Lecz dają sercom moc czynu, zdrój siły
Na dzień przyszłości...[45]

Zniszczone podczas II wojny światowej popiersie Konopnickiej zostało odtworzone w okresie powojennym[kiedy?] przez ukraińskiego rzeźbiarza Wołodymyra Skołozdrę[46].

Poglądy

[edytuj | edytuj kod]

Mimo wiary w Boga i częstego się na niego powoływania, Konopnicka była jednocześnie przeciwniczką instytucji Kościoła katolickiego, nie miała także najlepszego zdania o Leonie XIII[12]. W liście do córki napisała: O, zgnilizna sama te klechy! (12 lutego 1897)[12]. Drażniła ją także religijność na pokaz[12].

Odbiór

[edytuj | edytuj kod]

Adam Grzymała-Siedlecki uznał ją za „geniusza komunikatywności”. Stefan Żeromski opisał w Dziennikach poetkę jako wieszcza jego pokolenia[47].

Na początku swojej drogi była twórczynią kontrowersyjną, atakowaną przede wszystkim ze strony środowisk katolicko-narodowych[12]. Wydanie Z przeszłości (1881) zostało ocenione w „Przeglądzie Katolickim”: „Myśl jej jest bezbożna i bluźniercza. Na kruchej podstawie kilku faktów, odpowiednio przeinaczonych w rymach swoich, rzuciła w twarz Kościołowi raz jeszcze nędzną zniewagę, jaką tylokrotnie już rzucali nań jego wrogowie. Nowością w tej zniewadze jest nie myśl sama, lecz nowa tylko złość”[12]. Dokonania Konopnickiej, w roli redaktorki naczelnej kobiecego pisma „Świt” katolicka „Rola” oceniała w 1902 roku: „W «Świcie» uprawiał się postępowy, czyli pogański liberalizm, z przymieszką żydowszczyzny”[12].

Zdaniem Krzysztofa Tomasika, Maria Konopnicka należy do grona najbardziej znanych, a jednocześnie najbardziej ośmieszonych polskich pisarek, a jej twórczość stała się synonimem narodowej grafomanii. Na dowód swoich słów przytacza: dyskusję rozpętaną przez Kingę Dunin tekstem Literatura polska czy literatura w Polsce?, w której Konopnicką przywoływano jako przykład złego pisarstwa, które ciągle jest zmorą dzieci w szkole; stwierdzenie Grażyny Borkowskiej z leksykonu Pisarki polskie określające pisarkę: „Dziś uchodzi za poetkę drugorzędną” czy Antoniego Pawlaka, który uznał w „Newsweeku” Rotę za pieśń grafomańską[12][48].

Wywód genealogiczny Marii Konopnickiej[49]

[edytuj | edytuj kod]
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Wawrzyniec Wasiłowski (1756-1806)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Stanisław Wasiłowski
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Regina Dziewnowska
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Józef Ludwik Wasiłowski (1813-1878)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Maciej Paczuski
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Rozalia Paczuska (1790-1879)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Wiktoria
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Maria Stanisława Wasiłowska (Konopnicka) (1842–1910)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Bartłomiej Turski (1777–1842)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Scholastyka Turska (1820-1854)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Jan Olszewski (1726-1773/5)
 
 
 
 
 
 
 
Marcin Olszewski (1760–1821)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Rozalia Kukowska
 
 
 
 
 
 
 
Tekla Olszewska (1790-1848?)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Scholastyka Śniechowska (1776–1836)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Twórczość

[edytuj | edytuj kod]

Zbiory nowel

[edytuj | edytuj kod]

Dla dzieci

[edytuj | edytuj kod]

Zbiory wierszy

[edytuj | edytuj kod]

Wiersze

[edytuj | edytuj kod]
  • W zimowy poranek (1870)
  • Kaliszowi (1888 i 1907)
  • Memu miastu (1897)
  • Rota (1908)
  • Stefek Burczymucha
  • Wolny najmita
  • W poranek
  • Tęsknota
  • Noc
  • Kubek
  • Jaś nie doczekał
  • Pieśń o domu[51]
  • Tam, w moim kraju, w dalekiej stronie
  • Co słonko widziało

Poematy

[edytuj | edytuj kod]
Strona tytułowa Pana Balcera w Brazylii (wyd. 1910)

Przekłady

[edytuj | edytuj kod]

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]
Upamiętnienie
Pomnik Marii Konopnickiej w Gdańsku
Pomnik Marii Konopnickiej w Bydgoszczy
Pomnik Marii Konopnickiej w Ogrodzie Saskim w Warszawie
Tablica Marii Konopnickiej w Przeworsku
Kamień pamiątkowy przy ulicy Piekarskiej w Warszawie
Pomnik Marii Konopnickiej w Warcinie
Pomnik Marii Konopnickiej w Suwałkach
Ławeczka Marii Konopnickiej w Suwałkach
Pomnik w Kaliszu

Społeczność Suwałk zorganizowała wieczór poświęcony jej twórczości i zapoczątkowano zbiórkę pieniędzy na tablicę pamiątkową. Władze carskie sprzeciwiały się tej inicjatywie. Dopiero w 25-lecie śmierci, 8 października 1935, na ścianie domu, w którym urodziła się poetka, umieszczono pamiątkową tablicę. W 2010 postawiono poetce kolejny pomnik w centrum Suwałk[53].

Muzeum Marii Konopnickiej w Żarnowcu

W lutym 1957 powołano Muzeum Marii Konopnickiej w Żarnowcu; otwarcie ekspozycji nastąpiło 15 września 1960, po przeprowadzeniu prac remontowych i konserwatorskich. Postawiono również pomniki we Wrześni, Warszawie (w 1966), Kaliszu (1969), Bydgoszczy oraz Gdańsku (1977).

Decyzją Międzynarodowej Unii Astronomicznej na cześć pisarki jeden z kraterów na Wenus został nazwany Konopnicka.

Imieniem pisarki został również ochrzczony statek Polskiej Marynarki Handlowej Maria Konopnicka.

W 1960 otwarto szlak pieszy im. Marii Konopnickiej – szlak wiedzie przez miejscowości związane z pobytem Marii Konopnickiej na ziemi poddębickiej w latach 1862–1872.

22 października 1966 we Wrocławiu, przy ul. Wincentego Kraińskiego 1, otwarto Szkołę Podstawową Nr 104 im. Marii Konopnickiej, która aktualnie, tj. od 1 września 2018, nosi numer 29[54].

23 sierpnia 1973 otwarto Muzeum im. Marii Konopnickiej w Suwałkach. Ówczesne władze miejskie przekazały do dyspozycji muzeum trzy pokoje w zabytkowym klasycystycznym, piętrowym budynku przy ul. Tadeusza Kościuszki 31, w którym poetka urodziła się i mieszkała do jesieni 1849.

W 1978 Narodowy Bank Polski wprowadził do obiegu monetę o wartości 20 zł z wizerunkiem Marii Konopnickiej[55].

W Suwałkach utworzony został szlak turystyczny im. Marii Konopnickiej „Krasnoludki są na świecie” z plenerowymi figurkami dziesięciu krasnali, bohaterów baśni O krasnoludkach i o sierotce Marysi[56].

Uchwałą Sejmu RP IX kadencji z 14 października 2021 zdecydowano o ustanowieniu roku 2022 Rokiem Marii Konopnickiej[57]. Patronom roku 2022 poświęcono wydanie specjalne Kroniki Sejmowej[58].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Jan Baculewski. Konopnicka z Wasiłowskich Maria Stanisława… S. 576.
  2. ↑ Akt urodzenia nr 296/1842, parafia rzymskokatolicka w Suwałkach.
  3. ↑ a b Maria Konopnicka w serwisie Culture.pl.
  4. ↑ Maria Konopnicka. libernovus.pl.
  5. ↑ Genealogia Marii Konopnickiej na portalu http://www.sejm-wielki.pl/b/11.100.75
  6. ↑ Zob.: Zygmunt Filipowicz, Suwalskie lata Marii Konopnickiej, Suwałki: Stowarzyszenie Przyjaciół Suwalszczyzny, 2010. ISBN 978-83-913350-6-2.
  7. ↑ Halina Sutarzewicz: Asnyk, Konopnicka i Dąbrowska w Kaliszu. Warszawa: Wydawnictwo „Sport i Turystyka”, 1977, s. 28.
  8. ↑ Konrad Naylor, 100 postaci, które miały największy wpływ na dzieje Polski. Puls 1996, s. 642.
  9. ↑ Bronisław Wojciechowski: Z Kroczowa i Konopnicy Konopniccy herbu Jastrzębiec: dzieje rodu. Warszawa, Łomianki: Zbigniew Damec, 1984, s. 58. OCLC 169863744.
  10. ↑ Halina Sutarzewicz: Śladami życia i twórczości Marii Konopnickiej: Z Suwałk do Kalisza. info.kalisz.pl. [dostęp 2017-04-05]. (pol.).
  11. ↑ Marek Herma: Świrski Jerzy Włodzimierz. polskaipetersburg.pl, 2016-04-16. [dostęp 2017-04-05]. (pol.).
  12. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s Krzysztof Tomasik, Homobiografie, Warszawa: Krytyka Polityczna, 2014.
  13. ↑ Barbara Stanisławczyk: Ostatni krzyk. Od Katynia do Smoleńska historie dramatów i miłości. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis, 2011, s. 311. ISBN 978-83-7510-814-9.
  14. ↑ Konopnicka na Dobrej [online], app.buw.uw.edu.pl [dostęp 2024-05-05].
  15. ↑ a b O Marii Konopnickiej na stronie Liber Novus.
  16. ↑ Akt urodzenia Jarosława znajduje się w ASC parafii rz-kat. w Dobrej, AU 20/1830.
  17. ↑ Halina Sławińska, Maria Konopnicka w Bronowie i Gusinie: 70 rocznica śmierci Marii Konopnickiej. XX-lecie Muzeum Marii Konopnickiej w Żarnowcu, Warszawa: Sport i Turystyka, 1981, ISBN 83-217-2330-6, OCLC 11953197 [dostęp 2021-01-18].
  18. ↑ Janina Pucek, Maria Konopnicka w: „Minął miesiąc. Biuletyn Samorządowy Starostwa Powiatowego w Poddębicach”, nr 11(15)/2008.
  19. ↑ Maria Szypowska: Konopnicka, jakiej nie znamy, Poznań, 2014, Wyd. Zysk i S-ka, s. 68-69.
  20. ↑ a b c Tomasz Fatalski, „Dotknięta jest ciężką formą histerii, graniczącą z obłędem”. Helena Konopnicka i jej dziecko, „More Maiorum”, 2022 (03 (94)), s. 58-63, ISSN 2450-291X.
  21. ↑ a b c Mirosław J. Barański. Maria Konopnicka – 180. rocznica urodzin. „Na Szlaku. Magazyn turystyczno-krajoznawczy”. e-188 (384), s. 42-43, czerwiec 2022. Oddział Wrocławski PTTK. ISSN 1230-9931. 
  22. ↑ Na podstawie Akt Stanu Cywilnego parafii rz-kat. w Ciechanowie, AZ 150/1905. Tłumaczenie: 'Działo się w Mieście Ciechanowie dnia 29 maja / 11 czerwca tysiąc dziewięćset piątego roku o godzinie drugiej po południu. Stawili się: Walenty Pajka i Jan Nawotczyński, robotnicy z Ciechanowa, pełnoletni, i oświadczyli, że dziś o godzinie dwunastej w samo południe zmarł w Ciechanowie Jan Jarosław Konopnicki, były ziemianin, siedemdziesięciu sześciu lat, urodzony we wsi Bronów parafii Uniejów w powiecie tureckim guberni Kaliskiej, syn Wawrzyńca i Katarzyny z Pągowskich, małżonków Konopnickich, pozostawiając po sobie owdowiałą żonę Marię z Wasiłowskich. Po naocznym przekonaniu się o zgonie Jana Jarosława Konopnickiego akt ten obecnym niepiśmiennym przeczytano. Przez nas tylko podpisano. Proboszcz Ciechanowskiej Parafii, utrzymujący akta stanu cywilnego. Podpis: Ks. Wiktor Radzikowski'
  23. ↑ Maria Szypowska: Konopnicka jakiej nie znamy, wyd. Zysk i S-ka, Poznań, 2014, s.87
  24. ↑ a b c d Irena Szypowska, "Listy do Ignacego Wasiłowskiego", Maria Konopnicka, opracował oraz wstępem i przypisami opatrzył Jacek Nowak, opracowanie indeksu: Maria Piasecka, Warszawa 2005 : [recenzja], „Pamiętnik Literacki : czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej”, 99/4 (2008), s. 231-237 [dostęp 2024-03-27].
  25. ↑ Tadeusz Czapczyński, Maria Konopnicka wobec spraw społecznych i narodowych w świetle korespondencji z lat 1888-1910, „Przegląd Nauk Historycznych i Społecznych” t. 1 (1955). Tułacze lata Marii Konopnickiej. Przyczynki do biografii.”, Łódź 1957.
  26. ↑ Lena Magnone: Maria Konopnicka i Maria Dulębianka. [dostęp 2010-02-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (7 marca 2010)].
  27. ↑ Edmund Rosner: Wokół korespondencji Ludwika Gumplowicza do Józefa Zaleskiego [w:] "Konopnicka w Beskidzie", List Marii Dulębianki do Laury Pytlińskiej, córki poetki, z grudnia 1897 r., s. 64-66 ISBN 83-906574-2-2
  28. ↑ Krzysztof Tomasik: Wielcy i niezapomniani: Maria Konopnicka na innastrona.pl.
  29. ↑ Władysław Dubis, Zdzisław Łopatkiewicz, Dworek Marii Konopnickiej w Żarnowcu. Historia i teraźniejszość, Warszawa: Sport i Turystyka, 1980, ISBN 83-217-2278-4, OCLC 265047135 [dostęp 2021-01-18].
  30. ↑ Krzysztof Tomasik: Homobiografie. Pisarki i pisarze polscy XIX i XX wieku, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2008.
  31. ↑ Katarzyna Zwolak, Maria Dulębianka. Barwy kampanii, [w:] Ewa Furgał (red.), Krakowski Szlak Kobiet. Przewodniczka po Krakowie emancypantek, Fundacja Przestrzeń Kobiet, Kraków 2009, s. 75, ISBN 978-83-928639-0-8.
  32. ↑ Maria Lenikówna. Debiut Konopnickiej. „Pamiętnik Literacki”, s. 199–206, 1972. (pol.). 
  33. ↑ Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny. Julian Krzyżanowski (red.). T. 1: A–M. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1984, s. 412. ISBN 83-01-05368-2.
  34. ↑ Maria Konopnicka, Poezye. Serya druga, Gebethner i Wolff, 1883, Warszawa [dostęp 2018-02-20].
  35. ↑ Maria Konopnicka, Poezye. Serya trzecia, Gebethner i Wolff, 1887, Warszawa [dostęp 2018-02-20].
  36. ↑ Maria Zawialska, „Świt” Marii Konopnickiej. Zarys monograficzny tygodnika dla kobiet, Wrocław 1978.
  37. ↑ Sprawozdanie z działalności Towarzystwa Szkoły Ludowej za rok 1912. Kraków: 1913, s. LXXIII.
  38. ↑ Gwiazdka Cieszyńska [online], nr 90 (7 listopada 1908 r.), polona.pl [dostęp 2018-05-09].
  39. ↑ Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny. Julian Krzyżanowski (red.). T. 2: N–Ż. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1985, s. 310. ISBN 83-01-05369-0.
  40. ↑ Roman Warecki, Ołtarz i tron. Warszawa 1966, s. 88–90.
  41. ↑ Iwona Kienzler, Maria Konopnicka rozwydrzona bezbożnica. Bellona Warszawa 2015, s. 226.
  42. ↑ Praca zbiorowa, Upominki od narodu. Jubileusze, rocznice, obchody pisarzy, Żarnowiec 2010, s. 291–292.
  43. ↑ Iwona Kienzler, Maria Konopnicka rozwydrzona bezbożnica. Warszawa 2015, s. 239.
  44. ↑ Kronika. „Gazeta Lwowska”, s. 7, nr 300 z 8 listopada 1933. 
  45. ↑ Aleksander Medyński: Ilustrowany przewodnik po cmentarzu Łyczakowskim. Lwów: 1937, s. 64.
  46. ↑ Magia Lwowa [online], Styl.pl [dostęp 2018-04-29] (pol.).
  47. ↑ Maria Konopnicka | Życie i twórczość | Artysta [online], Culture.pl [dostęp 2019-03-22] (ang.).
  48. ↑ Krzysztof Tomasik | Publicysta i inni, Konopnicka pod maską Matki Polki [online], KrytykaPolityczna.pl, 15 listopada 2012 [dostęp 2019-03-22] (pol.).
  49. ↑ Praca zbiorowa, Upominki od narodu. Jubileusze, rocznice, obchody pisarzy, Żarnowiec 2010, s. 335–370.
  50. ↑ a b Jan Data: Maria Konopnicka. [dostęp 2010-02-15]. (pol.).
  51. ↑ Maria Konopnicka, Poezye w nowym układzie. 3, Pieśni i piosenki, wyd. 1903 [online], polona.pl [dostęp 2018-07-06].
  52. ↑ Anita Kłos. „Fatalità” i „Tempeste” Ady Negri w przekładzie Marii Konopnickiej. „Przekładaniec”. 24, s. 111–127, 2010. DOI: 10.4467/16891864PC.11.006.0205. ISSN 1425-6851. [dostęp 2018-05-17]. 
  53. ↑ Suwałki: odsłonięto pomnik Marii Konopnickiej [online], onet.pl [dostęp 2024-04-24] [zarchiwizowane z adresu 2013-04-13] (pol.).
  54. ↑ Wrocław – Gimnazjum nr 29, Wrocław – Szkoła Podstawowa nr 29 [online], 2012 [zarchiwizowane z adresu 2019-04-04].
  55. ↑ Janusz Parchimowicz, Katalog monet polskich obiegowych i kolekcjonerskich od 1916., 2014.
  56. ↑ Szlak turystyczny im. Marii Konopnickiej „Krasnoludki są na świecie”. Oficjalny portal miasta Suwałki. [dostęp 2018-08-20].
  57. ↑ M.P. z 2021 r. poz. 990.
  58. ↑ Kronika Sejmowa 37 (942) [online].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Maria_Konopnicka&oldid=74768312”