Matka Ojczyzna
 nr rej. 80-382-0200[1]
| |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Miasto wydzielone | |
| Miejsce | |
| Typ obiektu | |
| Styl architektoniczny | |
| Projektant |
Jewgienij Wuczeticz |
| Całkowita wysokość |
102 m |
| Data budowy |
1979–1981 |
| Data odsłonięcia |
9 maja 1981 |
Położenie na mapie Kijowa  | |
Położenie na mapie Ukrainy  | |
Położenie na mapie Kijowa i obwodu kijowskiego  | |
 50°25′35,4″N 30°33′47,2″E/50,426500 30,563111
| |
Matka Ojczyzna[2] (ukr. Батьківщина-Мати) – monumentalny pomnik stojący w Kijowie, na terenie dzielnicy Peczersk. Stanowi on część Muzeum historii Ukrainy w II wojnie światowej. Statuę wykonano ze stali nierdzewnej, jej wysokość to 62 m, wraz z postumentem całość ma wysokość 102 m. Masa rzeźby wynosi 560 ton. Miecz trzymany w prawej ręce rzeźby ma 16 metrów i waży 9 ton, lewa ręka trzyma tarczę o wymiarach 13x8 metrów.
Wewnątrz postumentu znajduje się sala pamięci, wyłożona marmurowymi płytami, na których wyryto imiona ponad 11 tysięcy żołnierzy i 200 robotników, którzy otrzymali tytuły Bohatera Związku Radzieckiego i Bohatera Pracy Socjalistycznej. Na wzgórzach wokół muzeum tradycyjnie składa się kwiaty i wieńce. Obiekt jest wpisany na listę Państwowego Rejestru Zabytków Nieruchomych Ukrainy pod numerem 80-382-0200[1].
Budowa pomnika
[edytuj | edytuj kod]W latach 50. na terenie zajmowanym obecnie przez pomnik planowano wybudowanie pomników Włodzimierza Lenina i Józefa Stalina, każdy o wysokości 200 m. Ostatecznie jednak planów tych nie zrealizowano[3].
Miejscowa legenda głosi, że w latach 70. projektant rzeźby Jewgienij Wuczeticz odbywał rejs z grupą kijowskich dygnitarzy komunistycznych, którzy postanowili, że wysokie naddnieprzańskie zbocza to doskonałe miejsce do zbudowania pomnika wojennego. Dodatkowo, wysoka budowla miała przyćmiewać położoną nieopodal Ławrę Peczerską.
Wuczeticz miał już doświadczenie w projektowaniu pomników wojennych: spod jego ręki wyszły projekty m.in. „Matka Ojczyzna Wzywa!” w Wołgogradzie oraz posąg radzieckiego sierżanta niosącego niemiecką dziewczynkę, a także fragment Pomnika Żołnierzy Radzieckich w Treptower Park w Berlinie. Projektant zmarł jednak w 1974 r. i projekt został dokończony przez Wasyla Borodaja.
Budowa ruszyła w 1978 r. i trwała do 1981 r. Oficjalnie pomnik odsłonięto 9 maja 1981 roku, w Dzień Zwycięstwa. W ceremonii otwarcia brał udział ówczesny przywódca ZSRR, Leonid Breżniew (z pochodzenia Ukrainiec).
Budowa od samego początku wzbudzała kontrowersje. Krytykowano koszt budowy pomnika, jak i wykorzystany do niej materiał (stal nierdzewną), zwłaszcza że koniec lat 70. był początkiem załamywania się radzieckiej gospodarki, które doprowadziło ostatecznie do rozpadu ZSRR w 1991 r. Kierownik budowy Iwan Pietrowicz przyznał, że początkowe szacunki kosztów budowy, określonych na 9 milionów rubli, okazały się „zbyt optymistyczne”.
Po uzyskaniu przez Ukrainę niepodległości, pojawiły się głosy nawołujące do usunięcia pomnika i wykorzystania pozyskanej z niego stali na ważniejsze cele. Kontrowersje wzbudzają też koszty utrzymania pomnika: umieszczony u jego podnóża wieczny płomień, który w czasach ZSRR faktycznie płonął nieprzerwanie, zużywa tak duże ilości gazu ziemnego (do 400 m3), że obecnie zapala się go tylko podczas ważnych uroczystości państwowych. Pojawiały się też pogłoski, że pomnik stoi na niestabilnym gruncie (podobnie jak „Matka Ojczyzna Wzywa!”) i grozi zawaleniem, czemu stanowczo przeczą władze Kijowa[4][5]. Z drugiej strony, część mieszkańców Kijowa widzi rzeźbę jako hołd dla milionów Ukraińców poległych w trakcie II wojny światowej i symbol miasta.
Pierwotnie czubek miecza sięgał 108 m, jednakże po 1991 r. został on skrócony o 6 metrów, ponieważ sięgał ponad najwyższy krzyż na Ławrze Peczerskiej[6].
Pomnika, jako miejsca pamięci związanego z II wojną światową, nie objęły przepisy ustaw dekomunizacyjnych uchwalonych na Ukrainie w 2015, stąd nie usunięto z niego wówczas godła ZSRR[7][8][9]. Temat jego likwidacji powrócił po inwazji Rosji na Ukrainę w 2022 roku[10]. 30 lipca 2023 roku rozpoczął się jego demontaż[11]. 6 sierpnia na tarczy zamontowany został herb Ukrainy[12].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- Matka Ojczyzna Wzywa!
- Pomnik żołnierza-wyzwoliciela w Charkowie
- Pamiątkowy kompleks Chwały w Charkowie
- Pomnik Bohaterów Warszawy
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Національний_музей_історії_України_у_Другій_світовій_війні [online], heritage.toolforge.org [dostęp 2020-11-04].
- ↑ Polski egzonim uchwalony na 124. posiedzeniu KSNG
- ↑ Forgotten Soviet Plans For Kyiv. Kyiv Post, 2011-07-28. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-04)].
- ↑ “Mother Motherland” (Kiev) and more works by Vuchetich. Wartist.org. [dostęp 2017-09-03]. (ang.).
- ↑ Mother Motherland Statue-Monument. ukraine-kiev-tour.com. [dostęp 2017-09-03].
- ↑ Ukrainian State Museum of the Great Patriotic War of 1941-1945.. [dostęp 2017-09-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-04)].
- ↑ Ukraine MPs back ban on Nazi and Communist propaganda. BBC News, 2015-04-09. [dostęp 2017-09-03]. (ang.).
- ↑ В Минкульте объяснили, почему не демонтируют герб СССР на монументе "Родина-мать" [online], Информационное агентство Украинские Национальные Новости (УНН) [dostęp 2020-11-04] (ros.).
- ↑ "Хвосты" по декоммунизации. Вятрович рассказал о дальнейшей судьбе памятника "Родина-мать" [online], glavred.info [dostęp 2020-11-04] (ros.).
- ↑ Ukraine to replace Soviet emblem on Motherland statue with Ukrainian trident [online], kyivindependent.com, 6 maja 2023 [dostęp 2023-07-31] (ang.).
- ↑ Removal of Soviet emblem defacing Kyiv’s Motherland Monument begins [online], tvpworld.com, 30 lipca 2023 [dostęp 2023-07-31] (ang.).
- ↑ Ukraiński trójząb zastąpił sowiecki herb na pomniku Matki Ojczyzny w Kijowie [online], tvn24.pl, 6 sierpnia 2023 [dostęp 2023-08-07] (pol.).