Mikołaj Radziwiłł Rudy

Mikołaj Radziwiłł „Rudy”
	; Trąby
Rodzina	Radziwiłłowie herbu Trąby
Data urodzenia	1512
Data i miejsce śmierci	27 kwietnia 1584 ; Wilno
Ojciec	Jerzy Radziwiłł
Matka	Barbara Kolanka
Żona	Katarzyna Tomicka
Dzieci	Mikołaj Radziwiłł; Krzysztof Radziwiłł
	Multimedia w Wikimedia Commons

Mikołaj Radziwiłł Rudy herbu Trąby (ur. w 1512, zm. 27 kwietnia 1584 w Wilnie) – hetman wielki litewski w latach 1553–1566 i 1576–1584, kanclerz wielki litewski od 1566, wojewoda trocki (od 1550) i wileński (od 1566).

Życiorys

Był synem Jerzego, bratem królowej Polski Barbary Radziwiłłówny i bratem stryjecznym kanclerza wielkiego litewskiego Mikołaja Radziwiłła Czarnego. W 1547 otrzymał od cesarza Karola V tytuł księcia na Birżach i Dubinkach, potwierdzony w 1549 przez króla Zygmunta II Augusta. Odebrał staranne wykształcenie za granicą.

W 1564 przeszedł na kalwinizm i stał się przywódcą ruchu różnowierczego w Wielkim Księstwie Litewskim, zakładał zbory, sprowadzał z zagranicy uczonych protestanckich i założył w Birżach wyższą szkołę dla młodzieży kalwińskiej. Był wybitnym dowódcą wojskowym. Od 1561 walczył w czasie wojen inflanckich. Podczas wojny z Moskwą, w 1562 roku zdobył i spalił Wieliż. 26 stycznia 1564 wraz z hetmanem polnym litewskim Grzegorzem Chodkiewiczem odniósł nad Rosjanami świetne zwycięstwo w bitwie pod Czaśnikami. W 1578 pokonał Rosjan w bitwie pod Wenden. W czasie kampanii moskiewskiej króla Stefana Batorego zwyciężył w bitwie pod Wielkimi Łukami i przeprowadził udane oblężenie Pskowa.

Na sejmie bielskim 1564 roku był świadkiem wydania przywileju bielskiego przez króla Zygmunta II Augusta^[1]. W 1569 był przeciwnikiem zawarcia unii lubelskiej. Po śmierci Zygmunta Augusta, w 1572 był faktycznym rządcą Litwy. W 1573 roku potwierdził elekcję Henryka III Walezego na króla Polski^[2]. Wraz ze swoim bratem Mikołajem Radziwiłem zwanym Czarnym działał na rzecz politycznych wpływów stronnictwa habsburskiego w Rzeczypospolitej^{[potrzebny przypis]}. Po ucieczce Henryka Walezego popierał kandydaturę arcyksięcia Ernesta Habsburga przeciw księciu Siedmiogrodu Stefanowi Batoremu. W 1575 roku w czasie wolnej elekcji głosował na cesarza Maksymiliana II Habsburga^[3].

Pogrzeb

W 2004 roku w pozostałościach zboru kalwińskiego w Dubinkach znaleziono szczątki, które zidentyfikowano jako należące do Mikołaja Radziwiłła Rudego i jego krewnych (w tym Mikołaja Czarnego). 5 września 2009 roku odbył się ich powtórny uroczysty pogrzeb^[4]. Z przeprowadzonych badań Y-DNA wynika, że Mikołaj Radziwiłł Rudy należał do haplogrupy R1a^[5].

Przypisy

↑ Statut Litewski : drugiej redakcyi (1566) = Statutum Lituanicum : alterius editionis, Archiwum Komisji Prawniczej t. VII, Kraków 1900, s. 312.
↑ Świętosława Orzelskiego bezkrólewia ksiąg ośmioro 1572–1576, Kraków 1917, s. 149
↑ Ewa Dubas-Urwanowicz, Koronne zjazdy szlacheckie w dwóch pierwszych bezkrólewiach po śmierci Zygmunta Augusta, Białystok 1998, s. 294
↑ Litwa żegna Radziwiłłów
↑ Y-DNA Mikołaja Radziwiłła Rudego w serwisie eupedia. 2018-02-01. [dostęp 2018-04-15]. (ang.).

Bibliografia

Historia Polski: Polska do 1586, Warszawa 2007, ISBN 978-84-9819-808-9

Linki zewnętrzne

Mikołaj Radziwiłł (1512–1584)
Mikołaj Radziwiłł zwany Rudym h. Trąby, Internetowy Polski Słownik Biograficzny [dostęp 2021-12-07]

[1] Statut Litewski : drugiej redakcyi (1566) = Statutum Lituanicum : alterius editionis, Archiwum Komisji Prawniczej t. VII, Kraków 1900, s. 312.

[2] Świętosława Orzelskiego bezkrólewia ksiąg ośmioro 1572–1576, Kraków 1917, s. 149

[3] Ewa Dubas-Urwanowicz, Koronne zjazdy szlacheckie w dwóch pierwszych bezkrólewiach po śmierci Zygmunta Augusta, Białystok 1998, s. 294

[4] Litwa żegna Radziwiłłów

[5] Y-DNA Mikołaja Radziwiłła Rudego w serwisie eupedia. 2018-02-01. [dostęp 2018-04-15]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]