Nadrenia Północna-Westfalia

Nadrenia Północna-Westfalia
*Nordrhein-Westfalen*
	kraj związkowy
	; Parlament Nadrenii Północnej-Westfalii
Herb	Flaga
Państwo	Niemcy
Stolica	Düsseldorf
Kod ISO 3166-2	DE-NW
Premier	Hendrik Wüst (CDU)
Powierzchnia	34 110,26 km²
Populacja (31 Grudnia 2022); • liczba ludności	; 18 139 116
• gęstość	532 os./km²
	Szczegółowy podział administracyjny
Liczba rejencji	5
Liczba miast na prawach powiatu	22
Liczba powiatów	31
Liczba gmin	396
	Liczba przedstawicieli w parlamencie
Liczba przedstawicieli w Bundesracie	6
	Położenie na mapie Niemiec;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Nadrenia Północna-Westfalia (niem. Nordrhein-Westfalen; dolnoniem. Noordrhien-Westfalen; NW; NRW) – kraj związkowy w zachodniej części Niemiec, największy pod względem liczby ludności, liczy 18 139 116 mieszkańców (31 grudnia 2022). Stolicą kraju związkowego jest Düsseldorf, największym miastem – Kolonia.

Historia

Podział polityczny obszaru dzisiejszej Nadrenii Północnej-Westfalii w 1477 r.

W starożytności sięgały tu granice Cesarstwa Rzymskiego. Rzymskimi miastami były m.in. Kolonia, Akwizgran, Bonn i Jülich. We wczesnym średniowieczu obszar znajdował się we władaniu frankijskim, a Akwizgran został główną rezydencją Karola Wielkiego, pierwszego zachodniego cesarza rzymskiego od czasu upadku cesarstwa zachodniorzymskiego. Katedra w Akwizgranie jest miejscem jego spoczynku. W X wieku region dzielił się na Lotaryngię (część południowo-zachodnia ze starożytnymi miastami Kolonią i Akwizgranem) i Westfalię (północ i wschód z wczesnośredniowiecznymi Dortmundem i Münsterem). W XI–XII w. z Lotaryngii wyodrębniły się księstwa Jülich, Kleve i Bergu, natomiast w westfalskiej części regionu powstały w XII w. Lippe, księstwo biskupie Münsteru i hrabstwo Mark, jednakże wiodącym krajem pozostawało arcybiskupstwo Kolonii, przekształcone w XIV w. w Elektorat Kolonii. W 1288 od arcybiskupstwa odłączyła się Kolonia, by zostać wolnym miastem. Wolnymi miastami zostały w średniowieczu także Akwizgran i Dortmund. W latach 1521–1614 istniały Zjednoczone Księstwa Jülich-Kleve-Berg, a od 1556 r. fragment regionu z miastami Geldern, Kevelaer i Straelen przy współczesnej granicy z Holandią przynależał do Hiszpanii. Hiszpania utraciła miasta wskutek wojny o sukcesję hiszpańską w 1713 r. na rzecz Prus.

W drugiej połowie XVIII w. obszar na lewym brzegu Renu został opanowany przez Francję, a na początku XIX w. także północna część regionu znalazła się w granicach Francji. Po porażce Francji w 1815 r. większość obszaru, z wyjątkiem Księstwa Lippe, włączono do Prus. Utworzono prowincje Westfalia oraz Nadrenia, w granicach której znalazły się również ziemie zajęte przez Prusy w 1815 r. kosztem Luksemburga (II rozbiór Luksemburga). W 1871 r. cały obszar znalazł się w granicach Cesarstwa Niemieckiego.

Kraj związkowy Nadrenia Północna-Westfalia został utworzony 23 sierpnia 1946 na podstawie zarządzenia nr 46 Dowództwa brytyjskiej strefy okupacyjnej w Niemczech^[2] z połączenia północnej części dawnej pruskiej prowincji Nadrenia oraz pruskiej prowincji Westfalia – południowo-zachodniej części Westfalii^[3]. Stąd przymiotnik „północna” w nazwie odnosi się do pierwszego członu: „Nadrenia”, a nie członu „Westfalia”. Pół roku później, zarządzeniem nr 77 z 21 stycznia 1947 przyłączono do niego dawne Wolne Państwo Lippe (wcześniej Księstwo Lippe), wtedy Nadrenia Północna-Westfalia uzyskała swój ostateczny kształt.

Współcześnie Nadrenia Północna-Westfalia pozostaje największym skupiskiem osób z polskim tłem migracyjnym w Niemczech, liczącym ponad 700 tys. osób^[4].

Geografia

Nadrenia Północna-Westfalia leży w zachodniej części Niemiec, graniczy z Holandią i Belgią. Zaludnienie wynosi 18 139 116 mieszkańców (stan: 31 grudnia 2022), powierzchnia 34 110,26 km². Większą część powierzchni zajmują niziny, a także niskie pasma górskie Reńskich Gór Łupkowych: w centrum Lennegebirge(inne języki), na południu Westerwald, na wschodzie i południowym wschodzie Las Teutoburski, Plackwald(inne języki), Ebbegebirge(inne języki), Eggegebirge(inne języki), Rothaargebirge, Saalhauser Berge(inne języki), a na południowym zachodzie, przy granicy z Belgią, wschodnie stoki Ardenów. Najwyższy szczyt to Langenberg (843,2 m n.p.m.). Główne rzeki: Ren, Ruhra, Ems, Wezera połączone kanałami: Śródlądowym, Ren-Herne, Dortmund-Ems. Nadrenia Północna-Westfalia jest najsilniej uprzemysłowionym krajem związkowym Niemiec, z głównym regionem przemysłowym – Zagłębiem Ruhry.

Podział administracyjny

Nadrenia Północna-Westfalia składa się z pięciu rejencji: Arnsberg, Detmold, Düsseldorf, Kolonia i Münster, 31 powiatów ziemskich (Kreise), 22 miast na prawach powiatu (kreisfreie Stadt) oraz 396 gmin (Gemeinde).

Największe miasta

Liczba mieszkańców na dzień 31 grudnia 2022

Kolonia (niem. Köln), 1 084 831
Düsseldorf, 629 047
Dortmund, 593 317
Essen, 584 580
Duisburg, 502 211
Bochum, 365 742
Wuppertal, 358 876
Bielefeld, 338 332
Bonn, 336 465; dawna stolica RFN, obecnie Bundesstadt (pol. miasto federalne) z niektórymi centralnymi urzędami

Miasta na prawach powiatu

(niem. kreisfreie Stadt) w kolejności alfabetycznej:

Akwizgran (niem. Aachen) (AC)
Bielefeld (BI)
Bochum (BO)
Bonn (BN)
Bottrop (BOT)
Dortmund (DO)
Duisburg (DU)
Düsseldorf (D)

Essen (E)
Gelsenkirchen (GE)
Hagen (HA)
Hamm (HAM)
Herne (HER)
Kolonia (niem. Köln) (K)
Krefeld (KR)
Leverkusen (LEV)

Polityka

Koalicja rządząca: koalicja CDU/Sojusz 90/Zieloni

Skład Landtagu:

CDU – 72
SPD – 69
FDP – 28
Partia Zielonych – 14
AfD – 16

Ostatnie wybory: 14 maja 2017

Najbliższe wybory: 2022

Premierzy

1946–1947: Rudolf Amelunxen (Z)
1947–1956: Karl Arnold (CDU)
1956–1958: Fritz Steinhoff(inne języki) (SPD)
1958–1966: Franz Meyers(inne języki) (CDU)
1966–1978: Heinz Kühn (SPD)
1978–1998: Johannes Rau (SPD)
1998–2002: Wolfgang Clement (SPD)
2002–2002: Michael Vesper(inne języki) (G, p.o.)
2002–2005: Peer Steinbrück (SPD)
2005–2010: Jürgen Rüttgers (CDU)
2010–2017: Hannelore Kraft (SPD)
2017–2021: Armin Laschet (CDU)
od 2021: Hendrik Wüst (CDU)^[5]

Gospodarka

Podstawą rozwoju są bogate złoża węgla kamiennego w Zagłębiu Ruhry i węgla brunatnego w Zagłębiu Dolnoreńskim oraz rudy żelaza, cynku, ołowiu, soli kamiennej i potasowej^[6].

Rozwinięty przemysł rafineryjny, petrochemiczny, koksochemiczny, hutniczy, metalowy, maszynowy, elektrotechniczny, elektroniczny, precyzyjny, samochodowy, taboru kolejowego, stoczniowy, chemiczny, materiałów budowlanych, szklarski, drzewny, włókienniczy, odzieżowy oraz spożywczy^[6].

Rolnictwo jest oparte na uprawie jęczmienia, pszenicy, buraków cukrowych, roślin pastewnych, ziemniaków, warzyw oraz hodowli trzody chlewnej, bydła, drobiu^[6].

Bardzo gęsta sieć transportowa, liczne węzły kolejowe, kanały śródlądowe, porty rzeczne (największy w Duisburgu), dwa porty lotnicze o znaczeniu międzynarodowym: w Kolonii i Düsseldorfie.

Przypisy

↑ Bevölkerung am 31.12.2020 nach Nationalität und Bundesländern [online] [dostęp 2021-07-29] (niem.).
↑ Tekst zarządzenia. verfassungen.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-25)]. (niem.).
↑ Hochzeit zwischen Rheinland und Westfalen war der Auslöser (niem.).
↑ Zensusdatenbank - Ergebnisse des Zensus 2011 [online], zensus2011.de [dostęp 2024-04-24] [zarchiwizowane z adresu 2013-06-05] .
↑ Rulers: Germany: States after 1945. rulers.org. [dostęp 2022-11-05]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Nadrenia Północna-Westfalia, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-10-19] .

Bibliografia

Ewald Gläßer, Martin W. Schmied, Claus-Peter Woitschützke: Nordrhein-Westfalen. Justus Perthes Verlag Gotha 1997, ISBN 3-623-00691-2.

Linki zewnętrzne

Landesportal Nordrhein-Westfalen
Historia Westfalii. westfaelische-geschichte.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2002-11-22)].

[1] Bevölkerung am 31.12.2020 nach Nationalität und Bundesländern [online] [dostęp 2021-07-29] (niem.).

[2] Tekst zarządzenia. verfassungen.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-25)]. (niem.).

[3] Hochzeit zwischen Rheinland und Westfalen war der Auslöser (niem.).

[4] Zensusdatenbank - Ergebnisse des Zensus 2011 [online], zensus2011.de [dostęp 2024-04-24] [zarchiwizowane z adresu 2013-06-05] .

[5] Rulers: Germany: States after 1945. rulers.org. [dostęp 2022-11-05]. (ang.).

[PWN-6] Nadrenia Północna-Westfalia, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-10-19] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

Miasta na prawach powiatu	Akwizgran (Aachen) Bielefeld Bochum Bonn Bottrop Dortmund Duisburg Düsseldorf Essen Gelsenkirchen Hagen Hamm Herne Kolonia (Köln) Krefeld Leverkusen Mönchengladbach Mülheim an der Ruhr Münster Oberhausen Remscheid Solingen Wuppertal
Powiaty	Borken Coesfeld Düren Ennepe-Ruhr Euskirchen Gütersloh Heinsberg Herford Hochsauerland Höxter Kleve Lippe Märkischer Kreis Mettmann Minden-Lübbecke Oberbergischer Kreis Olpe Paderborn Recklinghausen Rhein-Erft Rhein-Kreis Neuss Rhein-Sieg Rheinisch-Bergischer Kreis Siegen-Wittgenstein Soest Steinfurt Unna Viersen Warendorf Wesel
Rejencje (Regierungsbezirk)	Arnsberg Detmold Düsseldorf Kolonia (Köln) Münster
Związki komunalne	Region miejski Akwizgran (Städteregion Aachen)