Location via proxy:   [ UP ]  
[Report a bug]   [Manage cookies]                
Przejdź do zawartości

Nornica ruda

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Nornica ruda
Clethrionomys glareolus[1]
(Schreber, 1780)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

gryzonie

Podrząd

Supramyomorpha

Infrarząd

myszokształtne

Nadrodzina

myszowe

Rodzina

chomikowate

Podrodzina

karczowniki

Plemię

Clethrionomyini

Rodzaj

nornica

Gatunek

nornica ruda

Kategoria zagrożenia (CKGZ)[48]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Nornica ruda[49] (Clethrionomys glareolus) – gatunek ssaka z podrodziny karczowników (Arvicolinae) w obrębie rodziny chomikowatych (Cricetidae).

Zasięg występowania

[edytuj | edytuj kod]

Nornica ruda występuje w zachodniej Europie od wybrzeża Oceanu Atlantyckiego na wschód do rzeki Jenisej, północna granica wyznaczona przez arktyczną tundrę i południowa granica często pokrywa się z pasmami górskimi: Pirenejami, Alpami, Apeninami i Starą Płaniną w południowej Europie, Górami Pontyjskimi w Anatolii oraz Ałtajem i Sajanach w środkowej Azji; gatunek rozpowszechniony na wyspach u wybrzeży Oceanu Atlantyckiego i Morza Bałtyckiego[50]. Introdukowany w południowo-zachodniej Irlandii[50].

Taksonomia

[edytuj | edytuj kod]

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1780 roku niemiecki przyrodnik Johann Christian Daniel von Schreber nadając mu nazwę Mus glareolus[2]. Holotyp pochodził z wyspy Lolland, w Danii[51].

C. glareolus był zaliczony do Evotomys lub Myodes – Evotomys jest obecnie traktowany jako młodszy synonim Clethrionomys[50] natomiast Myodes jako młodszy synonim Lemmus[52]. Takson ten jest bliżej spokrewniony z C. centralis i Alticola macrotis niż z C. rutilus[50]. W przeszłości i obecnie krzyżuje się z C. rutilus w strefie gdzie są sympatryczne; wszystkie osobniki o obcym genomie mitochondrialnym to C. glareolus[50]. Niektóre źródła podają liczbę dwudziestu sześciu podgatunków w samej Europie Zachodniej; inne podają od dziesięciu do trzynastu podgatunków z całego obszaru występowania[50]. Badania filogeograficzne z wykorzystaniem markerów molekularnych pozwoliły odtworzyć złożoną historię ewolucyjną i przetrwanie w wielu ostojach glacjalnych[50]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy[50].

Etymologia

[edytuj | edytuj kod]
  • Clethrionomys: gr. κλειθρον kleithron „zarośla, żywopłot”[53]; μυς mus, μυος muos „mysz”[54].
  • glareolus: łac. glareolus „koloru żwiru”, od glarea „żwir”[55].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała (bez ogona) 80–135 mm, długość ogona 32–72 mm; masa ciała 16–21 g[56][57]. Jeden z drobniejszych gryzoni nornikowatych występujących w Polsce. Średniej wielkości, o wydłużonym ciele i średnim, słabo owłosionym ogonie, pokrytym pierścieniowatymi łuskami. Oczy duże, pyszczek lekko zaostrzony z wąsami, uszy duże szerokie, zaokrąglone, cienkie. Nozdrza różowawe, nieowłosione. Charakteryzuje się szarym ubarwieniem sierści futerka grzbietowej strony ciała z odcieniem rudawym, często mocno zaznaczonym. Boki i brzuszna strona ciała jest szara, a ogon zwierzęcia jest dwubarwny.

Uzębienie
Siekacze mają kształt dłutowaty, ciągle rosną, a ostrość zachowują dzięki temu, że szkliwo znajduje się jedynie na przedniej ich powierzchni, zęby trzonowe o niskich koronach, z trzema rzędami guzków.

Ekologia

[edytuj | edytuj kod]
Preferencje siedliskowe
Gatunek leśny, zamieszkujący głównie lasy liściaste i mieszane z dobrze rozbudowaną warstwą podszytu. Spotykana także w śródpolnych zaroślach i zadrzewionych dolinach rzecznych. W górach występuje aż do górnej granicy kosodrzewiny[57].
Tryb życia
Prowadzi zmierzchowo-nocny tryb życia, ale wychodzi również za dnia w poszukiwaniu pokarmu. Buduje system korytarzy tuż pod powierzchnią ziemi lub w gęstym runie. Dobrze wspina się po pniach i gałęziach drzew. Wije kuliste gniazda z rozdrobnionych roślin i mchów, umieszczone w spróchniałych pniach lub pod ziemią[57].
Pożywienie
Jak większość karczowników żywi się pokarmem mieszanym – wiosną i latem są to liście, zioła, owady, larwy, nasiona, pąki drzew, kora, porosty, a czasem pokarm zwierzęcy. Jesienią i zimą żywi się owocami, nasionami, nadziemnymi częściami roślin zielonych, a także kłączami oraz bezkręgowcami. Na zimę gromadzi zapasy pokarmu, głównie nasion. Przy niedoborze pożywienia żeruje na korze młodych drzew i wówczas jest traktowana jako szkodnik, zwłaszcza w szkółkach leśnych[58]. W razie braku dostatecznej ilości pokarmu ciężarne samice mogą wchłaniać zarodki uzyskując składniki odżywcze. Ciężarna samica nornicy rudej zjada więcej bezkręgowców niż samica nie zaangażowana w rodzicielstwo[potrzebny przypis]. Przeciętna nornica potrzebuje około 25 g świeżej paszy zielonej lub 5 g paszy treściwej, to jest około 15 kcal/dobę. Przeciętne zwierzę tego gatunku może przeżyć bez pokarmu około pięciu dni[potrzebny przypis].
Rozród
Rozród nornic rudych trwa zazwyczaj od kwietnia do października. Ciąża trwa 18–21 dni. W miocie rodzi się od 2 do 8 młodych (zazwyczaj 3–5), które otwierają oczy po 9-10 dniach, odżywiają się mlekiem matki przez 14 dni, a samodzielność uzyskują po trzech tygodniach. Dojrzałość płciową osiągają w wieku 8 – 9 tygodni[57]. Rozmnażanie jest bardzo intensywne - nornica ruda w ciągu jednego roku może wyprowadzić 4 mioty, co daje średnio 20 młodych rocznie.
Wrogowie
Sowa, myszołów zwyczajny, lis rudy, kuna, tchórz zwyczajny, wydra europejska, kot domowy.

Nornice rude pojawiają się szczególnie licznie po latach największego, masowego obradzania drzew. Łatwe i nieograniczone zdobywanie pokarmu sprawia, że nornice rozmnażają się również zimą, co doprowadza do bardzo dużych zagęszczeń populacji wiosną i latem. Takie masowe pojawianie się gryzoni trwa jedynie jeden sezon, a w kolejnych latach, o niewielkim owocowaniu drzew, liczebność nornic maleje[59][60].

Może być nosicielem hantawirusa wywołującego u ludzi gorączkę krwotoczną z zespołem nerkowym[61].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Clethrionomys glareolus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ a b J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. T. 4: Das Stachelthier Die Savia Der Biber Die Maus Das Murmelthier Das Eichhorn Der Schläfer Der Springer Der Hase Der Klippschliefer. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1792, s. 680, ryc. cxc.b. (niem.).
  3. ↑ R. Kerr: The animal kingdom, or zoological system, of the celebrated Sir Charles Linnæus. containing a complete systematic description, arrangement, and nomenclature, of all the known species and varieties of the mammalia, or animals which give suck to their young. Class I, Mammalia. Edinburgh: A. Strahan, and T. Cadell, London, and W. Creech, 1792, s. 237. (ang.).
  4. ↑ É. Geoffroy Saint-Hilaire: Catalogue des Mammifères du Muséum national d’Histoire naturelle. Paris: 1803, s. 185. (fr.).
  5. ↑ P.-A. Millet: Faune de Maine et Loire, ou, Description méthodique des animaux qu’on rencontre dans toute l’étendue du département de Maine et Loire, tant sédentaires que de passage; avec des observations sur leurs mœurs, leurs habitudes, etc. , etc.; avec des figures dessinées d’après nature. T. 1. Paris; Angers: Rosier; L. Pavie, 1828, s. 40. (fr.).
  6. ↑ E. Mehlis. Die neue Art ist im Allgemeinen etwas kleiner als die Uckermaus. „Isis von Oken”. Jahrgang 1831, s. 876, 1831. (niem.). 
  7. ↑ W. Yarrell. On two Species of Mammalia new to Britain; one of them also new to Science. „Proceedings of the Committee of Science and Correspondence of the Zoological Society of London”. 2, s. 109, 1832. (ang.). 
  8. ↑ Baillon 1834 ↓, s. 53.
  9. ↑ Baillon 1834 ↓, s. 54.
  10. ↑ E. de Selys Longchamps: Essai monographique sur les campagnols des environs de Liège. Liège: J. Desoer, 1836, s. 13. (fr.).
  11. ↑ T. Bell: A History of British Quadrupeds, Including the Cetacea. London: John van Voorst, 1837, s. 330. (ang.).
  12. ↑ H.R. Schinz: Systematisches Verzeichniss aller bis jetzt bekannten Säugethiere oder Synopsis Mammalium nach dem Cuvier’schen System. Cz. 2. Solothurn: Verlag von Jent und Bakmann, 1845, s. 237. (niem.).
  13. ↑ V. Fatio. Description d’une nouvelle espece d’Arvicola; le Myodes bicolor. „Revue et Magasin de Zoologie pure et Appliquée”. 2e série. 14, s. 257, 1862. (fr.). 
  14. ↑ Miller 1900 ↓, s. 93.
  15. ↑ Miller 1900 ↓, s. 96.
  16. ↑ Miller 1900 ↓, s. 98.
  17. ↑ Miller 1900 ↓, s. 101.
  18. ↑ Miller 1900 ↓, s. 103.
  19. ↑ G.E.H. Barrett-Hamilton. An addition to the list of British boreal mammals. „Proceedings of the Royal Irish Academy”. 24, s. 316, 1902–1904. (ang.). 
  20. ↑ O. Thomas. New insectivores and voles collected by Mr. A. Robert near Trebizond. „The Annals and Magazine of Natural History”. Seventh series. 17, s. 417, 1906. (ang.). 
  21. ↑ O. Thomas. Three new Palœarctic mammals. „The Annals and Magazine of Natural History”. Seventh series. 18, s. 221, 1906. (ang.). 
  22. ↑ G.S. Miller. Eighteen new European voles. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 1, s. 194, 1908. (ang.). 
  23. ↑ G.S. Miller. Twelve new European mammals. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 3, s. 419, 1909. (ang.). 
  24. ↑ O. Thomas. New mammals from Central and Western Asia, mostly collected by Mr. Douglas Carruthers. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 8, s. 759, 1911. (ang.). 
  25. ↑ G.E.H. Barrett-Hamilton & M.A.C. Hinton. [Collection of Mammals from the Inner Hebrides]. „Abstracts of the Proceedings of the Zoological Society of London”. 119, s. 18, 1913. (ang.). 
  26. ↑ G.E.H. Barrett-Hamilton & M.A.C. Hinton. Three new voles from the Inner Hebrides, Scotland. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 12, s. 361, 1913. (ang.). 
  27. ↑ M.A.C. Hinton. A new bank-vole from Esthonia. „The Annals and Magazine of Natural History”. Ninth series. 8, s. 128, 1921. (ang.). 
  28. ↑ a b I.G.S. Montagu. On some mammals from Jugoslavia. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1923 (4), s. 867, 1923. (ang.). 
  29. ↑ Burg 1923 ↓, s. 65.
  30. ↑ Burg 1923 ↓, s. 66.
  31. ↑ G. Dal Piaz. Studio sulle arvicole tridentine. „Studi Trentini di Scienze Naturali”. Acta Geologica. 5 (4), s. 3, 1924. (wł.). 
  32. ↑ Hinton 1926 ↓, s. 216.
  33. ↑ Hinton 1926 ↓, s. 225.
  34. ↑ Hinton 1926 ↓, s. 228.
  35. ↑ O. von Wettstein. „Anzeiger (Österreichische Akademie der Wissenschaften Mathematisch-Naturwissenschaftliche Klasse)”. 63 (13), s. 19, 1916. (niem.). 
  36. ↑ М.К. Серебренников. Материалы по экологии и систематике грызунов Самарской губернии. „Ежегодникъ Зоолoгическаго Музея Імператорсуй Академіи Наукъ”. 27 (4), s. 342, 1927. (ros.). 
  37. ↑ Н.Ф. Егорин. „Трудов Биологического Научно-Исследовательского Института”. 4, 1936. (ros.). 
  38. ↑ Н.Ф. Егорин. Материалы к изучению грызунов таежной полосы западной Сибири. „Трудов Биологического Научно-Исследовательского Института”. 6, s. 134, 1939. (ros.). 
  39. ↑ H. Heim de Balsac. Faune mammalienne des îles littorales atlantiques. „Comptes rendus hebdomadaires de l’Académie des Sciences”. 211, s. 213, 1940. (fr.). 
  40. ↑ a b V. Martino. „Glasn. zemalj. Mus. Bosni Herceg.”. 1, s. 69, 69. 
  41. ↑ В.Г. Гептнер. К номенклатуре некоторых млекопитающих. „Доклады Академии наук СССР”. Новая серия. 60 (4), s. 710, 1948. (ros.). 
  42. ↑ O. von Wettstein. Über die Rötelmäuse Österreichs. „Säugetierkundliche Mitteilungen”. 2 (3), s. 118–124, 1954. (niem.). 
  43. ↑ B. Hagen. Die Rötelmaus und die Gelbhalsmaus von Monte Gargano, Apulien. „Zeitschrift für Säugetierkunde”. 23, s. 54, 1958. (ang.). 
  44. ↑ E. von Lehman. Über die Kleinsäuger der La Sila (Kalabrien). „Zoologischer Anzeiger”. 167, s. 219, 1961. (niem.). 
  45. ↑ H. Felten & G. Storch. Insektenfresser und Nagetiere aus N-Griechenland und Jugoslavien (Mammalia, Insectivora und Rodentia). „Senckenbergiana Biologica”. 46, s. 341–367, 1965. (niem.). 
  46. ↑ M.-Ch. Saint Girons. Notes sur les mammifères de France. IX. – Le campagnol roussâtre de l'Auvergne, Clethrionomys glareolus cantueli ssp. nov. „Mammalia”. 33 (3), s. 537, 1969. DOI: 10.1515/mamm.1969.33.3.535. (fr.). 
  47. ↑ J.M. Rey. Sistemática y distribución del topillo rojo, Clethrionomys glareolus Schreber, 1780 (Mammalia, Rodentia) en la Península Ibérica, y descripción de una nueva subespecie: Clethrionomys glareolus bernisi, del Sistema Ibérico. „Boletín de la Estación Central de Ecología”. 1 (1), s. 45–56, 1972. (hiszp.). 
  48. ↑ R. Hutterer i inni, Myodes glareolus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-2 [dostęp 2021-11-24] (ang.).
  49. ↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 238. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  50. ↑ a b c d e f g h C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 348. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  51. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Myodes glareolus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-11-24].
  52. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Clethrionomys glareolus (von Schreber, 1780). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.10) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-02-13]. (ang.).
  53. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 53.
  54. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 141.
  55. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 97.
  56. ↑ U. Pardiñas, P. Myers, L. León-Paniagua, N.O. Garza, J. Cook, B. Kryštufek, R. Haslauer, R. Bradley, G. Shenbrot & J. Patton. Opisy gatunków Cricetidae: U. Pardiñas, D. Ruelas, J. Brito, L. Bradley, R. Bradley, N.O. Garza, B. Kryštufek, J. Cook, E.C. Soto, J. Salazar-Bravo, G. Shenbrot, E. Chiquito, A. Percequillo, J. Prado, R. Haslauer, J. Patton & L. León-Paniagua: Family Cricetidae (True Hamsters, Voles, Lemmings and New World Rats and Mice). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 302–302. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
  57. ↑ a b c d Z. Pucek: Klucz do oznaczania ssaków Polski (Wydanie drugie zmienione i poprawione). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1984.
  58. ↑ O. Huitu, N. Kiljunen, E. Korpimäki, E. Koskela, T. Mappes, H. Pietiäinen, H. Pöysä & H. Henttonen. Density-dependent vole damage in silviculture and associated economic losses at a nationwide scale. „Forest Ecology and Management”. 258 (7), s. 1219–1224, 2009. DOI: 10.1016/j.foreco.2009.06.013. (ang.). 
  59. ↑ Pucek Z., Jędrzejewski W., Jędrzejewska B., Pucek M. 1993. Rodent population dynamics in a primeval deciduous forest (Białowieża National Park) in relation to weather, seed crop, and predation. Acta Theriologica 38: 199-232.
  60. ↑ R. Zwolak, M. Bogdziewicz & L. Rychlik. Beech masting modifies the response of rodents to forest management. „Forest Ecology and Management”. 359, s. 268–276, 2016. DOI: 10.1016/j.foreco.2015.10.017. (ang.). 
  61. ↑ Śmiertelny przypadek hantawirusa w Chinach

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Nornica_ruda&oldid=74327575”