Okupacja Iraku
 Śmigłowiec Westland Lynx armii brytyjskiej podchodzi do lądowania na pustynnej drodze na południe od Basry, listopad 2003 | |||
| Czas |
kwiecień 2003 – 21 grudnia 2011 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Przyczyna |
zwycięstwo Koalicji w II wojnie w Zatoce Perskiej | ||
| Wynik |
wycofanie wojsk Koalicji, | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
Okupacja Iraku (również stabilizacja Iraku) – okres w historii Iraku rozpoczęty inwazją wojsk koalicji pod przewodnictwem USA w marcu 2003 roku, która doprowadziła do obalenia rządów Partii Baas kierowanej przez Saddama Husajna, a zakończony wycofaniem wojsk amerykańskich z Iraku w 2011 roku. Był to czas zintensyfikowanej przemocy i niestabilności politycznej z silnymi wpływami zagranicznymi na sytuację w państwie irackim.
Wojska okupacyjne pochodziły głównie ze Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i Polski, ale także 29 innych państw dostarczyło niewielką liczbę żołnierzy lub inny rodzaj pomocy. W tym okresie również dziesiątki tysięcy pracowników prywatnych firm wojskowych – w większości z zagranicy – było zatrudnionych przy ochronie infrastruktury i obsłudze personelu baz wojskowych[1].
Historia
[edytuj | edytuj kod]W kwietniu 2003 roku, po obaleniu rządu Saddama Husajna, zdelegalizowaniu Partii Baas i ogłoszeniu reżimu okupacji wojskowej tymczasową władzę cywilną oddano w ręce tzw. cywilnych administratorów Iraku, którzy później weszli w skład Irackiej Rady Zarządzającej[2]. W czerwcu 2004 roku powołano Iracki Rząd Tymczasowy[3]. Po wyborach parlamentarnych w styczniu 2005 roku ta administracja została zastąpiona przez utworzone w maju Tymczasowe Zgromadzenie Narodowe[4]. Rok później zaprzysiężono wyłoniony przez nie pierwszy rząd Al Malikiego[5]. Równolegle trwało oczyszczanie wszystkich stanowisk państwowych, samorządowych i wojskowych z byłych członków Partii Baas. 13 grudnia 2003 roku pojmano, 5 listopada 2006 skazano za zbrodnię przeciwko ludzkości, a 30 grudnia 2006 roku stracono Sadddama Husajna[6].
Irak podzielono na cztery strefy okupacyjne: dwie amerykańskie (północną i centralną) oraz dwie międzynarodowe (południowo-centralną pod polskim zarządem i południową pod brytyjskim zarządem). Wysiłki zmierzające do odbudowy Iraku po zniszczeniach dokonanych w czasie inwazji uległy spowolnieniu, gdy wojska Koalicji oraz sprzymierzone siły irackie zostały zaangażowane w walkę z powstaniem irackim, co doprowadziło do pogorszenia warunków życia ludności Iraku przez cały okres okupacji i stabilizacji. Największe natężenie walk przypadło na pierwszą połowę 2004 roku, kiedy szyicka Armia Mahdiego opanowała szereg miast w środkowym Iraku, jednak została wyparta przez kontrofensywę Koalicji[7]. Jako szczególnie intensywne i krwawe zostały zapamiętane dwie bitwy o Faludżę.
W 2006 roku powstanie przekształciło się w wojnę domową pomiędzy szyitami i sunnitami, która wygasła po rozwiązaniu Armii Mahdiego w 2008[8]. W tym samym roku Irakijczykom przekazano kontrolę nad największymi bazami wojsk okupacyjnych[9]. W następnych latach sytuacja zaczęła się stopniowo uspokajać, zmniejszyła się liczba zamieszek i zamachów terrorystycznych, a odbudowywane władze cywilne i nowa armia Iraku przejmowały pełną kontrolę nad krajem. W 2009 roku z Iraku wycofały się wojska brytyjskie i australijskie[10].
Proces wycofywania wojsk amerykańskich i polskich z Iraku zakończył się 21 grudnia 2011 roku[11]. Jednakże wskutek wybuchu wojny domowej w Syrii tego samego roku i rozpoczęcia ekspansji Państwa Islamskiego także na terytorium Iraku administracja prezydenta Baracka Obamy zdecydowała o powrocie ograniczonego kontyngentu wojsk amerykańskich do tego kraju już trzy lata później, w 2014 roku[12].
Ofiary
[edytuj | edytuj kod]Według oficjalnych danych dowództwa CENTCOM Armii USA, od stycznia 2004 do sierpnia 2008 roku na skutek walk w Iraku poniosło śmierć 76 939 osób cywilnych, a rannych zostało 121 649[13]. Z kolei według irackiego Ministerstwa Praw Człowieka od stycznia 2004 do grudnia 2008 roku na skutek walk w Iraku poniosło śmierć 85 694 osób cywilnych, a 147 195 zostało rannych[13]. Dane te, opierające się na informacjach nowych władz irackich, zależnych od USA, są jednak krytykowane przez organizacje pozarządowe jako zaniżone[13].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Krzysztof Makarewicz. Prywatne firmy wojskowe w działaniach stabilizacyjnych w Iraku. „Wiedza Obronna”. nr 4, s. 107–130, 2012.
- ↑ Iraqi Governing Council. GlobalSecurity.org. [dostęp 2021-12-04]. (ang.).
- ↑ Pytania i odpowiedzi: przekazanie władzy w Iraku. BBC Polska. [dostęp 2021-12-04].
- ↑ Co dalej w Iraku?. Wirtualna Polska, 28.06.2004. [dostęp 2021-12-04].
- ↑ Irak: Nowy sojusz szyitów z Kurdami. Money.pl, 16.08.2007. [dostęp 2021-12-04].
- ↑ Anna Szczepańska: Saddam Husajn. Polowanie na dyktatora. Do Rzeczy, 19.10.2021.
- ↑ Koniec walk z Armią Mahdiego. Rzeczpospolita, 28.05.2004. [dostęp 2021-12-04].
- ↑ Mariusz Piskur: Irak/ Armia Mahdiego zawiesiła działalność. Portal Spraw Zagranicznych, 31.08.2007. [dostęp 2021-12-04].
- ↑ Jacek Matuszak: Polski Kontyngent Wojskowy w Iraku (2003-2008). Wojsko Polskie. [dostęp 2021-12-04].
- ↑ Brytyjskie i australijskie kontyngenty wycofane z Iraku. Rzeczpospolita, 31.07.2009. [dostęp 2021-12-04].
- ↑ Aleksandra Dzisiów-Szuszczykiewicz, Przemysław Pacuła. Konsekwencje i wnioski związane z zakończeniem obecności sił USA w Iraku. „Biuro Bezpieczeństwa Narodowego”, s. 1–5, 2012.
- ↑ Amerykanie wracają do Iraku. Będą doradzać i szkolić. TVN24, 8.11.2014. [dostęp 2021-12-04].
- ↑ a b c USA oficjalnie o cywilnych ofiarach wojny w Iraku. „Raport – Wojsko Technika Obronność”. 11/2010, s. 83. Agencja Lotnicza Altair. ISSN 1429-270x.