Parlament Kanady

Parlament Kanady – najwyższa władza ustawodawcza w Kanadzie.

Struktura Parlamentu Kanady

Parlament, na wzór brytyjski, jest instytucją trójczłonową, w której skład wchodzą:

Korona, reprezentowana przez gubernatora generalnego
Senat (Senate)
Izba Gmin (House of Commons)

Senat

Obecnie w skład Senatu wchodzi 105 senatorów, mianowanych przez gubernatora generalnego zgodnie z sugestiami premiera Kanady i ministrów. Współcześnie uprawnienia Senatu są znikome i ograniczają się do inicjowania ustawy budżetowej. Senat ma także prawo inicjowania wszelkich innych ustaw. Ustawa uchwalona przez Izbę Gmin wchodzi w życie dopiero po zatwierdzeniu przez Senat. Daje to Senatowi teoretyczną możliwość blokowania pracy legislacyjnej, jednak w praktyce opcja ta jest niezwykle rzadko wykorzystywana.

Początkowo mandat senatora przyznawany był dożywotnio. Od 1965 r. senator ustępuje po ukończeniu 75 roku życia.

Historycznie Senat, mający za zadanie strzec interesów Korony, posiadał dużo większe uprawnienia legislacyjne, z czasem wraz z dochodzeniem do nowoczesnej demokracji praktycznie wszystkie funkcje Senatu zostały przekazane Izbie Gmin.

Izba Gmin

Izba Gmin składa się z 338 członków (Members of Parliament, w skrócie MP). Członkowie Izby Gmin pochodzą z wyborów powszechnych. Wybierani są w 338 jednomandatowych okręgach wyborczych. Izba Gmin odpowiedzialna jest za cała pracę legislacyjną. Pierwszy Parlament Kanady ukonstytuował się 6 listopada 1867. Obecny, czterdziesty drugi Parlament, ukonstytuował się 3 grudnia 2015 roku.

Kadencja Izby Gmin trwa pięć lat. Gubernator Generalny może jednak, na wniosek Premiera, rozwiązać ją i zarządzić nowe wybory przed upływem tego okresu.

Prowincja lub terytorium	Liczba miejsc w Senacie	Liczba miejsc w Izbie Gmin
Alberta	6	34
Brytyjska Kolumbia	6	42
Manitoba	6	14
Nowy Brunszwik	10	10
Nowa Fundlandia i Labrador	6	7
Nowa Szkocja	10	11
Ontario	24	121
Quebec	24	78
Saskatchewan	6	14
Wyspa Księcia Edwarda	4	4
Terytoria Północno-Zachodnie	1	1
Nunavut	1	1
Yukon	1	1

Nominacje do Senatu

Nominujący	Początek sprawowania władzy	Koniec sprawowania władzy	Reprezentowane partie polityczne	Liczba nominacji
Królewska proklamacja	1 lipca 1867		Conservative – 37 Liberal – 25 Liberal-Conservative – 8 Nationalist Liberal – 2 Independent Conservative – 1	73
John Macdonald	1 lipca 1867	5 listopada 1873	Conservative – 21 Liberal – 6 Liberal-Conservative – 3 Independent Conservative – 1	31
Alexander Mackenzie	7 listopada 1873	8 października 1878	Liberal – 13 Nationalist- 2 Reformer – 1	16
John Macdonald	10 października 1878	6 czerwca 1891	Conservative – 32 Liberal Conservative – 21 Liberal – 13 Nationalist – 4 Independent liberal – 1 Niezależny – 1 Nationalist Conservative – 1	60
John Thompson	16 czerwca 1891	24 listopada 1892	Conservative – 5 Liberal Conservative – 1	6
John Abbott	5 grudnia 1892	12 grudnia 1894	Conservative – 4 Liberal – 1	5
Mackenzie Bowell	21 grudnia 1892	27 kwietnia 1896	Conservative – 9 Liberal Conservative – 4	13
Charles Tupper	1 maja 1896	8 lipca 1896	Conservative Party – 1	1
Wilfrid Laurier	11 lipca 1896	6 października 1911	Liberal Party – 80 Independent liberal – 1	81
Robert Borden	10 października 1911	11 października 1917	Conservative Party – 43 Independent conservative – 1	44
Robert Borden	12 października 1917	9 lipca 1920	Conservative Party – 14 Liberal – 3 Liberal Unionist – 1	18
Arthur Meighen	10 lipca 1920	28 grudnia 1921	Conservative – 13 Liberal – 1 Liberal Unionist – 1	15
Mackenzie King	29 grudnia 1921	28 czerwca 1926	Liberal – 22	22
Mackenzie King	25 września 1926	6 sierpnia 1930	Liberal – 21 Liberal Progressive – 1	22
Richard Bedford Bennett	7 sierpnia 1930	22 października 1935	Conservative – 32 Niezależny – 1	23
Mackenzie King	23 października 1935	14 listopada 1948	Liberal – 58 Liberal Unionist – 1	59
Louis St. Laurent	15 listopada 1948	20 czerwca 1957	Liberal – 51 Liberal Independent – 1 Progressive Conservative – 1 Niezależny – 2	55
John Diefenbaker	21 czerwca 1957	21 kwietnia 1963	Progressive Conservative – 36 Independent Conservative – 1	37
Lester Pearson	22 kwietnia 1963	19 kwietnia 1968	Liberal – 38 Independent Liberal – 1	39
Pierre Trudeau	20 kwietnia 1968	3 czerwca 1979	Liberal – 51 Progressive Conservative – 6 Social Credit – 1 Niezależni – 2	60
Joe Clark	4 czerwca 1979	2 marca 1980	Progressive Conservative – 11	11
Pierre Trudeau	3 marca 1980	29 czerwca 1984	Liberal – 19 Progressive Conservative – 1 Niezależny – 1	21
John Turner	30 czerwca 1984	16 września 1984	Liberal – 33	21
Brian Mulroney	17 września 1984	24 czerwca 1993	Progresive Conservative – 55 Reform – 1 Niezależny – 1	21
Jean Chretien	4 listopada 1993	12 grudnia 2003	Liberal – 70 Niezależny – 1	71

Składy Izby Gmin

Podany skład Izby Gmin po głównych wyborach, mógł ulec zmianie w wyniku wyborów uzupełniających. Wytłuszczeniem wskazano partię rządzącą.

Kadencja	Data wyborów	Data zwołania	Data rozwiązania	Reprezentowane partie polityczne	Liczba deputowanych (MP)
1	20 września 1867	6 listopada 1867	8 lipca 1872	Conservative Party – 71 Liberal Party – 62 Liberal-Conservative Party – 29 Anti Confederate Party – 18	180
2	12 października 1872	5 marca 1873	2 stycznia 1874	Liberal Party – 94 Conservative Party – 65 Liberal-Conservative Party – 36 Niezależni konserwatyści – 2 Niezależni liberałowie – 2 Liberał Reformer – 1 Niezależny – 1	201
3	22 stycznia 1874	26 marca 1874	16 sierpnia 1878	Liberal Party – 128 Conservative Party – 39 Liberal-Conservative Party – 26 Niezależny – 4 Niezależni liberałowie – 4 Niezależni konserwatyści – 3 Liberał Reformer – 1	206
4	17 września 1878	13 lutego 1879	18 maja 1882	Conservative Party – 84 Liberal Party – 64 Liberal-Conservative Party – 49 Niezależny – 5 Niezależni konserwatyści – 2 Niezależni liberałowie – 1 National Party – 1	206
5	20 czerwca 1882	8 lutego 1883	15 stycznia 1887	Conservative Party – 95 Liberal Party – 73 Liberal-Conservative Party – 39 Niezależni liberałowie – 2 Niezależni konserwatyści – 1 National Party – 1	211
6	22 lutego 1887	13 kwietnia 1887	3 lutego 1891	Conservative Party – 96 Liberal Party – 79 Liberal-Conservative Party – 28 Niezależni liberałowie – 5 Niezależni konserwatyści – 3 National Party – 3 Niezależni – 1	215
7	5 marca 1891	29 kwietnia 1891	24 kwietnia 1896	Conservative Party – 96 Liberal Party – 90 Liberal-Conservative Party – 22 Niezależni konserwatyści – 4 Niezależni liberałowie – 1 National Party – 2	215
8	23 czerwca 1896	19 sierpnia 1896	10 września 1900	Liberal Party – 117 Conservative Party – 71 Liberal-Conservative Party – 15 Niezależni konserwatyści – 4 Niezależny – 3 Patrons of Industry – 2 Niezależni liberałowie – 1	213
9	7 listopada 1900	6 lutego 1901	29 września 1904	Liberal Party – 128 Conservative Party – 69 Liberal-Conservative Party – 10 Niezależni – 3 Niezależny konserwatysta – 1 Niezależny liberał – 1 Labour Party – 1	213
10	3 listopada 1904	11 stycznia 1905	17 września 1908	Liberal Party – 137 Conservative Party – 70 Liberal-Conservative Party – 5 Labour Party – 1 Niezależny konserwatysta – 1 Niezależny liberał – 1	214
11	20 października 1908	20 stycznia 1909	29 lipca 1911	Liberal Party – 134 Conservative Party – 82 Liebral-Conservative Party – 3 Niezależny konserwatysta – 1 Niezależny liberał – 1	221
12	21 września 1911	15 listopada 1911	6 października 1917	Conservative Party – 131 Liberal Party – 85 Niezależni konserwatyści – 3 Liberal-Conservative Party – 1 Labour Party – 1	223
13	17 grudnia 1917	18 marca 1918	4 października 1921	Unia Liberalno-Konserwatywna – 142 Liberal Unionists – 11 Liberal Party – 82	235
14	6 grudnia 1921	8 marca 1922	5 września 1925	Liberal Party – 118 Progresive Party – 58 Conservative Party – 49 Labour party – 3 United Farmers of Alberta(inne języki) – 3 Niezależni – 2 Niezależni konserwatyści – 2 Niezależny liberał – 1 Niezależny progresywny – 1	235
15	29 października 1925	7 stycznia 1926	2 lipca 1926	Conservative Party – 115 Liberal Party – 102 Progressive Party – 26 Labour Party – 2 Niezależni – 2 United Farmers of Alberta(inne języki) – 2 Niezależny konserwatysta – 1 Niezależny Liberał – 1	245
16	14 września 1926	9 grudnia 1926	30 maja 1930	Liberal Party – 116 Conservative Party – 91 United Farmers of Alberta(inne języki) – 12 Progressive Party – 11 Liberal Progressive Party – 8 Labour party – 4 Niezależni – 2 Niezależny liberał – 1	245
17	28 lipca 1930	8 września 1930	14 sierpnia 1935	Conservative Party – 134 Liberal Party – 90 United Farmers of Alberta(inne języki) – 9 Progressive Party – 3 Liberal Progressive Party – 3 Labour Party – 3 Niezależni – 2 Progressive Conservative – 1	245
18	10 października 1935	6 lutego 1936	25 stycznia 1940	Liberal Party – 173 Conservative Party – 39 Social Credit – 17 Catholic Community Forum – 7 Liberal Progressive Party – 4 Labour party – 4 Reconstitution Party – 1 Niezależny – 1 Niezależny liberał – 1 Niezależny konserwatysta – 1 United Farmers of Ontario(inne języki) – 1	245
19	26 marca 1940	16 maja 1940	16 kwietnia 1945	Liberal Party – 179 National Government – 34 Conservative Party – 5 Social Credit – 10 Catholic Community Forum – 8 Liberal Progressive Party – 3 Niezależny konserwatysta – 2 Unity Party – 2 Reconstitution Party – 1 Niezależny – 1 Niezależny liberał – 1 New Democracy – 1	245
20	11 czerwca 1945	6 września 1945	30 kwietnia 1949	Liberal Party – 119 Progressive Conservative Party – 66 Catholic Community Forum – 26 Social Credit – 13 Niezależni liberałowie – 8 Niezależni – 6 Liberal Progressive Party – 3 Bloc populaire canadien – 2 Niezależny konserwatysta – 1 Labour Party – 1	245
21	27 czerwca 1949	15 września 1949	13 kwietnia 1953	Liberal Party – 191 Progressive Conservative Party – 41 Catholic Community Forum – 13 Social Credit – 10 Niezależni – 4 Niezależny liberał – 1 Liberal Progressive Party – 1 Labour Party – 1	262
22	10 sierpnia 1953	12 listopada 1953	12 kwietnia 1957	Liberal Party – 170 Progressive Conservative Party – 51 Catholic Community Forum – 23 Social Credit – 15 Niezależni – 3 Niezależni liberałowie – 2 Liberal Progressive Party – 1 Labour Party – 1	265
23	10 czerwca 1957	14 października 1957	1 lutego 1958	Progressive Conservative Party – 111 Liberal Party – 104 Catholic Community Forum – 25 Social Credit – 9 Niezależni – 2 Niezależni liberałowie – 2 Niezależny konserwatysta – 1 Labour Party – 1	265
24	31 marca 1958	12 maja 1958	19 kwietnia 1962	Progressive Conservative Party – 206 Liberal Party – 48 Catholic Community Forum – 8 Labour Party – 1	263
25	18 czerwca 1962	27 września 1962	6 lutego 1963	Progressive Conservative Party – 116 Liberal Party – 99 Social Credit – 30 New Democratic Party – 19 Labour Party – 1	263
26	8 marca 1963	16 maja 1963	8 września 1965	Liberal Party – 128 Progressive Conservative Party – 95 Social Credit – 24 New Democratic Party – 17 Labour Party – 1	265
27	8 listopada 1965	18 stycznia 1966	23 marca 1968	Liberal Party – 131 Progressive Conservative Party – 97 New Democratic Party – 21 Ralliement Creditiste – 9 Social Credit – 5 Niezależny – 1 Niezależny konserwatysta – 1	265
28	25 czerwca 1968	9 września 1968	1 września 1972	Liberal Party – 154 Progressive Conservative Party – 72 New Democratic Party – 22 Ralliement Creditiste – 13 Niezależny – 1 Labour Party – 1	264
29	30 października 1972	1 kwietnia 1973	9 maja 1974	Liberal Party – 109 Progressive Conservative Party – 107 New Democratic Party – 31 Social Credit – 15 Niezależni – 2	264
30	8 lipca 1974	3 września 1974	26 marca 1979	Liberal Party – 141 Progressive Conservative Party – 95 New Democratic Party – 16 Social Credit – 11	264
31	22 maja 1979	9 października 1979	14 grudnia 1979	Progressive Conservative Party – 136 Liberal Party – 114 New Democratic Party – 26 Social Credit – 6	282
32	18 lutego 1980	14 kwietnia 1980	9 lipca 1984	Liberal Party – 147 Progressive Conservative Party – 103 New Democratic Party – 32	264
33	4 września 1984	5 listopada 1984	1 października 1988	Progressive Conservative Party – 211 Liberal Party – 40 New Democratic Party – 30 Niezależny – 1	282
34	21 listopada 1988	12 grudnia 1988	8 września 1993	Progressive Conservative Party – 169 Liberal Party – 83 New Democratic Party – 43	295
35	25 października 1993	17 stycznia 1994	27 kwietnia 1997	Liberal Party – 177 Bloc Quebecois – 54 Reform Party – 52 New Democratic Party – 9 Progressive Conservative Party – 2 Niezależny – 1	295
36	2 czerwca 1997	22 września 1997	22 października 2000	Liberal Party – 155 Reform Party – 60 Bloc Quebecois – 44 New Democratic Party – 21 Progressive Conservative Party – 20 Niezależny – 1	301
37	27 listopada 2000	29 stycznia 2001	23 maja 2004	Liberal Party – 172 Canadian Alliance – 66 Bloc Quebecois – 38 New Democratic Party – 13 Progressive Conservative Party – 12	301
38	28 czerwca 2004	4 października 2004	29 listopada 2005	Liberal Party – 135 Conservative Party of Canada – 99 Bloc Quebecois – 54 New Democratic Party – 19 niezależny – 1	308
39	23 stycznia 2006	3 kwietnia 2006	7 września 2008	Conservative Party of Canada – 124 Liberal Party – 103 Bloc Quebecois – 51 New Democratic Party – 29 niezależny – 1	308
40	14 października 2008	18 listopada 2008	26 marca 2011	Conservative Party of Canada – 143 Liberal Party – 77 Bloc Quebecois – 49 New Democratic Party – 37 niezależni – 2	308
41	2 maja 2011	2 lipca 2011	2 sierpnia 2015	Conservative Party of Canada – 166 New Democratic Party – 103 Liberal Party – 34 Bloc Quebecois – 4 Green Party of Canada – 1	308
42	19 października 2015	3 grudnia 2015		Liberal Party – 184 Conservative Party of Canada – 99 New Democratic Party – 44 Bloc Quebecois – 10 Green Party of Canada – 1	338
43	21 października 2019	2019		Liberal Party – 157 Conservative Party of Canada – 121 Bloc Quebecois – 32 New Democratic Party – 24 Green Party of Canada – 3 niezależny – 1	338

Ważne ustawy parlamentarne

Ustawa o ziemiach państwowych w Kanadzie – 1872
Ustawa o Albercie – 1905
Kanadyjska Karta Praw i Swobód – 1982
Konstytucja Kanady – 1982
Ustawa o Manitobie – 1870
Ustawa o Nowej Fundlandii – 1949
Ustawa o Saskatchewanie – 1905
Ustawa o Jukonie – 1898