Pasynki (gmina)

Pasynki
*Пасынковская волость*
	gmina wiejska
	1861–1934 i 1952–1954
Państwo	Polska
Województwo	1861–1915: gub. grodzieńska; 1919–1934: białostockie; 1952–1954: białostockie
Powiat	1861–1915: bielski; 1919–1934: bielski; 1952–1954: bielski
Data powstania	1 stycznia 1861;; 1 lipca 1952
Data likwidacji	1 października 1934;; 29 września 1954
Siedziba	Pasynki
Populacja (1921); • liczba ludności	; 5342
Szczegółowy podział administracyjny (1954)
Liczba gromad	24
Liczba miejscowości	34
	Położenie na mapie Polski w latach 1951–1975 Pasynki; Пасынковская волость
	52°48′N 23°19′E/52,802222 23,308611

Pasynki (ros. Пасынковская волость, lit. Pasynkų valsčius) – dawna gmina wiejska istniejąca w dwóch odsłonach: w latach 1861–1934 oraz 1952–1954 na Białostocczyźnie. Siedzibą gminy były Pasynki^[2]^[3].

Pierwsza odsłona

Imperium Rosyjskie

Gmina zbiorowa Pasynki powstała w wyniku reformy struktur administracyjnych państwa rosyjskiego w 1861 roku. Była częścią powiatu bielskiego należącego (od 1843) do guberni grodzieńskiej. W 1890 roku gmina Pasynki obejmowała 34 miejscowości i zamieszkiwało ją 5130 osób^[2].

I wojna światowa

Podczas I wojny światowej gmina wraz z powiatem bielskim należała do okupowanego przez Niemcy Ober-Ostu (w okręgu Białystok)^[4], gdzie znacznie zmieniono granice oraz podział administracyjny powiatu bielskiego. Spośród jego 15 gmin, zachowano 9 i zniesiono 6, ponadto utworzono 10 nowych; zmieniły się też granice gmin. W odniesieniu do gminy Pasynki^[5]^[6]^[7]:

południowe pasmo gminy Pasynki włączono do gminy Orla (Hołody, Szczyty-Nowodwory, Zbucz),
do gminy Pasynki włączono zachodnią część zniesionej gminy Rajsk (Deniski, Knorozy, Ploski),
do gminy Pasynki włączono wschodnią część zniesionej gminy Klejniki (Istok, Klejniki, Lachy).

Podział ten w dużej mierze zachowano, kiedy powiat bielski przeszedł w sierpniu 1919 pod administrację polską^[8].

II Rzeczpospolita

W okresie międzywojennym gmina Pasynki należała do powiatu bielskiego w nowo utworzonym województwie białostockim^[3].

Według Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku gmina Pasynki liczyła 39 wsi, kolonii i małych osad. Zamieszkiwały ją 5342 osoby. Większość mieszkańców gminy w liczbie 3802 osób zadeklarowała narodowość białoruską (72% ogółu mieszkańców gminy). Pozostali podali kolejno: narodowość polską (1518 osób; 28% ogółu mieszkańców) i żydowską (22 osoby). Pod względem wyznaniowym dominowali prawosławni (5101 osób; 95% wszystkich mieszkańców); pozostali zadeklarowali kolejno: wyznanie rzymskokatolickie (208 osób; 4% mieszkańców), wyznanie mojżeszowe (32 osoby) i brak wyznania (1 osoba)^[9].

16 października 1933 gminę Pasynki podzielono na 24 gromady: Czyże, Deniski, Hukowicze, Istok, Klejniki, Knorozy, Kotły, Kożyno, Krzywa, Lachy, Leniewo, Łoknica, Miękisze, Ogrodniki, Pasynki, Pilipki, Ploski, Podrzeczany, Saki, Sobótka, Stupniki, Treszczotki, Widowo i Zubowo^[10].

Gminę Pasynki zniesiono z dniem 1 października 1934, po czym jej obszar wszedł w skład^[11]:

nowej gminy Bielsk – gromady Deniski, Hukowicze, Knorozy, Kotły, Kożyno, Leniewo, Łoknica, Miękisze, Ogrodniki, Pasynki, Pilipki, Ploski, Saki, Sobótka, Stupniki, Treszczotki, Widowo i Zubowo,
nowej gminy Hajnówka – gromada Leniewo,
gminy Narew – gromady Istok, Klejniki i Lachy,
gminy Orla – gromady Czyże, Krzywa i Podrzeczany.

Druga odsłona

Gminę reaktywowano 1 lipca 1952, w znacznie mniejszej odsłonie, w powiecie bielskim w województwie białostockim, w związku z kolejną wielką restrukturyzacją administracyjną powiatu. W jej skład weszły^[12]:

z części zniesionej gminy Bielsk – gromaday Łoknica, Miękisze, Ogrodniki, Pasynki, Pilipki, Saki, Sobótka, Treszczotki i Zubowo,
z części (niezniesionej) gminy Orla – gromada Krzywa.

W dniu powołania gmina składała się zatem z 10 gromad: Krzywa, Łoknica, Miękisze, Ogrodniki, Pasynki, Pilipki, Saki, Sobótka, Treszczotki i Zubowo^[13].

1 stycznia 1954 roku do gminy Pasynki przyłączono jeszcze gromadę Kożyno z gminy Klejniki^[14], zwiększając tym samym liczbę gromad do 11.

Gminę zniesiono ostatecznie 29 września 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin^[15]:

Osobny artykuł: Pasynki (gromada).

Osobny artykuł: Szczyty-Dzięciołowo (gromada).

Osobny artykuł: Zubowo (gromada).

Jednostki nie przywrócono 1 stycznia 1973 w związku z kolejnym reaktywowaniu gmin^[16]^[17].

Przypisy

↑ Od 1919 jednostka administracyjna nowo utworzonego polskiego woj. białostockiego; przed 1919 poza administracją polską.
↑ ^a ^b Volosts and communes of 1890. St. Petersburg: Central Statistical Committee of the Ministry of Internal Affairs, 1892. - (Statistics of the Russian Empire).
↑ ^a ^b Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej – podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933
↑ Deutsche Arbeit in den Verwaltungsgebieten Kurland, Litauen und Bialystok-Grodno. Kowno (Verlag der Presseabteilung Ober Ost) 1917.
↑ Befehl- und Verordnungsblatt des Oberbefehlshabers Ost (Dziennik rozkazów i rozporządzeń Głównodowodzącego Wschodu) Nr 1-96
↑ Rocznik statystyki Rzeczypospolitej Polskiej. R. 1, 1920/21
↑ Jemielity W. (2002). Podziały administracyjne powiatów sokólskiego i dąbrowskiego w latach 1919-2000. "Studia Łomżyńskie", 13, 2002, s. 119-146.
↑ Dz.U. z 1919 r. nr 65, poz. 395
↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych.. T. 5: Województwo białostockie. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1924, s. 34 (25).
↑ Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1933, nr 11, poz. 49
↑ Dz.U. z 1934 r. nr 70, poz. 675
↑ Dz.U. z 1952 r. nr 16, poz. 97
↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa
↑ Dz.U. z 1953 r. nr 41, poz. 192
↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312
↑ Uchwała Nr XXI/72/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 9 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie białostockim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 2 stycznia 1973, Nr 1, Poz. 1).

[1] Od 1919 jednostka administracyjna nowo utworzonego polskiego woj. białostockiego; przed 1919 poza administracją polską.

[volost-2] Volosts and communes of 1890. St. Petersburg: Central Statistical Committee of the Ministry of Internal Affairs, 1892. - (Statistics of the Russian Empire).

[gus-3] Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej – podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933

[oberost-4] Deutsche Arbeit in den Verwaltungsgebieten Kurland, Litauen und Bialystok-Grodno. Kowno (Verlag der Presseabteilung Ober Ost) 1917.

[befehl-5] Befehl- und Verordnungsblatt des Oberbefehlshabers Ost (Dziennik rozkazów i rozporządzeń Głównodowodzącego Wschodu) Nr 1-96

[rocznik-6] Rocznik statystyki Rzeczypospolitej Polskiej. R. 1, 1920/21

[jem-7] Jemielity W. (2002). Podziały administracyjne powiatów sokólskiego i dąbrowskiego w latach 1919-2000. "Studia Łomżyńskie", 13, 2002, s. 119-146.

[admin-8] Dz.U. z 1919 r. nr 65, poz. 395

[Spis1921-9] Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych.. T. 5: Województwo białostockie. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1924, s. 34 (25).

[10] Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1933, nr 11, poz. 49

[11] Dz.U. z 1934 r. nr 70, poz. 675

[12] Dz.U. z 1952 r. nr 16, poz. 97

[13] Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa

[14] Dz.U. z 1953 r. nr 41, poz. 192

[15] Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191

[16] Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312

[start-1973-BS-17] Uchwała Nr XXI/72/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 9 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie białostockim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 2 stycznia 1973, Nr 1, Poz. 1).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

Przynależność wojewódzka	Prusy: departament białostocki (1795–1807) Rosja: obwód białostocki (1807–42) gubernia grodzieńska (1842–1915) II RP: woj. białostockie (1919–1939) ZSRR: obwód białostocki (1939–40) III Rzesza: okręg białostocki (1941–44) PRL: woj. białostockie (1945–1975)
Miasta (1795–75)	Bielsk (Podlaski) Boćki (do 1875 i 1919–34) Brańsk (do 1892 i od 1919) Ciechanowiec (← 1843–92 i 1919–52 →) Drohiczyn (← 1843–92 i 1919–52 →) Hajnówka (1951–53 →) Kleszczele (do 1875 i 1919–50*) Mielnik (← 1843–92 i 1919–34) Narew (do 1892 i 1919–34) Niemirów (← 1843–1875) Orla (do 1875 i 1919) Rudka (1795–1800) Siemiatycze (← 1843–92 i 1919–52 →)
Miasteczka (1795–1934)	Boćki (1875–1919) Brańsk (1892–1919) Ciechanowiec (1892–1919) Drohiczyn (1892–1919) Kleszczele (1892–1919) Mielnik (1892–1919) Milejczyce (← 1919-1934) Narew (1892–1919) Niemirów (1875-1934) Orla (1875-1919 i 1919-34) Siemiatycze (1892–1919)
Gminy wiejskie (1861–1954 i 1973–1975)	Augustowo (1952–54) Białowieża (← 1922–53 →) Bielsk (Podlaski) (1934–52 i 1973–1975) Boćki (1934–52 i 1973–1975) Brańsk (1934–52 i 1973–1975) Chraboły (1952–54 i 1973–1975) Ciechanowiec (1934–52) Czeremcha (1952–53 →) Czyże (1952–53 →) Dobromil (1952–54) Domanowo (1915–34 i 1952–54) Drohiczyn (1934–52 i 1973–1975) Dubiażyn (1861–1934) Dubicze Cerkiewne (1952–53 →) Grodzisk (1861–1952 →) Hajnówka (1929–30 i 1934–53) Holonki (1952–54) Kąty (1915–34) Klejniki (1861–1915 i 1952–53 →) Kleszczele (1915–53 →) Klukowicze (1945–52 →) Łosinka (1861–1934 i 1952–53 →) Łubin (Kościelny) (1915–34 i 1952–54) Malesze (1861–1915) Masiewo (← 1922–44) Mielnik (1934–52 →) Milejczyce (1915–52 →) Narew (1915–53 →) Narewka (1944–53 →) Narojki (1861–1934) Nowoberezowo (1861–1915) Oleksin (1861–1915) Orla (1861–1954 i 1973–1975) Pasynki (1861–1934 i 1952–54) Pawły (1861–1915) Policzna (1952–53 →) Radziwiłłówka (Aleksandrówka) (1861–1934) Rajsk (1861–1915) Rudka (1915–34, 1952–54 i 1973–1975) Ryboły (1952–54) Siemiatycze (1861–1952) Skórzec (1861–1934) Suchopol (← 1922–26 →) Śnieżki (1952–1954) Topczewo (1915–1934 i 1952–1954) Widowo (1952–1954) Widźgowo (1915–1934) Wyszki (1915–54 i 1973–1975)
Gromady (1954–1972)	Andryjanki (1954–1972) Augustowo (1954–1968) Bielsk Podlaski (1969–1972) Boćki (1954–1972) Brańsk (1969–1972) Chraboły (1959–1972) Domanowo (1954–1972) Falki (1954–1959) Gregorowce (1959–1972) Haćki (1954–1959) Hodyszewo (1954–1968) Holonki (1954–1972) Hołody (1959–1968) Kalnica (1959–1968) Kiersnowo (1954–1959) Klichy (1954–1959) Kotły (1954–1959) Lubieszcze (1954–1959) Łubin Kościelny (1954–1972) Malesze (1954–1959) Malinowo (1954–1959) Mokre (1954–1959) Moskiewce (1954–1959) Mulawicze (1954–1961) Nurzec (1954–1968) Oleksin (1954–1959) Olszewo (1954–1959) Orla (1954–1972) Parcewo (1954–1959) Pasynki (1954–1972) Paszkowszczyzna (1954–1959) Pawły (1954–1959) Pietrzykowo-Gołąbki (1954–1959) Piliki (1959–1972) Ploski (1954–1959) Popławy (1959–68) Rudka (1954–1972) Ryboły (1954–1972) Strabla (1954–1972) Szczyty-Dzięciołowo (1954–1957) Śnieżki (1954–1972) Świrydy (1954–1959) Topczewo (1954–1972) Wyszki (1954–1972) Zubowo (1954–1959)
Legenda	de facto skasowane w 1941, de iure w 1950