Piegża

Piegża
	Curruca curruca
	(Linnaeus, 1758)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	pokrzewki
Rodzaj	Curruca
Gatunek	piegża
Synonimy
	Motacilla Curruca Linnaeus, 1758; Sylvia curruca (Linnaeus, 1758);
	Motacilla Curruca Linnaeus, 1758; Sylvia curruca (Linnaeus, 1758);
Podgatunki
	C. c. curruca (Linnaeus, 1758); C. c. caucasica (Ognev & Banjkowski, 1910); C. c. halimodendri (Sushkin, 1904); C. c. blythi Ticehurst & Whistler, 1933; C. c. telengitica (Sushkin, 1925); C. c. jaxartica (Snigirewski, 1929); C. c. minula (Hume, 1873); C. c. margelanica (Stolzmann, 1898); C. c. althaea (Hume, 1878); C. c. monticola (Portenko, 1955);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	; w sezonie lęgowym występuje przez cały rok przeloty zimowiska
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Piegża^[4], piegża zwyczajna, gajówka piegża, pokrzewka piegża (Curruca curruca) – gatunek małego ptaka wędrownego z rodziny pokrzewek (Sylviidae).

Systematyka

Systematyka tego gatunku jest kwestią sporną i ulegającą zmianom wraz z publikacjami kolejnych wyników badań. Niektórzy badacze zaliczają go do rodzaju Sylvia^[2]^[5]. Ponadto różni autorzy wymieniają różną liczbę podgatunków^[2]^[4]^[5]:

Curruca curruca curruca – piegża, piegża zwyczajna – Europa do zachodniej Syberii
Curruca curruca caucasica – środkowa Turcja do północnego Iranu; bywa włączana do podgatunku nominatywnego C. c. curruca
Curruca curruca halimodendri – północny Kazachstan do środkowej Syberii i Mongolii
Curruca curruca blythi – północno-środkowa Syberia i północny Kazachstan po północną Mongolię i północno-wschodnie Chiny
Curruca curruca telengitica – północno-zachodnie Chiny, południowo-środkowa Rosja i Mongolia; bywa włączana do halimodendri lub margelanica
Curruca curruca jaxartica – południowy Kazachstan; bywa włączana do halimodendri lub minula
Curruca curruca minula – piegża mała – południowo-wschodni Kazachstan do zachodnich Chin; czasem podnoszona do rangi gatunku
Curruca curruca margelanica – północne Chiny; bywa włączana do minula
Curruca curruca althaea – piegża zakaspijska – Iran, południowy Turkmenistan i północny Pakistan; czasem podnoszona do rangi gatunku
Curruca curruca monticola – góry środkowej Azji; bywa włączana do althaea

Występowanie

Zamieszkuje Europę bez jej części zachodnich i południowych (tzn. bez zachodniej Francji i Półwyspu Iberyjskiego, dużej części Apeninów i północnych krańców Wielkiej Brytanii) oraz poza północną częścią Półwyspu Skandynawskiego i skrajnie północną częścią Rosji, ponadto zachodnią, środkową i północną Azję (zasięg sięga Mongolii i wschodniej Syberii). Przeloty w kwietniu–maju i sierpniu–wrześniu. Wędruje na duże odległości, zimując w środkowej Afryce na południe od Sahary, w północno-wschodniej Afryce, na Półwyspie Arabskim, w południowym Iranie i na subkontynencie indyjskim^[2].

W Polsce liczny^[6] ptak lęgowy, widywany od kwietnia do października. Według szacunków Monitoringu Pospolitych Ptaków Lęgowych, w latach 2013–2018 krajowa populacja lęgowa piegży liczyła 720–821 tysięcy par^[7]. Piegżę spotyka się w całym kraju, w górach dochodzi do wysokości 1500 m n.p.m.

Charakterystyka

Cechy gatunku

Niewielka pokrzewka o smukłej sylwetce, bardzo podobna do cierniówki, choć mniejsza i z krótszym ogonem oraz bez rdzawoczerwonego odcienia na skrzydle. Ponadto piegża ma nogi ciemne, a cierniówka – jasne, płowożółte^[8]. Obie płci ubarwione niemal jednakowo, u samców jedynie nieco bardziej intensywne barwy, ale trudno to rozróżnić w terenie. Wierzch ciała i skrzydła intensywnie brązowoszare, spód brudnobiały z różowym nalotem. Drugorzędowe lotki mają jasne obrzeżenia, które tworzą jaśniejsze pole na skrzydle. Ogon szarobrązowy z białymi brzegami. Głowa popielata z ciemnoszarymi policzkami i pokrywami usznymi (tworzy to słabo skontrastowaną maskę), przez oko przechodzi ciemnoszara smuga, podgardle prawie białe. Nogi są niebieskawe lub ołowianoszare.

Piegże są jednymi z najmniejszych pokrzewek

Wymiary średnie

To jedna z najmniejszych pokrzewek. Jest mniejsza od wróbla.

długość ciała: ok. 12–14 cm
rozpiętość skrzydeł: 19 cm

Masa ciała

ok. 11–13 g

Śpiew

Głos piegży

Samiec wykonuje swą pieśń dwuetapowo – to charakterystyczna dla gatunku monotonna rytmiczna piosenka. Zaczyna od bardzo cichego, szczebiotliwego wstępu (słyszanego jedynie z bliska), po czym w części głównej wydaje głośny, twardy trel, który może przypominać nieco klekotanie lub bulgotanie. To zwykle po niej można dowiedzieć się o ich obecności.
Oprócz ostrego kląskania wydają też ostre „tak”.

Zachowanie

W przeciwieństwie do innych pokrzewek, piegże są mało płochliwe i słabo reagują na widok człowieka, który zbliża się do ich gniazda.

Biotop

W krajobrazie otwartym większe skupiska krzewów rosnących pod wysokimi drzewami w pobliżu polnych dróg, parki (również śródmiejskie, gdzie może być bardzo liczna), sady, cmentarze, ogrody, zadrzewienia śródpolne, wrzosowiska, nasypy z wrzosami. Unika większych kompleksów leśnych, zwykle widuje się je na ich skraju lub w młodych uprawach leśnych (przeważnie iglastych). Często widywana w pobliżu osad ludzkich, co oznajmia nieskomplikowanym klekotem. W Alpach zasiedla lasy górskie po pas kosodrzewiny.

Okres lęgowy

Piegże wracają na swoje tereny lęgowe wcześniej niż inne pokrzewki, bo przeważnie już w drugiej połowie kwietnia (niektóre w maju). Lęgi trwają od maja do lipca. Obserwacje dowiodły, że samce przylatują o dzień wcześniej niż ich partnerki, po to by zająć terytoria lęgowe.

Gniazdo

Ulokowane we wnętrzu zwartego, gęstego krzewu lub żywopłotu, na wysokości 6–120 cm nad ziemią, dobrze osłonięte. Budowane przez oba ptaki w parze (co typowe u pokrzewek) przyjmuje wyraźnie mniejsze rozmiary niż konstrukcje lęgowe innych gatunków pokrzewek. Składa się z suchych łodyg i liści traw. Gniazdo jest jednak bardzo słabej budowy, przejrzyste (ażurowe), toteż zewnętrzne warstwy ptaki często pokrywają pajęczynami. W wyściółce znajdują się niewielkie ilości trawy i włosia.

Jaja

Przeważnie dwa lęgi w roku, z czego pierwszy około połowy maja, a następny pod koniec czerwca. Składa 4–6 jaj o średnich wymiarach 16,5×12,5 mm, białych bądź z lekkim odcieniem brązowym i nielicznymi dość dużymi brązowymi lub szarobrązowymi plamami – tworzą one mały pierścień wokół tępego bieguna jaja.

Wysiadywanie i pisklęta

Od złożenia ostatniego lub przedostatniego jaja trwa 11–13 dni. W czynności tej biorą udział oboje rodzice. Ptaki często wysiadują jajo kukułki. Pisklęta opuszczają gniazdo po 10–14 dniach. Rozpoznaje się je po pomarańczowo zabarwionym wnętrzu paszczy i dwóch niewyraźnych szarych plamach na języku. Dorosłe ptaki karmią swe młode jeszcze przez pewien czas po wylocie (około 3 tygodnie) w pobliżu gniazda. Odloty na zimowiska przypadają we wrześniu i październiku.

Pożywienie

Latem prawie wyłącznie drobne owady, ich larwy i poczwarki oraz inne bezkręgowce, jesienią również jagody, preferują najbardziej czarny bez.

Status i ochrona

IUCN uznaje piegżę za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern). Liczebność światowej populacji, obliczona w oparciu o szacunki organizacji BirdLife International dla Europy z 2015 roku, mieści się w przedziale 21–36 milionów dorosłych osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za stabilny^[3].

Na terenie Polski piegża jest objęta ścisłą ochroną gatunkową^[9]. Na Czerwonej liście ptaków Polski została sklasyfikowana jako gatunek najmniejszej troski (LC)^[10].

Podobnie jak gajówki, tak i środkowoeuropejskie piegże nie wykazują długoterminowych zmian w liczebności populacji. Wynika to z tego, że zimują za strefą Sahelu i nie cierpią na susze tam występujące, co chroni je przed większym wymieraniem.

Zobacz też

ptaki Polski

Przypisy

↑ Sylvia curruca, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2016-03-17] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Aymí, R. & Gargallo, G.: Lesser Whitethroat (Sylvia curruca). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [dostęp 2019-09-16].
↑ ^a ^b BirdLife International, Sylvia curruca, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2017, wersja 2019-1 [dostęp 2019-07-12] (ang.).
↑ ^a ^b P. Mielczarek, M. Kuziemko: Rodzina: Sylviidae Leach, 1820 – pokrzewki – Sylvia warblers (wersja: 2020-03-06). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-06-18].
↑ ^a ^b F. Gill, D. Donsker (red.): Sylviid babblers, parrotbills, white-eyes. IOC World Bird List: Version 9.2. [dostęp 2019-09-16]. (ang.).
↑ T. Chodkiewicz i inni. Ocena liczebności populacji ptaków lęgowych w Polsce w latach 2008–2012. „Ornis Polonica”. 56, s. 149–189, 2015.
↑ Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019.
↑ John Gooders: Ptaki Polski i Europy. Wrocław: Larousse, 2003, s. 256. ISBN 83-89181-51-7.
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
↑ Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.: Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki, 2020.

Bibliografia

Karel Štastný: Ptaki śpiewające. Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza „BGW”, 1993. ISBN 83-70663-80-X.
Klaus Richarz: Ptaki – Przewodnik. Warszawa: Muza, 2009. ISBN 978-83-7495-018-3.

Linki zewnętrzne

Zdjęcia i materiały multimedialne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Sylvia curruca, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2016-03-17] (ang.).

[hbwa-2] Aymí, R. & Gargallo, G.: Lesser Whitethroat (Sylvia curruca). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [dostęp 2019-09-16].

[iucn-3] BirdLife International, Sylvia curruca, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2017, wersja 2019-1 [dostęp 2019-07-12] (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-4] P. Mielczarek, M. Kuziemko: Rodzina: Sylviidae Leach, 1820 – pokrzewki – Sylvia warblers (wersja: 2020-03-06). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-06-18].

[Gill&Donsker-5] F. Gill, D. Donsker (red.): Sylviid babblers, parrotbills, white-eyes. IOC World Bird List: Version 9.2. [dostęp 2019-09-16]. (ang.).

[ocena2015-6] T. Chodkiewicz i inni. Ocena liczebności populacji ptaków lęgowych w Polsce w latach 2008–2012. „Ornis Polonica”. 56, s. 149–189, 2015.

[biuletyn2019-7] Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019.

[km-8] John Gooders: Ptaki Polski i Europy. Wrocław: Larousse, 2003, s. 256. ISBN 83-89181-51-7.

[rozp-9] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

[clpp-10] Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.: Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki, 2020.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]