Poliglota
Poliglota (gr. polýglōttos lub polýglōssos „wielojęzyczny”[1]) – człowiek znający biegle wiele języków, potrafiący kontaktować się lub pisać w wielu językach świata[2].
Praktyka
[edytuj | edytuj kod]Benny Lewis, który sam jest poliglotą, twierdzi, że każdy może nim zostać bez względu na wrodzone zdolności. Wystarczy do tego odpowiednia motywacja i ciężka praca[3]. Inny współczesny poliglota Alexander Arguelles poświęca wiele godzin dziennie na naukę języków[4].
Predyspozycje
[edytuj | edytuj kod]Wiek a nauka języków obcych
[edytuj | edytuj kod]Szczególne predyspozycje do wykształcenia znajomości wielu języków mają osoby, które zetknęły się z tymi językami w dzieciństwie (na przykład z racji wychowywania się w rodzinie wieloetnicznej lub dorastania w wielojęzycznej społeczności). Z wiekiem zdolności językowe ulegają osłabieniu[5]. Co więcej, poznawanie wielu języków w młodym wieku rozwija również ogólne zdolności językowe; osoby, które w dzieciństwie uczyły się więcej niż jednego języka, łatwiej przyswajają kolejne języki obce w swoim dorosłym życiu[5].
Osoby dorosłe uczą się języków obcych w inny sposób, niż dzieci; mają słabszą pamięć, jednak w większym stopniu wykorzystują techniki kojarzenia i systematycznie zdobywaną wiedzę o regułach gramatycznych poznawanego języka[6].
Uwarunkowania kulturowe
[edytuj | edytuj kod]
O predyspozycjach do poznawania wielu języków obcych decyduje również prowadzony tryb życia i charakter wykonywanej pracy. W związku z wykonywanym zawodem, wśród osób poznających języki obce w dorosłym wieku znajdują się m.in. językoznawcy, antropolodzy, a także hierarchowie wielonarodowych kościołów: Bartłomiej (patriarcha prawosławny) zna osiem języków, poliglotą był również papież Jan Paweł II.
Konieczność uczenia się języka obcego w dojrzałym wieku może również wynikać z obowiązujących norm społecznych. W niektórych kulturach plemiennych obowiązuje zwyczaj zawierania małżeństw z osobami należącymi do odrębnych plemion, często posługującymi się odrębnymi językami[6].
Uwarunkowania zdrowotne
[edytuj | edytuj kod]Sawantyzm
[edytuj | edytuj kod]Nadzwyczajna pamięć i fenomenalne zdolności językowe mogą wynikać z nieprawidłowości w budowie i funkcjonowaniu mózgu, takich jak zespół sawanta[7]. Brytyjski sawant autystyczny Daniel Tammet zna biegle 11 języków, przy czym jednego z nich (islandzkiego) nauczył się w siedem dni, osiągając umiejętność swobodnej rozmowy.
Głuchota
[edytuj | edytuj kod]Osoby głuche i głuchonieme mają możliwości przyswajania języków obcych porównywalne do osób zdrowych[5][6], o ile ich ubytek słuchu i mowy nie jest skorelowane z innymi upośledzeniami mózgu.
Wielojęzyczność a funkcje kognitywne
[edytuj | edytuj kod]Korzyści płynące z nauki języków obcych są szczególnie wyraźne u dzieci i młodzieży, których mózg jest bardzo plastyczny i wciąż się rozwija. Już dwujęzyczne sześciolatki przewyższają jednojęzycznych rówieśników zarówno w testach językowych, jak i niejęzykowych[8]. Mocne dowody pokazują, że nauka języków wpływa pozytywnie na tak zróżnicowane aktywności jak czytanie, posługiwanie się językiem macierzystym, umiejętności społeczne[9], a nawet matematyczne i artystyczne[10][11]. Badani uczący się obcego języka często znacznie przewyższają grupy kontrolne w testach mierzących te umiejętności[12].
Dorosłe osoby bilingwalne mają pojemniejszą pamięć roboczą, lepiej się koncentrują oraz wydajniej myślą abstrakcyjnie i symbolicznie[13]. W kilku doświadczeniach wykazano, że osoby posługujące się wieloma językami są bardziej kreatywne[14] i lepiej sobie radzą w testach wymagających kompleksowego myślenia[15]. W jednym z badań dorośli uczestnicy intensywnego kursu językowego poprawili swoją zdolność do zapamiętywania nazwisk, choć sam kurs tego nie dotyczył[16]. Nauka języków poprawia więc prawdopodobnie pamięć ogólną.
Nauka języka niesie ze sobą także korzyści zdrowotne. Istnieją dowody świadczące o tym, że zapobiega ona demencji i chorobie Alzheimera, opóźniając ich występowanie. Efekt jest tym silniejszy, im większą liczbą języków posługują się badani[17].
Status społeczny
[edytuj | edytuj kod]Znajomość i stopień opanowania wielu różnych języków w kraju jednolitym etnicznie[18] jest dodatnio skorelowana z wysokością zarobków. Korelacja ta ma dwie przyczyny: po pierwsze, znajomość języków obcych idzie w parze z ogólnym wykształceniem (pośredni wpływ na wysokość zarobków), po drugie, dodatkowe umiejętności językowe bezpośrednio zwiększają wartość rynkową pracownika (wpływ bezpośredni). Według przeprowadzonych w Polsce Internetowych Badań Wynagrodzeń[19][20], pracownicy znający co najmniej jeden język obcy zarabiają średnio o 27% więcej niż pracownicy nieznający języków obcych. Osoby znające trzy języki obce zarabiają średnio dwukrotnie więcej niż nieznające żadnego. Wśród Polaków przebadanych w roku 2007, znajomość języka francuskiego była statystycznie bardziej opłacalna niż znajomość angielskiego lub niemieckiego.
Wybitni poligloci
[edytuj | edytuj kod]Stworzenie obiektywnej listy rekordów wielojęzyczności jest trudne z uwagi na brak dokumentacji stwierdzającej określony poziom znajomości języka. Przykładowo, John Bowring, wymieniany w podobnych zestawieniach jako jeden z najwybitniejszych poliglotów, sam o sobie twierdził, że zna ponad 100 języków, jednak według badań angielskiego historyka Alana Rustona, potrafił mówić w ośmiu językach, z których siedem znał również w piśmie[21]. Wśród wybitnych poliglotów o dobrze udokumentowanej faktycznej znajomości języków wymieniany był kardynał Giuseppe Gasparo Mezzofanti, znający biegle ponad 30 języków[22].
Wśród żyjących poliglotów o dobrze udokumentowanej liczbie języków można wymienić greckiego tłumacza przy Komisji Europejskiej, Ioannisa Ikonomou, znającego 32 języki[23].
Wybitni poligloci bywali również obiektem badań neurologów i neurolingwistów. Mózg Emila Krebsa, władającego 68 językami w mowie i piśmie, został po jego śmierci (w 1930) zakonserwowany przez niemieckiego neurologa Oskara Vogta. Badania przeprowadzone na mózgu Krebsa w 2004 przez Katrin Amunts wykazały, że jego ośrodek Broki, odpowiedzialny za generowanie mowy, różnił się budową od tego u grupy kontrolnej[24]. Zmiany strukturalne w mózgu są prawdopodobnie skutkiem intensywnej nauki języka. W 2012 roku grupa neurologów zaglądała za pomocą rezonansu magnetycznego do mózgów uczestników bardzo intensywnego kursu językowego, jakiemu poddawani są szwedzcy wojskowi. Już po trzech miesiącach nauki w mózgach badanych zaobserwowano wyraźne pogrubienie wielu obszarów neuronów, m.in. w odpowiadającym za wyobraźnię przestrzenną i zapamiętywanie hipokampie i wielu obszarach związanych z wykorzystaniem języka[25].
Wśród polskich poliglotów-językoznawców znajdują się m.in. Ireneusz Kania, posługujący się czynnie kilkunastoma językami, oraz Andrzej Gawroński, który znał biegle ponad 40 języków[26].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Słownik wyrazów obcych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwa Naukowe, 1980. ISBN 83-01-00521-1.
- ↑ Definicja – Słownik języka polskiego PWN.
- ↑ Benny Lewis – Wykład TEDx o nauce języków.
- ↑ A Polyglot’s Daily Linguistic Workout.
- ↑ a b c zdrowie.med.pl: Zdolności językowe zależą od doświadczeń w dzieciństwie. [dostęp 2009-12-01].
- ↑ a b c Monika Florek: Niemi poligloci.
- ↑ Monika Sommerey: Możliwości ludzkiego umysłu.
- ↑ Raluca Barac, Ellen Bialystok. Bilingual Effects on Cognitive and Linguistic Development: Role of Language, Cultural Background, and Education. „Child Development”. 83 (2), s. 413–422, 2012-03-01. DOI: 10.1111/j.1467-8624.2011.01707.x. ISSN 1467-8624. PMID: 22313034. PMCID: PMC3305827. [dostęp 2015-09-23]. (ang.).
- ↑ Margaret Bruck, Wallace E. Lambert, G. Richard Tucker. Bilingual Schooling Through the Elementary Grades: The St. Lambert Project at Grade Seven1. „Language Learning”. 24 (2), s. 183–204, 1974-12-01. DOI: 10.1111/j.1467-1770.1974.tb00501.x. ISSN 1467-9922. [dostęp 2015-09-23]. (ang.).
- ↑ Penelope W. Armstrong, Jerry D. Rogers. Basic Skills Revisited: The Effects of Foreign Language Instruction on Reading, Math, and Language Arts. „Learning Languages”. 2 (3). s. 20–31. ISSN 1083-5415. [dostęp 2015-09-23]. (ang.).
- ↑ Eileen A. Rafferty, Second Language Study and Basic Skills in Louisiana. [online] [dostęp 2015-09-23] (ang.).
- ↑ Rudolph Masciantonio. Tangible Benefits of the Study of Latin: A Review of Research. „Foreign Language Annals”. 10 (4), s. 375–382, 1977-09-01. DOI: 10.1111/j.1944-9720.1977.tb02999.x. ISSN 1944-9720. [dostęp 2015-09-23]. (ang.).
- ↑ Olusola O. Adesope, Tracy Lavin, Terri Thompson, Charles Ungerleider. A Systematic Review and Meta-Analysis of the Cognitive Correlates of Bilingualism. „Review of Educational Research”. 80 (2), s. 207–245, 2010-06-01. DOI: 10.3102/0034654310368803. ISSN 0034-6543. [dostęp 2015-09-23]. (ang.).
- ↑ Richard G. Landry. The Enhancement of Figural Creativity Through Second Language Learning at the Elementary School Level. „Foreign Language Annals”. 7 (1), s. 111–115, 1973-10-01. DOI: 10.1111/j.1944-9720.1973.tb00073.x. ISSN 1944-9720. [dostęp 2015-09-23]. (ang.).
- ↑ Kathryn W. Bamford, Donald T. Mizokawa. Additive-Bilingual (Immersion) Education: Cognitive and Language Development *. „Language Learning”. 41 (3), s. 413–429, 1991-09-01. DOI: 10.1111/j.1467-1770.1991.tb00612.x. ISSN 1467-9922. [dostęp 2015-09-23]. (ang.).
- ↑ Johan Mårtensson, Martin Lövdén. Do intensive studies of a foreign language improve associative memory performance?. „Cognition”. 2, s. 12, 2011-01-01. DOI: 10.3389/fpsyg.2011.00012. PMID: 21738515. PMCID: PMC3125529. [dostęp 2015-09-23].
- ↑ Ellen Bialystok. Reshaping the mind: The benefits of bilingualism.. „Canadian Journal of Experimental Psychology/Revue canadienne de psychologie expérimentale”. 65 (4), 2011-01-01. DOI: 10.1037/a0025406. PMID: 21910523. PMCID: PMC4341987. [dostęp 2015-09-23].
- ↑ W krajach zróżnicowanych etnicznie korelacja ta jest słabsza: przykładowo, w USA znajomość języków innych, niż angielski, charakteryzuje głównie imigrantów, których dochody mogą być niższe, niż dochody osób władających jedynie językiem angielskim[potrzebny przypis].
- ↑ Internetowe Badania Płac 2003: Wynagrodzenia a znajomość języków obcych. [dostęp 2009-12-02].
- ↑ Internetowe Badania Płac 2007: Wynagrodzenia w zależności od wykształcenia. [dostęp 2009-12-02].
- ↑ Alan Ruston: Sir John Bowring.
- ↑ Francois Micheloud: Table of languages spoken by Mezzofanti. [dostęp 2009-12-01].
- ↑ Kathy Tsilivakis: The man who knows 32 languages w: Athens News. [dostęp 2013-03-21].
- ↑ .tvtwoja.pl: „Emil Krebs – życie i praca”.. 2014-05-26. [dostęp 2015-05-12]. (pol.).
- ↑ Johan Mårtensson, Johan Eriksson, Nils Christian Bodammer, Magnus Lindgren i inni. Growth of language-related brain areas after foreign language learning. „NeuroImage”. 63 (1), s. 240–244, 2012-10-15. DOI: 10.1016/j.neuroimage.2012.06.043. [dostęp 2015-09-23].
- ↑ Janusz Fedirko. Fenomenalny multilingwista. „Alma Mater”. 2 (100), s. 77, luty 2008. Kraków: Uniwersytet Jagielloński. [dostęp 2009-12-01].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Spotkanie poliglotów (Esperanto, angielski, słowacki)