Polskie Stronnictwo Ludowe – Lewica

Polskie Stronnictwo Ludowe – Lewica

Państwo	Polska
Skrót	PSL-Lewica
Prezes	Jan Stapiński
Data założenia	5 kwietnia 1914
Data rozwiązania	11 maja 1924
Ideologia polityczna	socjalizm agrarny, socjalizm, antyklerykalizm, agraryzm
Poglądy gospodarcze	socjalizm, agraryzm

Polskie Stronnictwo Ludowe – Lewica – działające od 5 kwietnia 1914 do 11 maja 1924 stronnictwo polityczne o charakterze ludowym. Założycielem stronnictwa był Jan Stapiński. Było to ugrupowanie o wpływach raczej lokalnych, niewykraczających poza granice Galicji, o radykalnym społecznie programie politycznym. Związane z partią było czasopismo polityczno-społeczne „Przyjaciel Ludu”, pełniące rolę trybuny koncepcji i poglądów partii, a także informatora o bieżących jej działaniach.

Geneza i działalność

W 1895 powołano do życia Stronnictwo Ludowe, które w 1903 przyjęło nazwę „Polskie Stronnictwo Ludowe”. Na posiedzeniu Rady Naczelnej PSL w dniu 13 grudnia 1913 doszło do rozłamu. W jego wyniku powstały dwie odrębne partie:

• prawe skrzydło PSL 1 lutego 1914 utworzyło PSL „Piast” (Jakub Bojko, Jan Babicz, Wincenty Witos),
• lewe skrzydło PSL 5 kwietnia 1914 utworzyło PSL Lewica (Jan Stapiński, Michał Grek, Jan Kubik, Stanisław Wojtyto).

29 grudnia 1918 PSL Lewica weszło w skład rządu Jędrzeja Moraczewskiego. Przedstawiciele stronnictwa objęli dwa resorty – Stanisław Stączek został ministrem komunikacji, a Józef Pruchnik ministrem robót publicznych. 16 stycznia 1919 powstał nowy gabinet, kierowany przez Ignacego Jana Paderewskiego. Do 31 sierpnia 1919 zasiadał w nim Józef Pruchnik.

W 1919 PSL Lewica wprowadziło do Sejmu Ustawodawczego 12 posłów, pochodzących z okręgów galicyjskich. Było to efektem poparcia udzielonego 26 stycznia 1919 przez 189 885 wyborców, czyli 19,3% głosów oddanych w skali Galicji. Trzy lata później, w roku 1922, w wyborach do Sejmu I kadencji partia otrzymała zaledwie 59 104 (0,67%) głosów, w konsekwencji czego wprowadziła do parlamentu jedynie dwóch posłów, reprezentantów okręgów Jasło i Przemyśl.

Kongres Delegatów PSL Lewica 1 czerwca 1919 przyjął program partii.

W stronnictwie doszło do dwóch rozłamów:

• w 1919 ks. Eugeniusz Okoń założył komunizujące Chłopskie Stronnictwo Radykalne,
• w 1922 Józef Putek odszedł ze swoją grupą do PSL „Wyzwolenie”.

Polskie Stronnictwo Ludowe Lewica 11 maja 1924 połączyło się z grupą secesyjną z PSL „Piast” o nazwie Polski Związek Ludowców, tworząc Związek Chłopski.

Program

Celem stronnictwa jest zdobycie dla rzesz mas ludowych jak najkorzystniejszych warunków bytu i rozwoju pod każdym względem, zatem tak w kierunku materialnym (fizycznym i gospodarczym), jak umysłowym i kulturalnym, czyli zdobycie ziemi (chleba), światła, swobody. Jako klasowe chłopskie stronnictwo, PSL Lewica szczególną opieką otacza interesy ludu wiejskiego – chłopów.

• współpraca z socjalistami (czego wyrazem było wstąpienie do Tymczasowej Komisji Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych)
• radykalne zmiany społeczne:
  • jako pierwsi z ugrupowań ludowych opowiadali się za wywłaszczeniem wielkiej własności ziemskiej bez odszkodowania
  • szybkie przeprowadzenie reformy rolnej w drodze ustawy
  • upaństwowienie lasów
  • zorganizowanie handlu na zasadach spółdzielczych
  • państwowa własność środków produkcji w przemyśle
  • ścisła kontrola państwowa nad bankami
• antyklerykalizm
• forma rządu: wolna, niepodległa, ludowa Rzeczpospolita Polska oparta na woli ludu
• nieprzychylne stanowisko wobec mniejszości żydowskiej (dalekie jednak od antysemityzmu), przychylne wobec mniejszości słowiańskich
• w stosunkach międzynarodowych zgadzano się z federacyjną koncepcją Józefa Piłsudskiego

Bibliografia

• J. Jachymek: Polskie Stronnictwo Ludowe – Lewica, 1913–1924. Studium o powstaniu, działalności i rozkładzie ugrupowania politycznego. Wyd. UMCS; Lublin 1991; ISBN 83-227-0449-6.
• A. Kołodziejczyk: Polskie Stronnictwo Ludowe Lewica. W: Encyklopedia historii Drugiej Rzeczypospolitej. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1999. ISBN 83-214-1101-0. Brak numerów stron w książce
• W. Wąsowicz: Kongres P. S. L. „Przyjaciel Ludu”. 15, s. 3–7, 1914.

Linki zewnętrzne

• Hasło w encyklopedii Onetu