Promień drzewny

Promień drzewny w pniu Quercus robur

Promień drzewny – wstęgowate zespoły komórek rozmieszczone promieniście na przekroju poprzecznym łodygi. Składają się głównie z tkanki miękiszowej.

Funkcje

Promienie drzewne służą roślinom (np. drzewom) do gromadzenia i przewodzenia asymilatów z komórek lub rurek sitowych do kambium i komórek miękiszowych drewna. Dzięki przestworom międzykomórkowym zapewniają także przechodzenie powietrza do wewnętrznych części pnia. Biorą również udział w przenoszeniu wody z wewnętrznych partii pnia do kambium i łyka.

Powstawanie i budowa

Są wytworem miazgi, które na małych odcinkach różnicują się w miękisz. Biegną promieniście przez drewno (promienie drzewne) oraz łyko (promienie łykowe). Szerokość promieni określa się liczba komórek. Jeśli promień składa się z jednej warstwy komórek nazywany jest jednorzędowym, gdy są to dwie warstwy komórek, dwurzędowym. W podobny sposób określana jest wysokość promieni. Niskie składają się w z kilkunastu pionowo ułożonych warstw komórek, wysokie z kilkudziesięciu.

U drzew iglastych promienie są jednorzędowe. Niektóre zawierają przewód żywiczny i wtedy składają się z kilku warstw komórek. Tego rodzaju promienie nazywane są promieniami wrzecionowatymi. Poza komórkami miękiszowymi w promieniach mogą występować cewki promieniowe. W komórkach miękiszowych występują jamki proste, w cewkach promieniowych jamki lejkowate.

Drzewa dwuliścienne mają promienie składające się wyłącznie z komórek miękiszowych. Ze względu na kształt komórki promieni dzielone są na stojące i leżące. Komórki stojące wydłużone są prostopadle do osi promienia. Komórki leżące równolegle do osi. Promienie jednakokomórkowe zawierają tylko jeden z wymienionych typów komórek. Promienie różnokomórkowe oba typy komórek miękiszowych. U większości gatunków drzew występują promienie jednakokomórkowe. Komórki połączone z naczyniami lub cewkami za pomocą dużych jamek nazywane są komórkami kontaktowymi. Pozostałe komórki bez połączeń określane są jako komórki izolowane. Wraz z miękiszem drzewnym miękisz promieni rdzeniowych tworzy ciągły system miękiszu w drewnie.

Promienie rdzeniowe występują także w łodygach słonecznika i ostróżki. U tych roślin tkanka miękiszowa promieni rozdziela poszczególne wiązki łykodrzewne łącząc rdzeń z okolnicą.

Szerokość i wysokość promieni jest zróżnicowana. Promienie wyłącznie jednorzędowe występują u Salix, Populus, Aesculus. U Platanus występują wyłącznie promienie wielorzędowe. Jednak większość drzew wykształca promienie zarówno promienie jednorzędowe, jak i wielorzędowe. Promienie jednorzędowe występują głównie we wczesnych stadiach rozwojowych. Promienie wielorzędowe są widoczne gołym okiem. Rozmieszczone są w drewnie w podobnych odległościach, zarazem nie większych przestrzeni pozbawionych promieni drzewnych.

Surowiec drzewny

Na przekroju poprzecznym drewna promienie drzewne mają kształt linii przebiegających nieregularnie wzdłuż promienia przekroju. Na przekroju promieniowym mają kształt poprzerywanych wstęg, a na stycznym – soczewek. Na wszystkich przekrojach mają odmienne zabarwienie niż otaczające drewno i w zależności od kąta padania światła połyskują ciemniej lub jaśniej od tła. Charakterystyczny kształt promieni rdzeniowych na przekroju stycznym (drobne, gęsto rozsiane soczewki) stanowi cechę rozpoznawcza drewna bukowego. W niektórych sortymentach, np. deszczułkach posadzkowych lub okleinach ceniony jest materiał pochodzący z przekroju promieniowego – ze względu na dużą liczbę widocznych gołym okiem promieni rdzeniowych. Materiał taki nosi nazwę błyszczowego i jest ceniony z powodu urozmaiconego rysunku drewna, a w deszczułkach posadzkowych – wskutek większej odporności na ścieranie.