Protozuch
| Protosuchus | |||
| Brown, 1934 | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| (bez rangi) | Crurotarsi | ||
| Nadrząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
protozuch | ||
| Gatunki | |||
|
| |||
Protozuch (Protosuchus) – rodzaj prymitywnego wczesnojurajskiego krokodylomorfa z grupy Protosuchia i rodziny Protosuchidae. Nazwa Protosuchus oznacza „pierwszy krokodyl” i odnosi się do faktu, że jest to jedno z najwcześniejszych zwierząt zaliczanych do Crocodylia sensu lato, odpowiadających Crocodyliformes.
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Protozuch był niewielkim zwierzęciem – osiągał długość około 1 m. Miał średnich rozmiarów opancerzony tułów. Płytki kostne umieszczone były w kilku rzędach, zaś ogon był całkowicie opancerzony. Głowa protozucha była krótka i miała średniej wielkości okno nadoczodołowe. Oczodoły duże i umieszczone po bokach głowy. Nos spiczasty. Podniebienie znajdowało się stosunkowo blisko przodu szczęk. Zęby lekko stożkowate, osadzone – jak u wszystkich archozaurów – w zębodołach[1]. Czaszki wszystkich trzech gatunków rodzaju Protosuchus były do siebie podobne[2][3] Kość krucza wydłużona i porowata. Nadgarstek zredukowany do zaledwie dwóch długich kości. Kończyny były podobne do tych u współczesnych krokodyli, lecz dłuższe i ustawione w pozycji bardziej pionowej. Piąty palec stopy szczątkowy[1].
Klasyfikacja
[edytuj | edytuj kod]Dla nowo nazwanego rodzaju Protosuchus Barnum Brown utworzył nową rodzinę Protosuchidae[4]. W 1945 Alfred Romer użył określenia Notochampsidae dla rodziny obejmującej rodzaje Protosuchus, Notochampsa, Erythrochampsa i Pedeticosaurus. Wybór nazwy Notochampsidae na określenie tej rodziny okazał się jednak niefortunny, odkąd pokrewieństwo Notochampsa zaczęło być kwestionowane (sugerowano, że może należeć do grupy Pseudosuchia). Notochampsa prawdopodobnie jednak była przedstawicielem Protosuchia i niewątpliwie był nim również protozuch, więc preferowaną nazwą dla rodziny wczesnojurajskich krokodyli – obejmującej rodzaje Protosuchus, Erythrochampsa i Notochampsa – jest Protosuchidae[5]. W niektórych klasyfikacjach do Protosuchidae włączane są również Dianosuchus, Stegomosuchus, Tagarosuchus i Hemiprotosuchus[6].
Historia odkryć
[edytuj | edytuj kod]Pierwsze skamieniałości protozucha zostały odkryte przez Browna w 1931 roku w odległości około 18 km na północny wschód od miasta Cameron w Arizonie[1][5]. Pochodziły one z pogranicza warstw triasowych i jurajskich formacji Moenave – Brown skłaniał się ku hipotezie, że są one z triasu[1], jednak późniejsze badania wykazały, że pochodzą z wczesnej jury, najprawdopodobniej z hettangu[7]. Na podstawie niemal kompletnego szkieletu Brown opisał w 1933 roku odkryte przez siebie zwierzę pod nazwą Archaeosuchus richardsoni[1]. Nazwa rodzajowa oznaczała „pradawny krokodyl”, zaś epitet gatunkowy honorował Huberta Richardsona, przyjaciela Browna, który pomógł mu w organizacji wykopalisk w Cameron[5]. Brown nie zauważył jednak, że nazwa Archaeosuchus nadana została już rodzajowi teriodonta opisanego w 1905 roku przez Roberta Brooma, dlatego też rok później przemianował Archaeosuchus richardsoni na Protosuchus richardsoni[4]. Później opisano również dwa inne gatunki – P. haughtoni z osadów w Republice Południowej Afryki[8] oraz P. micmac z Nowej Szkocji[3].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e Barnum Brown. An ancestral crocodile. „American Museum Novitates”. 638, s. 1–4, 1933. (ang.).
- ↑ C.E. Gow, The skull of Protosuchus haughtoni, an Early Jurassic crocodyliform from Southern Africa, „Journal of Vertebrate Paleontology”, 20 (1), 2000, s. 49–56, DOI: 10.1671/0272-4634(2000)020[0049:TSOPHA]2.0.CO;2, JSTOR: 4524063 (ang.).
- ↑ a b Hans-Dieter Sues, Neil H. Shubin, Paul E. Olsen, William W. Amaral. On the Cranial Structure of a New Protosuchid (Archosauria: Crocodyliformes) from the McCoy Brook Formation (Lower Jurassic) of Nova Scotia, Canada. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 16 (1), s. 34–41, 1996. (ang.).
- ↑ a b Barnum Brown. A change of names. „Science”. 79 (2039), s. 80, 1934. DOI: 10.1126/science.79.2039.80. (ang.).
- ↑ a b c Edwin Harris Colbert, Charles Craig Mook. The ancestral crocodilian Protosuchus. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 97, s. 147–182, 1951. (ang.).
- ↑ Mikko Haaramo: †Protosuchia. Mikko's Phylogeny Archive. [dostęp 2008-10-30]. (ang.).
- ↑ Lawrence H. Tanner, Spencer G. Lucas. The Moenave Formation: Sedimentologic and stratigraphic context of the Triassic–Jurassic boundary in the Four Corners area, southwestern U.S.A.. „Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology”. 244 (1–4), s. 111–125, 2007. DOI: 10.1016/j.palaeo.2005.06.039. (ang.).
- ↑ A. B. Busbey III, C. E. Gow. A new protosuchian crocodile from the Upper Elliot Formation of South Africa. „Palaeontologia Africana”. 25, s. 127–149, 1984. (ang.).
_2006-09-19.JPG)