Ruda Kościelna
50°56′47″N 21°32′58″E/50,946389 21,549444| wieś | |
 Kościół parafialny w Rudzie Kościelnej | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2020) |
212[2] |
| Strefa numeracyjna |
15 |
| Kod pocztowy |
27-440[3] |
| Tablice rejestracyjne |
TOS |
| SIMC |
0789766[4] |
Położenie na mapie gminy Ćmielów  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego  | |
Położenie na mapie powiatu ostrowieckiego  | |
| 50°56′47″N 21°32′58″E/50,946389 21,549444[1]
| |
| Strona internetowa | |
Ruda Kościelna – wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie ostrowieckim, w gminie Ćmielów[4][5]. Przez Rudę przepływa Kamienna.
Do 1954 roku istniała gmina Ruda Kościelna. W latach 1975–1998 Ruda Kościelna położona była w województwie tarnobrzeskim.
Historia
[edytuj | edytuj kod]
Ruda Kościelna należała kolejno do:
- Michowskich, którzy sprzedają Rudę Stanisławowi Ramuszowi z Trębanowa w roku 1593,
- Ostrogskich od 1609 roku,
Po śmierci ks. Ostrogskiego wszystkie jego dobra przeszły pod dom Zasławskich najpierw księcia Dominika, potem jego syna Aleksandra. Po książętach Zasławskich dziedziczył ks. Radziwiłł. Ten okres z historii Rudy jest mało znany, wiadomo jednak, że po Ostrogskich Jan Kuczewski herbu Poraj i jego żona Helena są dzierżawcami Rudy,
- Małachowskich od około roku 1869,
Jacek Małachowski dzierżawi Franciszkowi Ksaweremu Korwin-Kochanowskiemu Rudę dożywotnio co dzieje się do roku 1782, po nim dobra Rudzkie należą do:
- Bartłomieja Morze skarbnika drohickiego i jego żony Zofii do 1813 roku,
- następnie majątek nabył Ignacy Korwin-Kochanowski bratanek Franciszka Ksawerego Korwin-Kochanowskiego,
Ignacy Korwin-Kochanowski nie cieszył się długo majątkiem, po upływie dwóch lat od zakupu zmarł.
- 11 września 1815 roku kontraktem kupna sprzedaży kupił Rudę Joachim Karczewski,
- 29 września 1829 Rudę nabywa Cyrjak Karczewski,
- 30 czerwca 1859 Rudę nabywa Patrycy Karczewski,
- 14 lipca 1860 r. od Patrycego Karczewskiego nabyli Rudę Antoni Herniczek i jego dwaj szwagrowie: Teofil Nowakowski i Józef Targowski (dziad polityka Józefa Targowskiego).
23 czerwca 1862 r. Teofil Nowakowski i Antoni Herniczek sprzedali swe części swemu szwagrowi Józefowi Targowskiemu, który zamieszkał w Rudzie wraz z żoną – Anną z Herniczków h. Kotwicz.
- 2 lipca 1881 r. otrzymała Rudę w spadku Maria Tarnowska, córka Józefa Targowskiego i Anny z Herniczków, a żona Czesława Tarnowskiego, syna Antoniego. Dobra były wspólne zapisane na obydwoje.
Po śmierci Czesława Tarnowskiego, sędziego i jednocześnie gminnego w Ćmielowie, Ruda została własnością jego syna Józefa Tarnowskiego – ten umiera śmiercią tragiczną zabity przez bandytów w roku 1907. po jego śmierci Ruda zostaje własnością: 1) Tadeusza Dominika Tarnowskiego, 2) Zofji zamężnej za Stefanem Michałem Jaxa Maleszewskim, 3) Janiny zamężnej za Janem Bzuchowskim i 4) Kazimiery zamężnej za Ludwikiem Kiwerskim.”
- W 1907 r. nabył Rudę Kościelną książę Aleksander Drucki-Lubecki (wnuk Franciszka Ksawerego[6]) spłacając wszystkich spadkobierców.
- 17 maja 1931 r. po śmierci księcia Aleksandra sukcesję obejmuje córka księcia Maria Teresa Drucka-Lubecka primo voto Broel-Plater, secondo voto hr. Sobańska.
W 1945 na skutek reformy rolnej ziemia dóbr Rudzkich została rozparcelowana[7].
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]- Na niewielkim wzniesieniu w centrum wsi, w otoczeniu okazałych lip wznosi się zabytkowy drewniany kościół wybudowany w 1766 r. dzięki ówczesnemu dziedzicowi Franciszkowi Korwin-Kochanowskiemu[8] i konsekrowany w tym samym roku przez biskupa krakowskiego Kajetana Sołtyka pod wezwaniem Zaślubin Maryi Panny[9]. Świątynię otacza kamienny mur z murowaną dzwonnicą i dzwonem odlanym w Gdańsku, w roku konsekracji przez Ernesta Fryderyka Kocha.
- Kościół oraz ogrodzenie przykościelnego cmentarza zostały wpisane do rejestru zabytków nieruchomych (nr rej.: A.603/1-2 z 18.03.1957, z 15.04.1967 i z 16.06.1977)[10].
- Cmentarz rzymskokatolicki z połowy XIX w. (nr rej.: A/604 z 10.06.1988)[10].
- W sąsiedztwie kościoła, w pięknym, starym parku znajduje się zespół dworski z XVII w., przebudowany w ubiegłym stuleciu. W dworku do niedawna mieściła się szkoła. Do zabudowań dworskich przylega gorzelnia z początku XX w., przykład budownictwa przemysłowego z początku minionego wieku, obecnie przekształcana w zajazd (własność prywatna).
- Dwór, park z otaczającym go murem oraz gorzelnia zostały wpisane do rejestru zabytków (nr rej.: A/605/1-4 z 11.12.1957, z 6.09.1983 i z 27.05.1986)[10].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 117787
- ↑ Raport o stanie gminy w roku 2020. Stan ludności 31.12.2020 str. 8 [dostęp 2022-04-18]
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1089 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ A. Boniecki, Herbarz Polski, t. XV, s. 20
- ↑ Monografia historyczna parafii Ruda kościelna nad Kamienną ks. Aleksandra Bastrzykowskiego -zasób Świętokrzyskiej Biblioteki cyfrowej str.49 do 53.
- ↑ Franciszek Korwin-Kochanowski z Kochanowa h. Ślepowron.
- ↑ PLAN ROZWOJU WSI RUDA KOŚCIELNA, Wstęp.
- ↑ a b c Rejestr zabytków nieruchomych – województwo świętokrzyskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 44 [dostęp 2015-12-21].
