Sfera Dysona
Sfera Dysona – hipotetyczna megastruktura opisana po raz pierwszy w 1959[a] roku przez amerykańskiego fizyka i futurologa Freemana Dysona w czasopiśmie naukowym „Science”, w artykule zatytułowanym „Search for Artificial Stellar Sources of Infra-Red Radiation”. Zgodnie z założeniami autora odpowiednio zaawansowana cywilizacja (raczej od drugiego stopnia rozwoju w skali Kardaszowa) byłaby zdolna do wybudowania ogromnej konstrukcji, która całkowicie otaczałaby gwiazdę, umożliwiając wykorzystanie prawie całej energii wypromieniowywanej przez gwiazdę na użytek cywilizacji[b].
Warianty konstrukcyjne sfery
[edytuj | edytuj kod]
Najczęściej przedstawianym wariantem jest pełna sfera o grubości ścian około 3 metrów i średnicy przekraczającej średnicę orbity Wenus. Sam Dyson w odpowiedzi na liczne listy dotyczące oryginalnej pracy stwierdził, że jego koncepcja została źle zrozumiana i rozważał on raczej „rój” mniejszych ciał, poruszających się po niezależnych (choć bliskich) orbitach[1].
Istotną wadą konstrukcyjną kompletnej sfery jest fakt, że taka konstrukcja nie jest grawitacyjnie stabilna. Wypadkowa siła przyciągania między sferą a jakimkolwiek obiektem wewnątrz – w tym gwiazdą – jest równa zero. Wynika stąd, że bez aktywnego wspomagania (np. magnetycznego) sfera może łatwo zdryfować i zderzyć się z powierzchnią gwiazdy, wywołując katastrofalne skutki. Inny problem stanowi wymagana wytrzymałość materiału[2].
Perspektywy obserwacyjne
[edytuj | edytuj kod]Ponieważ promieniowanie elektromagnetyczne gwiazdy w zakresie widzialnego spektrum byłoby całkowicie blokowane przez konstrukcję, Dyson zaproponował, aby w poszukiwaniu pozaziemskich cywilizacji astronomowie koncentrowali się na wykrywaniu silnych źródeł promieniowania podczerwonego, wytwarzanego przez nagrzane ściany sfery.
Poszukiwanie zaproponowanej przez Dysona nadwyżki podczerwieni w widmie gwiazd zostało włączone do programu obserwacji zarówno przez projekt SETI, jak i naukowców z Fermilabu.
14 września 2015 roku naukowcy z Cornell University opublikowali nietypowe wnioski z badań wahań jasności gwiazdy KIC 8462852, z danych zebranych przez Kosmiczny Teleskop Keplera, które sugerowały nieokresowe, sięgające 20% spadki jasności. Jako prawdopodobne wyjaśnienie takich wyników podali możliwość okrążania gwiazdy przez zbity obłok pyłu – pozostałości po kometach[3].
Po dalszych badaniach część naukowców, w tym Jason Wright – astronom z Pennsylvania State University, zasugerowała kontrowersyjne rozwiązanie anomalii KIC 8462852. Według Wrighta za nieprawidłowości może odpowiadać rój sztucznie wytworzonych urządzeń do pozyskiwania energii z gwiazdy (coś na kształt zalążka sfery Dysona lub satelitów Dysona-Harropa, które mogą być przejawem występowania cywilizacji typu II w skali Kardaszowa[4]). Wyjaśnienie to jest zgodne z sugerowanymi wcześniej przez członków projektu SETI postulatami, że najłatwiej będzie nam wykryć pozaziemskie cywilizacje, odnajdując ich technologiczne wielkie konstrukcje orbitujące wokół gwiazd[5][6].
W fantastyce naukowej
[edytuj | edytuj kod]Sfery Dysona pojawiają się w różnych publikacjach z zakresu fantastyki naukowej:
- w serialu Star Trek: Następne pokolenie, w odcinku Relics, jako kompletna sfera otaczająca gwiazdę, relikt nieistniejącej cywilizacji.
- w książce Odyssey One w tomie 2, jako rój a nie sfera budowana przez ponad sto lat
- w serii Gwiazda Pandory Petera F. Hamiltona
- w grze Stellaris, jako kompletna sfera, możliwa do budowy przez wszystkie cywilizacje, po odkryciu odpowiednich tradycji jedności oraz odpowiednich technologii
- w grze Dyson Sphere Program
- w grze Star Wars: The Old Republic w dodatku "Knights of the Eternal Throne", a następnie w aktualizacji 5.1 "War for Iokath". Iokath jest przedstawiona jako sfera otaczająca gwiazdę, na której wymarła cywilizacja zbudowała superbroń, o którą ścierają się siły Odrodzonego Imperium Sithów i Republiki Galaktycznej oraz Sojuszu prowadzonego przez gracza.
- w powieści "Kogga z czarnego słońca" Bohdana Peteckiego
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Pierwotnie koncepcja ta pojawiła się w 1937 w książce filozofa Olafa Stapledona Star Maker z której Freeman Dyson zaczerpnął inspirację[1]
- ↑ We wspomnianym artykule Dyson zaproponował pewnego rodzaju biosferę, jednak później autorzy fantastyki naukowej rozwinęli jego pomysł przedstawiając sferę jako stały obiekt całkowicie otaczający gwiazdę
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ F.J. Dyson, J. Maddox, P. Anderson, E. A. Sloane. Letters and Response, Search for Artificial Stellar Sources of Infrared Radiation. „„Science””. 132, s. 250–253, 1960. DOI: 10.1126/science.132.3421.252-a. PMID: 17748945.
- ↑ Anders Sandberg: Dyson Sphere FAQ. aleph.se. [dostęp 2023-01-09]. (ang.).
- ↑ T.S. Boyajian, D.M. LaCourse, S.A. Rappaport, D. Fabrycky, D.A. Fischer, D. Gandolfi, G.M. Kennedy, M.C. Liu, A. Moor, K. Olah, K. Vida, M.C. Wyatt, W.M.J. Best, F. Ciesla, B. Csak, T.J. Dupuy, G. Handler, K. Heng, H. Korhonen, J. Kovacs, T. Kozakis, L. Kriskovics, J.R. Schmitt, Gy. Szabo, R. Szabo, J. Wang, S. Goodman, A. Hoekstra, K.J. Jek: Planet Hunters X. KIC 8462852 – Where's the Flux?. Cornell University Library, 2015-09-11. [dostęp 2015-10-16]. (ang.).
- ↑ Ian O'Neill: Has Kepler Discovered an Alien Megastructure?. news.discovery.com, 2015-10-14. [dostęp 2015-10-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-11)]. (ang.).
- ↑ Astronomowie w kropce. Kepler znalazł twór obcej cywilizacji?. national-geographic.pl, 2015-10-15. [dostęp 2015-10-16].
- ↑ Allison Eck: Bizarre Data From Far-Off Star May Suggest a Solar-Collecting Megastructure. NovaNext, 2015-10-15. [dostęp 2015-10-16]. (ang.).