Stara Ruś
52°58′13″N 22°38′56″E/52,970278 22,648889| wieś | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
140-142 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2011) | |
| Strefa numeracyjna |
86 |
| Kod pocztowy |
18-218[4] |
| Tablice rejestracyjne |
BWM |
| SIMC |
0410560[5] |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |
Położenie na mapie powiatu wysokomazowieckiego  | |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Wysokie Mazowieckie  | |
| 52°58′13″N 22°38′56″E/52,970278 22,648889[1]
| |
Stara Ruś – wieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie wysokomazowieckim, w gminie Wysokie Mazowieckie[5][6].
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa łomżyńskiego.
Wierni kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii Wniebowzięcia NMP w Sokołach[7].
Historia
[edytuj | edytuj kod]W pobliżu wsi odnaleziono ślady osadnictwa z epok: kamienia, żelaza i wczesnego średniowiecza.[8]
Wieś wymieniona w dokumentach sądowych Ziemi bielskiej z roku 1471[9]. W czasie popisu rycerstwa Ziemi bielskiej z 1528 r. wzmiankowano 5 rycerzy z miejscowości Sokoły Ruś. Nazwa ta może wskazywać na ruskich założycieli tej wsi. Rycerze ci zwali się Sokołami. Jeden z nich to Wojciech Sokół. Z Sokołów wykształcił się ród Sokołowskich herbu Prawdzic.[8]
Na przysięgę wierności królowi polskiemu stawił się Mathias, syn Jana de Sokoli Rusz. W 1674 r. częścią wsi władał Jakub Sokołowski. Jego potomek Marcin, syn Grzegorza, wylegitymował się ze szlachectwa w roku 1849.
W XVIII w., na gruntach tej wsi, wyodrębniła się nowa osada, Sokoły Ruś Nowa. Dlatego tę miejscowość nazywano od tej pory Sokoły Ruś Stara.[8] W roku 1827 miejscowość liczyła 9 domów i 58 mieszkańców. Pod koniec wieku XIX wieś w powiecie mazowieckim, gmina i parafia Sokoły[9]. W 1891 r. było tu 25 gospodarzy: 13 drobnoszlacheckich i 12 chłopów. Ci ostatni uzyskali ziemię na podstawie ukazu carskiego z 1864 r.
W roku 1921 wyszczególniono:
- folwark Ruś Stara. Naliczono tu 3 budynki z przeznaczeniem mieszkalnym oraz 25 mieszkańców (11 mężczyzn i 14 kobiet). Wszyscy podali narodowość polską i wyznanie rzymskokatolickie
- wieś Ruś Stara. Było tu 17 budynków z przeznaczeniem mieszkalnym oraz 106 mieszkańców (55 mężczyzn i 51 kobiet). Wszyscy podali narodowość polską i wyznanie rzymskokatolickie[10].
.jpg)
Po II wojnie światowej miejscowość była siedzibą gromady Ruś Stara.
Majątek Jaruzelskich
[edytuj | edytuj kod]Jaruzelscy, herbu Ślepowron wzmiankowani w tej okolicy na przełomie XVIII i XIX w. Wojciech Jaruzelski, stolnik bielski, posiadał dobra Mazury. Wnukiem Wojciecha był Antoni Józef Jaruzelski, żyjący w pierwszej połowie XIX w., który również miał syna Wojciecha, powstańca styczniowego. Po powrocie z zesłania ożenił się z Heleną Filipkowską, osiadł w Rusi Starej i dochował się ośmiorga dzieci. Majątek Wojciecha nie był zbyt duży. Siódmym dzieckiem Wojciecha (powstańca styczniowego) był Władysław Mieczysław, który ożenił się w Trzecinach z córką Hipolita Zaremby. Ich dzieckiem był urodzony w Kurowie, Wojciech Jaruzelski, prezydent Polski.
Dopiero po objęciu majątku przez Stefana Jaruzelskiego, syna Wojciecha (powstańca), powstał w Rusi folwark dworski liczący około 200 ha. Stefan Jaruzelski nie miał żony. W latach dwudziestych XX w. zamieszkał tu czasowo jego brat, Władysław Mieczysław z żoną i synem Wojciechem (późniejszym generałem).
Po wkroczeniu wojsk sowieckich Stefan Jaruzelski ukrywał się. Wrócił w 1941 r. i został zarządcą majątku z ramienia Niemców. Jesienią 1944 r. folwark został rozparcelowany. Właściciel zamieszkał u swojej gospodyni w Jabłoni-Rykaczach[8].
Szkoła powszechna
[edytuj | edytuj kod]Jednoklasowa szkoła powszechna w Starej Rusi funkcjonowała od roku 1922. Liczba uczniów: 1922–49, 1923–50, 1924–40, 1925–38. W roku szkolnym 1930/31 szkoły nie było.
W roku 1941 nauczycielką była Stefania Ościłowska[11].
W latach 1958–1960 wybudowano tu nową szkołę podstawową, którą rozbudowano w roku 1987. Z powodu niżu demograficznego szkołę zamknięto w roku 2002[8].
Obiekty zabytkowe
[edytuj | edytuj kod]- cmentarz wojenny z I wojny światowej
- dwór w zespole dworsko-parkowo-folwarcznym – 1932 r.
- spichlerz w zespole dworsko-parkowo-folwarcznym – początek XX w.[12]
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 128380
- ↑ Wieś Stara Ruś w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2021-02-05], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1192 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Opis parafii na stronie diecezji
- ↑ a b c d e L. Zugaj, Historia gminy Wysokie Mazowieckie, Wysokie Mazowieckie 2008, str. 81-85
- ↑ a b Sokoły (9) S. Ruś Stara, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 38.
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie pierwszego powszechnego spisu ludności z dnia 30 września 1921 r., Województwo białostockie, Powiat Wysokie Mazowieckie, Gmina Sokoły
- ↑ W. Jemielity, Szkoły powszechne w województwie białostockim w latach 1919-1939, Łomża, 1991, str. 95
- ↑ Załącznik do Uchwały Nr 133/XXIII/09 Rady Gminy Wysokie Mazowieckie z dnia 23 czerwca 2009 roku.
