Starszy zboru

Starszy zboru (gr. πρεσβυτερος, presbyteros) – przywilej w niektórych chrześcijańskich kościołach i związkach wyznaniowych.

Protestantyzm

Starszy metodystyczny błogosławi Wieczerzę Pańską

W wielu Kościołach protestanckich, niezależnie od urzędu pastora, istnieje także funkcja starszego zboru. Niektóre społeczności mają więcej niż jednego starszego, skupiając ich w radzie starszych. W większości denominacji starszymi zboru są osoby świeckie, choć np. w niektórych kościołach metodystycznych funkcję tę sprawują starsi duchowni. Niektóre wspólnoty ordynują na to stanowisko również kobiety.

W Polsce urząd starszych zboru występuje m.in. w:

• Kościele Ewangelicko-Reformowanym
• Kościele Zielonoświątkowym
• Kościele Chrześcijan Wiary Ewangelicznej
• Kościele Wolnych Chrześcijan
• Kościele Adwentystów Dnia Siódmego.

Świadkowie Jehowy

Zebranie Świadków Jehowy prowadzone przez starszego zboru w Sali Królestwa (Portugalia)

Nadzorca (starszy zboru) przemawia na kongresie (Sosnowiec, 2010)

Funkcja starszego zboru istnieje w społecznościach badackich, takich jak: Świadkowie Jehowy, Świecki Ruch Misyjny „Epifania” czy Zrzeszenie Wolnych Badaczy Pisma Świętego.

W zborach Świadków Jehowy starszym zboru, zwanym również nadzorcą zboru jest ochrzczony doświadczony mężczyzna sprawujący nadzór nad zborem. Nie ma ograniczeń co do liczebności starszych (nadzorców) w jednym zborze. Starszy, który przestałby spełniać te kryteria, traci funkcję. Określenia „starszy” (wskazuje na dojrzałość duchową danego mężczyzny) i „nadzorca” (wskazuje na obowiązki, jakie ma on pełnić) odnoszą się do tej samej funkcji w zborze.

Starszy jest zalecany przez miejscowe grono starszych zboru, spośród sług pomocniczych usługujących w zborze i spełniających wymagania dla starszych. W trakcie wizyty w danym zborze nadzorca obwodu, po omówieniu zaleceń z miejscowym gronem starszych oraz po poznaniu kandydatów do zamianowania, mianuje ich na starszych i sług pomocniczych w danym zborze.

Starszy nie wyróżnia się spośród innych członków zboru, ani ubiorem ani tytułami. Nie otrzymuje żadnych gratyfikacji za sprawowanie tej funkcji. W Polsce w 2021 roku usługiwało 9153 starszych zboru.

Zadania

W zborze starszym (nadzorcom) przydzielane są funkcje:

• koordynator grona starszych – prowadzi spotkania wszystkich (grona) starszych danego zboru, jest odpowiedzialny za harmonijną współpracę w tym gronie. Nadzoruje pracę porządkowych, koordynatora wykładów publicznych (przydzielającego mówców do danego tematu i terminu wykładów biblijnych, wygłaszanych na zebraniach w miejscowej Sali Królestwa lub w wyjątkowych sytuacjach w formie wideokonferencji) i koordynatora obsługi sprzętu audio-wideo, koordynatora sprzątania (nadzorujący czystość w Sali Królestwa). Najczęściej układa program (tzn. lektorów do odczytywania akapitów na studium Strażnicy i zajmuje się lokalnymi sprawami organizacyjnymi zboru. W razie klęski żywiołowej kontaktuje się z nadzorcami grup służby, by ocenić sytuacje. Koordynator grona starszych nie czuje się ważniejszy od pozostałych starszych;
• sekretarz – zajmuje się zapiskami zborowymi, na bieżąco informuje starszych o nadejściu ważnych listów do zboru, kompletuje sprawozdania miesięczne z działalności kaznodziejskiej miejscowych Świadków Jehowy;
• nadzorca służby – planuje regularne wizyty w grupach służby kaznodziejskiej, organizuje zborowe zbiórki do służby polowej, zajmuje się sprawami służby kaznodziejskiej zboru, sprawuje nadzór nad tymi sługami pomocniczymi, którzy opiekują się publikacjami i terenami do głoszenia na terenie zboru;

Tych trzech nadzorców tworzy miejscowy Zborowy Komitet Służby – wypełniają i podpisują różne formularze, np. zestawienia i zamówienia na publikacje Świadków Jehowy (otrzymują je od sługi pomocniczego – sługi literatury), czuwają nad kontami zboru (dobrowolne datki ze skrzynek na Sali Królestwa). Rozważają prośby o udostępnienie Sali Królestwa na uroczystości ślubne i pogrzebowe członkom zboru, przydzielają głosicieli do grup służby. Zatwierdzają zgłoszenia do stałej i pomocniczej służby pionierskiej. Działają pod nadzorem wszystkich starszych zboru.

• nadzorca grupy służby kaznodziejskiej – opiekuje się przydzieloną mu grupą służby kaznodziejskiej (najczęściej 10–15 głosicieli). Pomaga również w zbieraniu od głosicieli w danej grupie, comiesięcznych sprawozdań z działalności kaznodziejskiej przekazując je potem sekretarzowi zboru, organizuje grupowe zbiórki do służby polowej wspiera duchowo wszystkich członków grupy w działalności ewangelizacyjnej i interesuje się ich kondycją duchową; wspiera i szkoli sług pomocniczych i innych głosicieli w grupie oraz dokonuje wizyt pasterskich z innym starszym lub sługą pomocniczym u osób należących do grupy, którą nadzoruje; nadzoruje grupowe sprzątanie Sali Królestwa po każdym zebraniu;
• prowadzący studium Strażnicy – przewodniczy w tym cotygodniowym zebraniu, odbywającym się w Sali Królestwa (dodatkowo w formie wideokonferencji);
• nadzorca zebrania chrześcijańskie życie i służba – najczęściej przewodniczy w zebraniu w tygodniu o nazwie Chrześcijańskie życie i służba; przydziela prowadzenie punktów starszym i sługom pomocniczym w programie tego zebrania, przydziela punkty oraz pokazy ćwiczebne przeprowadzane na tym zebraniu. Współpracuje ze starszym, który jest doradcą (jego zadaniem jest udzielanie na osobności starszym i sługom pomocniczym wskazówek dotyczących ich wystąpień, o ile zachodzi taka potrzeba. Może to dotyczyć punktów podczas tego zebrania, wykładów publicznych, prowadzenia studium Strażnicy lub zborowego studium Biblii czy też usługiwania w charakterze lektora). Opiekuje się również biblioteką zborową w Sali Królestwa.

Co tydzień różni starsi (oraz słudzy pomocniczy), przedstawiają punkty w programie zebrań zborowych, wygłaszają również publiczne wykłady biblijne, współpracują z pionierami i głosicielami w służbie kaznodziejskiej, starsi co tydzień na zmianę prowadzą zborowe studium Biblii oraz są przewodniczącymi zebrania chrześcijańskie życie i służba.

Starsi spotykają się również z kandydatami na głosiciela czy kandydatami do chrztu, omawiając z nimi podstawowe wymagania biblijne. Odwiedzają poszczególnych członków zboru (tzw. wizyty pasterskie), zachęcając ich i udzielając rad biblijnych. W przypadku kiedy okaże się, że ochrzczony członek zboru postępuje wbrew zasadom biblijnym lub publicznie odejdzie od istotnej doktryny wiary czy popełni jakiś grzech, a po okazanej mu pomocy nie okaże szczerej skruchy i głębokiego żalu za swoje złe postępowanie, starsi zboru powołują spośród swego grona trzyosobowy komitet starszych, który może go usunąć ze zboru, a po pewnym czasie, gdy zmieni swe postępowanie ten sam komitet może zadecydować o jego powrocie do zboru.

Głównym celem powoływania starszych jest ich przewodzenie w działalności kaznodziejskiej zboru, nauczanie w nim oraz zachęcanie duchowe członków zboru.

Inne funkcje

• nadzorca obwodu – starsi zamianowani przez Ciało Kierownicze Świadków Jehowy, którzy składają dwa razy w roku wizyty w zborach (trwające od wtorku do niedzieli; w wyjątkowych sytuacjach w formie wideokonferencji), tworzących obwód (ok. 20 zborów). Podczas tej wizyty starszy (jeżeli ma żonę, to wraz z nią), poświęca czas na osobiste rozmowy z członkami zboru (na zebraniach, w czasie służby kaznodziejskiej, w trakcie posiłków itp.). Ten pełnoczasowy kaznodzieja wygłasza okolicznościowe przemówienia na zebraniach (wykłady), spotyka się również z miejscowymi pionierami, starszymi zboru i sługami pomocniczymi. Co tydzień odwiedza kolejny zbór w przydzielonym obwodzie. Najczęściej co trzy lata przydzielany jest na teren innego obwodu. Nadzorca obwodu odpowiada również za zgromadzenia obwodowe. Prowadzi Kurs Służby Pionierskiej i specjalne spotkania z pionierami w obwodzie. Ze względu na wykonywanie specjalnego zadania, nadzorca obwodu należy do Ogólnoświatowej Wspólnoty Specjalnych Sług Pełnoczasowych Świadków Jehowy. W 2021 roku 1001 misjonarzy terenowych usługiwało w charakterze nadzorców obwodów i ich żon;
• Komitet Oddziału – w każdym Biurze Oddziału Świadków Jehowy na świecie co najmniej trzech doświadczonych nadzorców, którzy nadzorują działalność kaznodziejską w kraju lub krajach, które mu podlegają (w tych ostatnich jest Komitet Kraju), członków Komitetu Oddziału mianuje bezpośrednio Ciało Kierownicze Świadków Jehowy.

Wytypowani starsi mogą też nadzorować również inne działy (funkcjonujące na zasadzie wolontariatu) m.in.:

• budowlany (Lokalny Dział Projektowo-Budowlany);
• humanitarny (Komitet Pomocy Doraźnej);
• medyczny (Komitet Łączności ze Szpitalami, Grupy Odwiedzania Chorych);
• organizacyjny (Komitet Kongresu, Komitet Użytkowania Sali Królestwa i inne).

Szkolenia

Starsi zboru biorą udział w przeznaczonych dla nich specjalnych bezpłatnych szkoleniach/kursach, które prowadzą wykładowcy terenowi:

• Kurs Służby Królestwa szkolenie ze specjalnym podręcznikiem „Paście trzodę Bożą” (1 Piotra 5:2) – organizowane przez Ciało Kierownicze dla nadzorców podróżujących, starszych zboru oraz osobne dla sług pomocniczych, wprowadzone 9 marca 1959 roku w South Lansing w Stanach Zjednoczonych, trwające wówczas miesiąc, obecnie przeprowadzane na całym świecie. W 1966 roku kurs skrócono do dwóch tygodni. W roku 1972 wydano nowy podręcznik – Kurs Służby Królestwa. Od 1977 roku wszyscy starsi zboru korzystają z 15-godzinnego szkolenia. Odtąd co kilka lat przeprowadza się je o różnej długości. Wydano pierwszą broszurę z serii „Uważajcie na samych siebie i na całe stado”. Od 1984 roku z kursu korzystają również – osobno – słudzy pomocniczy. W roku 1991 wydano nowy podręcznik „Zważajcie na samych siebie i na całą trzodę”, a w 2010 obecny. Ostatni taki kurs – dla starszych zboru oraz sług pomocniczych – miał miejsce na przełomie 2017/2018, a tylko dla starszych – w roku 2023. Kładzie nacisk na obowiązki religijne w zborach, szkolenie do opiekowania się powierzoną im trzodą i wywiązywania z zadań organizacyjnych. Omawia się aktualną sytuację w zborach, widoczne tendencje oraz zaistniałe potrzeby. Najczęściej trwa jeden dzień;
• Kurs dla Starszych – szkolenie pięciodniowe, wprowadzone w 2008 roku w Stanach Zjednoczonych, w celu podniesienia duchowych kwalifikacji, od 2011 roku organizowane jest we wszystkich krajach (w Polsce do 2013 roku skorzystało z niego ponad 4370 starszych zboru). Ma za cel pomóc starszym zboru kształtować usposobienie duchowe i wywiązywać się z zadań w zborze, takich jak nauczanie i praca pasterska, a także pogłębić miłość do Boga i współwyznawców;
• Niektórzy ze starszych zboru biorą udział także w dodatkowych, np. będąc doświadczonymi pionierami, gotowymi opuścić rodzinne strony i działać tam, gdzie są potrzeby w Kursie dla Ewangelizatorów Królestwa. Z kolei nadzorcy obwodu – oraz (jeśli są żonaci) ich małżonki – korzystają ze specjalnego miesięcznego Kursu dla Nadzorców Obwodu i Ich Żon (w Polsce do marca 2014 roku odbyło się jedenaście takich kursów (klas). W roku 2024 na całym świecie zorganizowano szkolenie dla przeszło 430 klas).

Zobacz też

• Biskup
• Prezbiter