Strzyżak sarni

Strzyżak sarni
	Lipoptena cervi
	(Linnaeus, 1758)
	; Strzyżak sarni
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Rząd	muchówki
Podrząd	muchówki krótkoczułkie
Rodzina	narzępikowate
Podrodzina	Hippoboscinae
Plemię	Lipoptenini
Rodzaj	Lipoptena
Gatunek	strzyżak sarni
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Strzyżak sarni, strzyżak jelenica (Lipoptena cervi) – gatunek owada z rodziny narzępikowatych, rzędu muchówek. Pospolicie występuje na obszarach o klimacie umiarkowanym w Europie, północnych Chinach i na Syberii, został także zaintrodukowany do Ameryki Północnej.

Charakterystyka

Strzyżak sarni z uszkodzonymi skrzydłami

Ciało długości od 5 do 6 mm, barwy brunatnej. Szeroka głowa ma małe oczy, wyraźnie szerszą niż dłuższą płytkę śródcieminiową, trzykrotnie szerszą niż dłuższą płytkę zacieminiową oraz 2-3 długie szczecinki boczne i jedną tylnokątową na parafrontaliach. Głaszczki szczękowe tak długie jak przód głowy. Tułów gęsto oszczeciniony. Śródplecze ze szwem ciągnącym się od środka po tarczkę^[2] i 15-18 szczecinkami środkowo-bocznymi. Płaty przedpiersia z kolcami w przedniej ponad ½ do ⅔ długości^[3]. Na tarczce 6 do 8 długich szczecinek. Skrzydła długości od 5,5 do 6 mm każde, są odrzucane po znalezieniu żywiciela. Samica ma trzeci tergit odwłoka znacznie mniejszy niż piąty i czwarty^[2].

Pasożytuje na sarnach, jeleniach i łosiach, żywiąc się ich krwią. Po odnalezieniu żywiciela odrzuca skrzydła, a zapłodnione samice wydają na świat w futrze żywiciela larwę^[4].

Nie rozmnaża się na człowieku, jego ugryzienia są często początkowo niezauważalne, lecz mogą być dotkliwe i wywoływać reakcję alergiczną. Powstająca u człowieka po ukąszeniu na skórze swędząca grudka może utrzymywać się przez dłuższy czas, przeważnie 2-3 tygodnie, czasami do jednego roku^[5]. U części osób ukąszenie prowadzić może po pewnym czasie do wtórnej reakcji alergicznej i utrzymujących się kilka miesięcy silnie swędzących, rumieniowych zmian skóry^[6].

Przypisy

↑ Lipoptena cervi, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b Lech Borowiec: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XXVIII Muchówki – Diptera z. 77 Wpleszczowate – Hippoboscidae. Warszawa, Wrocław: PWN, PTEnt., 1984.
↑ A. M. Hutson: Handbooks for the identification of British Insects. Vol. 10. part 7. Keds, Flat-Flies and Bat-Flies. Diptera, Hippoboscidae and Nycteribiidae. Londyn: Royal Entomological Society of London, 1984.
↑ Sanna-Mari Kynkäänniemi, Raine Kortet, Laura Härkönen, Arja Kaitala, Tommi Paakkonen, Anne-Mari Mustonen, Petteri Nieminen, Sauli Härkönen, Hannu Ylönen, Sauli Laaksonen. Threat of an invasive parasitic fly, the deer ked (Lipoptena cervi ), to the reindeer (Rangifer tarandus tarandus): experimental infection and treatment. „Ann. Zool. Fennici”. 47, s. 28-36, 2010. Finnish Zoological and Botanical Publishing Board. ISSN 1797-2450. (ang.).
↑ Christoph Dehio, Ursula Sauder, Rosemarie Hiestand. Isolation of Bartonella schoenbuchensis from Lipoptena cervi, a Blood-Sucking Arthropod Causing Deer Ked Dermatitis. „Journal of Clinical Microbiology”. 42 (11), s. 5320–5323, 2004. US: American Society for Microbiology. DOI: 10.1128/JCM.42.11.5320-5323.2004. ISSN 0095-1137. PMID: 15528732. PMCID: PMC525279. (ang.).
↑ R.R. Kortet R.R. i inni, Experiments on the ectoparasitic deer ked that often attacks humans; preferences for body parts, colour and temperature, „Bulletin of Entomological Research”, 100, Cambridge University Press, 2010, s. 279–285, DOI: 10.1017/S0007485309990277 (ang.).

[itis-1] Lipoptena cervi, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Borowiec-2] Lech Borowiec: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XXVIII Muchówki – Diptera z. 77 Wpleszczowate – Hippoboscidae. Warszawa, Wrocław: PWN, PTEnt., 1984.

[Hutson-3] A. M. Hutson: Handbooks for the identification of British Insects. Vol. 10. part 7. Keds, Flat-Flies and Bat-Flies. Diptera, Hippoboscidae and Nycteribiidae. Londyn: Royal Entomological Society of London, 1984.

[Kynkäänniemi-4] Sanna-Mari Kynkäänniemi, Raine Kortet, Laura Härkönen, Arja Kaitala, Tommi Paakkonen, Anne-Mari Mustonen, Petteri Nieminen, Sauli Härkönen, Hannu Ylönen, Sauli Laaksonen. Threat of an invasive parasitic fly, the deer ked (Lipoptena cervi ), to the reindeer (Rangifer tarandus tarandus): experimental infection and treatment. „Ann. Zool. Fennici”. 47, s. 28-36, 2010. Finnish Zoological and Botanical Publishing Board. ISSN 1797-2450. (ang.).

[Dehio-5] Christoph Dehio, Ursula Sauder, Rosemarie Hiestand. Isolation of Bartonella schoenbuchensis from Lipoptena cervi, a Blood-Sucking Arthropod Causing Deer Ked Dermatitis. „Journal of Clinical Microbiology”. 42 (11), s. 5320–5323, 2004. US: American Society for Microbiology. DOI: 10.1128/JCM.42.11.5320-5323.2004. ISSN 0095-1137. PMID: 15528732. PMCID: PMC525279. (ang.).

[Kortet-6] R.R. Kortet R.R. i inni, Experiments on the ectoparasitic deer ked that often attacks humans; preferences for body parts, colour and temperature, „Bulletin of Entomological Research”, 100, Cambridge University Press, 2010, s. 279–285, DOI: 10.1017/S0007485309990277 (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]