Synagoga w Brzostku
.jpg) Elewacja frontowa | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Królowej Jadwigi 8 |
| Budulec |
murowana |
| Data budowy |
koniec XIX wieku |
| Data likwidacji | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu dębickiego  | |
Położenie na mapie gminy Brzostek  | |
Położenie na mapie Brzostku  | |
 49°52′52,0″N 21°24′37,1″E/49,881111 21,410306
| |
Synagoga w Brzostku – dawny budynek synagogi znajdujący się w Brzostku, przy ulicy Królowej Jadwigi. Wpisany jest do gminnej ewidencji zabytków gminy Brzostek[1].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Synagoga o powierzchni 225 m² i kubaturze 790 m³ została wybudowana z cegły pod koniec XIX w.[2] lub na początku XX w., była wcześniej mylnie datowana na XVIII w.[3] Podczas II wojny światowej została zdewastowana przez Niemców[4], w wyniku ostrzałów zniszczeniu uległy dach, elementy ściany, sufit oraz stolarka okienna i drzwiowa[2].
W 1956 r. gmina Brzostek ubiegała się o pozwolenie na rozbiórkę ruiny budynku, otrzymała jednak jedynie zgodę na odbudowę. Powołano Społeczny Komitet Odbudowy, który zorganizował zbiórkę pieniędzy i zwózkę drewna; inwestycja w synagogę stanowiła dla gminy priorytet, a zarazem jeden z największych wydatków w latach 50. i 60. XX w. Budynek odrestaurowano, przez krótki czas mieściła się w nim szkoła podstawowa, a w latach 70. XX w. przeznaczono go na internat Szkoły Rolniczej w Brzostku[2].
W 2001 r., w oparciu o ustawę z 1997 r. o stosunku Państwa do gmin wyznaniowych żydowskich w RP, Gmina Wyznaniowa Żydowska w Krakowie rozpoczęła postępowanie o zwrot nieruchomości. Zakończyło się ono w 2011 r. orzeczeniem o braku stanowiska. Pod koniec 2011 r. Gmina Wyznaniowa złożyła pozew do Sądu Okręgowego w Rzeszowie o wydanie nieruchomości zarządzanej przez Skarb Państwa. W 2018 r. sąd przyznał Gminie Wyznaniowej Żydowskiej 143 tysiące złotych, które wypłacił starosta dębicki, jako zarządzający majątkiem Skarbu Państwa w powiecie dębickim[2].
W 2021 r. gmina Brzostek wystąpiła do wojewody o przekazanie jej dawnej synagogi[2].
-
Elewacja boczna -
Elewacja tylna z przybudówkami -
Jako internat w 2006
.jpg)
.jpg)
Architektura
[edytuj | edytuj kod]Budynek jest dwukondygnacyjny, zbudowany z cegły na planie prostokąta i otynkowany. Pokryty jest blaszanym dachem dwuspadowym. Stropy wykonane zostały z żelbetu, a wiązania dachu z drewna. Naroża udekorowane są lizenami. Przy elewacji zachodniej znajduje się dobudówka, również kryta dachem dwuspadowym. Parterowa, boniowana dobudówka z dwoma oknami znajdowała się także przy fasadzie budynku[5].
Przebudowa pozbawiła synagogę całkowicie cech stylowych[4]. Po przebudowie powierzchnia budynku wynosi 244 m², kubatura liczy 2440 m³[5].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Studium... 2021 ↓, s. 81.
- ↑ a b c d e Synagoga w Brzostku – dawniej i dziś [online], ziemiadebicka.pl, 22 lutego 2021 [dostęp 2023-02-21] (pol.).
- ↑ Bogdan Stanaszek: Brzostek i okolice. Brzostek: Towarzystwo Miłośników Ziemi Brzosteckiej w Brzostku, 1997, s. 80. ISBN 83-901833-3-1. OCLC 751187915.
- ↑ a b Studium... 2021 ↓, s. 95.
- ↑ a b Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa tzw. „zielona” – d. bożnica, zabytek.pl, grudzień 1960 [dostęp 2023-02-22] (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Brzostek. Część I. Uwarunkowania wraz z diagnozą. Zmiana SUiKZP, Załącznik nr 1 do Uchwały Nr XXXV/298 /21 Rady Miejskiej w Brzostku z dnia 27 sierpnia 2021 r. w sprawie uchwalenia zmiany Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Brzostek, bip.brzostek.pl, Tarnów 2021 [dostęp 2023-01-05] (pol.).