Syrakuzy

Syrakuzy
Siracusa
Herb	Flaga
Państwo	Włochy
Region autonomiczny	Sycylia
Data założenia	734 p.n.e.
Burmistrz	Giancarlo Garozzo
Powierzchnia	204 km²
Wysokość	17 m n.p.m.
Populacja (2004); • liczba ludności; • gęstość	; 123 322; 593 os./km²
Nr kierunkowy	0931
Kod pocztowy	96100
Tablice rejestracyjne	SR
	Położenie na mapie Włoch Syrakuzy
	Położenie na mapie Sycylii Syrakuzy
	37°05′N 15°17′E/37,083333 15,283333
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Syrakuzy (łac. Syracusæ, wł. Siracusa [s i r a ˈ k u z a ]) – miasto we Włoszech położone we wschodniej części Sycylii.

Przemysł przetwórstwa ropy naftowej, chemiczny. Kąpielisko morskie.

Historia

Miasto to powstało jako antyczna kolonia greckich Dorów z Koryntu w 734 p.n.e.^[1] na miejscu wcześniejszej osady. Pierwsze ślady osadnictwa greckiego na tym terenie w postaci ceramiki mykeńskiej oraz grobów tholosowych pochodzą z XIV w. p.n.e.^[2] Początkowo miasto zajmowało tylko przybrzeżną wysepkę Ortygię (gr. Ορτυγία, wł. Ortigia). Po zbudowaniu kamiennej grobli w VI wieku p.n.e. Syrakuzy zaczęły rozrastać się szybko na lądzie stałym, gdzie założono agorę, a z dala od miasta, nad rzeką Anopos, wzniesiono około 560–550 p.n.e. wielki peripteros dorycki poświęcony Zeusowi Olimpijskiemu. Od V wieku p.n.e. Syrakuzy były uważane za najpiękniejsze i najbogatsze, z pewnością też najludniejsze miasto wyspy (około 200 tysięcy mieszkańców^{[potrzebny przypis]}), posiadające dwa porty (handlowy i wojenny), które zapewniały panowanie miasta nad wschodnią częścią Sycylii. Starożytne Syrakuzy składały się ostatecznie z pięciu dzielnic:

Achradine, gdzie znajdowała się świątynia Zeusa,
Tyche, gdzie znajdowała się świątynia tej bogini,
Neapolis, gdzie znajdował się największy teatr na Sycylii,
Epipolai,
wyspa Ortygia, gdzie znajdowało się silnie obwarowane akropolis i pałac tyranów.

Początkowo w Syrakuzach panował ustrój arystokratyczny, potem demokratyczny. Tyranię wprowadził Gelon I w 485 p.n.e. W V wieku p.n.e. tyrani Geli i Syrakuz sięgnęli po hegemonię w Wielkiej Grecji i walczyli z zajmującymi zachód wyspy Kartagińczykami (np. bitwa pod Himerą w 480 p.n.e.).

Syrakuzy były szeroko promieniującym centrum kultury greckiej, ojczyzną np. Epicharma i Archimedesa, gościły także m.in. Pindara, Ajschylosa i Platona. W mieście tym żył i tworzył Archimedes, który zginął z rąk Rzymian podczas oblężenia miasta w czasie II wojny punickiej w 212 p.n.e. W trakcie tych walk Archimedes skonstruował wiele machin wojennych używanych do obrony miasta. Do II wojny punickiej Syrakuzy przystąpiły po stronie Kartaginy, chcąc odzyskać utraconą niezależność – podczas I wojny punickiej syrakuzański król Hieron II był sprzymierzeńcem Rzymu. Po zdobyciu przez Rzymian miasto straciło wiele ze swojej dawnej świetności, choć wciąż powstawały nowe budowle, jak portyki czy teatry.

Zdobyte i złupione w 212 p.n.e. przez Rzymian miasto stało się częścią pierwszej prowincji rzymskiej, czyli Sycylii.

Według relacji biblijnej ok. 59 roku n.e. z Malty przypłynął aleksandryjski statek, na którego pokładzie znajdował się Łukasz Ewangelista, Arystarch i przewożony na proces do Rzymu Paweł z Tarsu. Dzieje Apostolskie podają, iż statek zatrzymał się w Syrakuzach na trzy dni^[3]. W tym okresie miasto podzielone było na dwie części: jedna znajdowała się na wyspie Ortygia, gdzie prawdopodobnie przybił statek, a druga na lądzie Sycylii.

W VII i VIII wieku Syrakuzy były napadane przez muzułmańskich Arabów, w 668 zostały złupione przez nich podczas śmiałego wypadu z północnej Afryki na Sycylię. Wraz z całą wyspą miasto dostało się pod panowanie arabskie w 878. W 1086 Syrakuzy zajęli Normanowie pod wodzą Rogera I zwanego Wielkim Księciem, którzy stworzyli rządzone przez własną dynastię Królestwo Sycylii.

Zabytki

Na przełomie V i IV wieku p.n.e. tyran Dionizjos I^[4] włączył do miasta i ufortyfikował płaskie wzgórze Epipolaj, a umacniając cały system obronny (długości około 22 km; obecnie zachowane tylko fragmenty) zbudował w Euryalos potężną twierdzę, stanowiącą najwybitniejsze osiągnięcie ówczesnej architektury wojskowej. Do miasta prowadził kompleks wejść nazywany Heksapylonem (Sześciobramnym).

W starej części Syrakuz, na Ortygii, z ufortyfikowanym akropolem, pałacem tyranów i źródłem Aretuzy, wzniesiono około 570–560 p.n.e. najstarszy na Sycylii dorycki peripteros (stylobat: 21,47x55,33 m), poświęcony Apollinowi, i młodszy, z około 470 p.n.e. – Atenie. Świątynia Ateny liczyła 22 × 55,02 m i miała 6 × 14 kolumn o wysokości 8,71 m i dolnej średnicy 1,92 m. Jest pierwszą konstrukcją, w której problem zachowania proporcji między interkolumniami i tryglifami w narożnikach budowli został rozwiązany przez stopniowe zmniejszanie odległości między dwoma ostatnimi interkolumniami w narożnikach (tzw. kontrakcja narożna). Metodę tę przyjęto z czasem w całej Grecji. Świątynia ta została adaptowana w VII wieku n.e. na trójnawową bazylikę chrześcijańską. W pobliżu świątyni Ateny odsłonięto relikty nigdy nieukończonej wielkiej świątyni jońskiej z VI wieku p.n.e., długości około 56 metrów.

W nowej części miasta, koło agory, odkryto m.in. część domu ze studnią z VI wieku p.n.e., dalej wielki teatr grecki, powstały po 270 p.n.e., o unikalnej trapezoidalnej orchestrze i widowni, który powstał na miejscu starszego, zbudowanego według projektu Damokoposa w l połowie V wieku p.n.e. W tej części miasta odnaleziono także monumentalny ołtarz Zeusa, długości około 195 m, fundacji Hierona II (po 270 p.n.e.). Ponadto zachowały się ruiny rzymskiego amfiteatru i zespołu architektonicznego (świątynia, portyk i teatr), zwane błędnie gimnazjonem, oraz kamieniołomy (częściowo zawalone), słynne z doskonałej akustyki, stąd zwane Uchem Dionizjusza (Dionizjosa)^[4]. Były one miejscem uwięzienia m.in. jeńców ateńskich po klęsce armii Nikiasza w 413 p.n.e.

Obecnie trzy muzea w Syrakuzach gromadzą cenne zbiory archeologiczne.

Do zabytków z okresu średniowiecza na uwagę zasługują kościoły św. Mikołaja i św. Tomasza z XI i XII wieku.

Syrakuzy wpisane są na Światową Listę Dziedzictwa Kulturalnego UNESCO.

Religia

Patronką miasta jest Łucja z Syrakuz (dzień obchodów: 13 grudnia).

Miasto jest siedzibą rzymskokatolickiej archidiecezji Syrakuz. Znajduje się tu Sanktuarium Matki Bożej Płaczącej w Syrakuzach.

Ludzie związani z Syrakuzami

Zobacz też kategorie: Ludzie związani z Syrakuzami, Ludzie urodzeni w Syrakuzach.

Galeria zabytków Syrakuz

Teatr
Plac Archimedesa
Pałac Montalto
Katedra Syrakuz
Kościół świętej Łucji alla badia
Ucho Dionizjusza
Źródło Aretuzy

Zobacz też

Przypisy

↑ ^a ^b Tablice chronologiczne, [w:] MariaM. Jaczynowska MariaM., Historia starożytnego Rzymu, Warszawa 1982, s. 377 .
↑ N.G.L. Hammond: Dzieje Grecji. Warszawa: PIW, 1973, s. 80.
↑ Dzieje 28,11-12 w przekładach Biblii.
↑ ^a ^b W języku polskim częściej używa się formy Dionizjusz.

Bibliografia

Encyklopedia sztuki starożytnej, praca zbiorowa, WAiF i Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998, s. 546–547, ISBN 83-01-12466-0 (PWN), ISBN 83-221-0684-X (WAiF).
Praca zbiorowa, Wielka Historia Świata, t. 9, Polskie Media Amer.Com 2005, s. 233, ISBN 83-7425-034-8.
JerzyJ. Rajman JerzyJ., Encyklopedia Średniowiecza, Kraków: Wydawnictwo Zielona Sowa, 2006, s. 890, ISBN 83-7435-263-9, ISBN 978-83-7435-263-5, OCLC 749403223 .
Alfred Twardecki, Słownik sztuki starożytnej Grecji i Rzymu, Unia Wydawnicza „Verum”, Warszawa 1998, s. 190–191, ISBN 83-85921-75-3.

[MJ-1] Tablice chronologiczne, [w:] MariaM. Jaczynowska MariaM., Historia starożytnego Rzymu, Warszawa 1982, s. 377 .

[2] N.G.L. Hammond: Dzieje Grecji. Warszawa: PIW, 1973, s. 80.

[3] Dzieje 28,11-12 w przekładach Biblii.

[Dionizjusz-4] W języku polskim częściej używa się formy Dionizjusz.

[:1-5] Wspólnie z Albanią, Austrią, Belgią, Bośnią i Hercegowiną, Bułgarią, Chorwacją, Czechami, Francją, Hiszpanią, Macedonią Północną, Niemcami, Polską, Rumunią, Słowacją, Słowenią, Szwajcarią i Ukrainą

[1]

[2]

[3]

[4]

[A]