Tabasaranowie

Tabasaranowie
Табасаран
Populacja	ogółem około 150 000; Rosja: 146 360 lub 149 321 (dane z 2010); W tym:; Dagestan: 118 848 lub 121 809 (dane z 2010); Stawropolski: 6951 (dane z 2010); rostowski: 2231 (dane z 2002); Czeczenia: 1656 (dane z 2010); Krasnodarski: 1331 (dane z 2002); saratowski: 1276 (dane z 2002); Moskwa: 889 (dane z 2010); Poza Rosją:; Ukraina: 977 (dane z 2001); Azerbejdżan: 558 (dane z 1989); Kazachstan: 977 (dane z 2009)
Miejsce zamieszkania	Rosja (Kaukaz Północny)
Język	tabasarański, rosyjski
Religia	sunnizm

Tabasaranowie (Табасаран) – rdzenna ludność Kaukazu, zamieszkująca głównie południowo-wschodni Dagestan. Zamieszkiwane przez nich tereny sąsiadują z ziemiami Agulów, Lezginów, Azerów i Dargijczyków. Język tabasarański, którym się posługują, należy do podgrupy języków lezgińskich, będących częścią grupy języków północno-wschodniokaukaskich^[6]. Posiadają największy przyrost naturalny ze wszystkich grup etnicznych Dagestanu^[7].

Tabasaranowie pochodzą najprawdopodobniej z Albanii Kaukaskiej. Według ormiańskich i arabskich źródeł, krótko po upadku Albanii lud znany jako Tavasporan stał się niezależny. W ciągu całej swojej historii Tabasaranowie byli narażeni na ataki z zewnątrz i często musieli uznawać obce panowanie. Nierzadko jednak aktywnie przeciwstawiali się najeźdźcom. Walczyli między innymi z Sasanidami, Hunami, Chazarami, Mongołami czy Timurydami^[6]. Do początku XIX wieku istniały dwa państewka tabasarańskie. Północnym państwem rządził władca z tytułem kadi a południowym władca z tytułem majsum^[7]. Państewka te dzieliły się na mniejsze jednostki zarządzane przez beków. Niektóre wsie pozostawały niezależne i rządziły nimi tylko i wyłącznie lokalne dżamaaty (zgromadzenia). W 1813 dostali się pod panowanie carskiej Rosji.

Tabasaranowie są w większości Szafitami, czyli sunnickimi muzułmanami^[6]. Islam pojawił się w południowym Dagestanie już w VII wieku, a przynieśli go tutaj Arabowie, których wpływy obejmowały tę część Kaukazu. Stał się religią dominującą wśród Tabasaranów na przełomie XI i XII wieku. Niektóre elementy wcześniejszych wierzeń, takie jak na przykład Święto Wiosny, znane jako Ebeltsan, przetrwały do dzisiaj^[6].

Tradycyjnie zajmowali się rolnictwem i pasterstwem, hodowali także pszczoły. Uprawiali głównie zboża i owoce, zwłaszcza winogrona. Poza tym zajmowali się wytwarzaniem różnego rodzaju dóbr, takich jak dywany, wełniana odzież, wyroby z drewna i wyroby skórzane. Strukturą, na której opierało się życie społeczne, był wiejski dżamaat. Kierując się prawem zwyczajowym (adat) i islamskim (szariat), dżamaat podejmował wszystkie decyzje dotyczące społeczności^[6]. W zgromadzeniu mogli uczestniczyć wszyscy wolni, dorośli mężczyźni. Funkcjonowała również rada starszych, która zajmowała się bieżącą administracją. Prawo zwyczajowe regulowało większość kwestii dotyczących spraw cywilnych i kryminalnych, podczas gdy szariat dotyczył spraw związanych z zawieraniem małżeństwa, dziedziczeniem i obrzędami religijnymi. Kultura materialna Tabasaranów jest zaliczana do typu dagestańskiego.

Jako część Cesarstwa Rosyjskiego, ziemie zamieszkane przez Tabasaranów weszły w skład Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich. Podobnie jak w innych częściach kraju, zaszły tu takie procesy jak: kolektywizacja rolnictwa, zwalczanie religii i biurokratyzacja. Z drugiej jednak strony władze centralne przyznały oficjalny status językowi tabasarańskiemu. Poprawiły się również warunki życia, co zaowocowało znacznym wzrostem liczby Tabasaranów. Wielu z nich osiedliło się wówczas w dolinach, opuszczając góry. Współcześnie, około 40 procent Tabasaranów zamieszkuje miasta. Według spisu z 2002 roku, 97 procent używa na co dzień swojego narodowego języka, ale aż 87 procent zna rosyjski. Niewielka część zna również język lezgiński i azerski^[6].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d Всероссийская перепись населения 2010 года. Национальный состав населения.
↑ ^a ^b Скрытая этностатистика, или почему так долго молчал Дагстат?
↑ Население Дагестана.
↑ ^a ^b Всероссийская перепись населения 2002 года. Национальный состав населения.
↑ About number and composition population of Ukraine by data All-Ukrainian population census'2001 data.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Cole Jeffrey, Ethnic Groups of Europe: An Encyclopedia, Ethnic Groups of the World, ABC-CLIO, 2001.
↑ ^a ^b Falkowski Maciej, Tabasaranie, Kaukaz.net.

Bibliografia

Alimova B. M., Seferbekov R. I., Tabasarantsy, w: Narody Dagestana, Moscow: Nauka, 2002
Bosworth C. E., Tabarsarān, w: Encyclopaedia of Islam, vol. 10, Brill, 2009
Ikhilov M. M., Tabasarany, w: Narody Dagestana: sbronik statei, Izdatel’stvo Akademii nauk SSSR, Moscow, 1955

[pierwsze-1] Всероссийская перепись населения 2010 года. Национальный состав населения.

[drugie-2] Скрытая этностатистика, или почему так долго молчал Дагстат?

[trzecie-3] Население Дагестана.

[czwarte-4] Всероссийская перепись населения 2002 года. Национальный состав населения.

[population_census'2001-5] About number and composition population of Ukraine by data All-Ukrainian population census'2001 data.

[cole-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Cole Jeffrey, Ethnic Groups of Europe: An Encyclopedia, Ethnic Groups of the World, ABC-CLIO, 2001.

[kaukaz-7] Falkowski Maciej, Tabasaranie, Kaukaz.net.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]