Location via proxy:   [ UP ]  
[Report a bug]   [Manage cookies]                
Przejdź do zawartości

Tadeusz Baird

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Tadeusz Baird
Ilustracja
Imię i nazwisko

Tadeusz Aleksander Baird

Data i miejsce urodzenia

26 lipca 1928
Grodzisk Mazowiecki

Data i miejsce śmierci

2 września 1981
Warszawa

Gatunki

muzyka poważna

Zawód

kompozytor, pedagog

Wydawnictwo

Acte Préalable

Odznaczenia
Order Sztandaru Pracy I klasy Order Sztandaru Pracy II klasy Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Medal Komisji Edukacji Narodowej
Odznaka Nagrody Państwowej Odznaka Nagrody Państwowej Odznaka Nagrody Państwowej Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy” (złota)
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Płyta pamiątkowa na domu Tadeusza Bairda przy ul. Lipskiej w Warszawie
Grób Tadeusza Bairda na cmentarzu Powązkowskim

Tadeusz Aleksander[a] Baird (ur. 26 lipca 1928 w Grodzisku Mazowieckim, zm. 2 września 1981 w Warszawie)[1] – polski kompozytor muzyki współczesnej oraz pedagog.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Jego ojcem był Edward Baird. W czasie okupacji uczył się pod kierunkiem Bolesława Woytowicza i Kazimierza Sikorskiego. Po wojnie – w latach 1947–1951 – kontynuował studia u Piotra Rytla i Piotra Perkowskiego w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie. Ponadto studiował grę na fortepianie u Tadeusza Wituskiego i przez trzy lata muzykologię na Uniwersytecie Warszawskim.

Jako kompozytor zadebiutował wkrótce po wojnie. Wraz z Kazimierzem Serockim i Janem Krenzem stworzył tzw. „Grupę 49”, która postawiła sobie za cel komponowanie muzyki przeciwstawiającej się obowiązującej ówcześnie w krajach Bloku Wschodniego estetyce socrealistycznej. W połowie lat 50. XX w. stał się jednym z twórców przełomu w polskiej muzyce. Unowocześnił technikę kompozytorską: m.in. jako jeden z pierwszych stosował dodekafonię. Jako działacz Związku Kompozytorów Polskich był jednym z pomysłodawców i organizatorów festiwalu Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Współczesnej „Warszawska Jesień”, który po raz pierwszy odbył się 1956.

Od 1974 wykładał kompozycję w warszawskiej Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej (obecnie Uniwersytet Muzyczny Fryderyka Chopina). W 1977 otrzymał tytuł profesora zwyczajnego i objął katedrę kompozycji. Od 1976 był przewodniczącym polskiej sekcji International Society for Contemporary Music (ISMC/SIMC), a od 1979 – członkiem Akademie der Künste w Berlinie. W 1981 został członkiem honorowym Związku Kompozytorów Polskich.

Zmarł nagle 2 września 1981 w Warszawie w wyniku tętniaka mózgu i został pochowany na tamtejszym cmentarzu Powązkowskim (kwatera 1-2-27)[2].

Kompozytor

[edytuj | edytuj kod]

Baird – kompozytor współczesny – zachował duży szacunek do tradycji muzycznej, czego przejawem były nawiązania do muzyki minionych epok, spośród których Baird upodobał sobie przede wszystkim romantyzm, barok i renesans. Kompozytor stosował archaizację brzmienia, wykorzystywał dawne zwroty melodyczne, ale „oddziaływał również w sferach mniej uchwytnych – emocji, wrażeń, ekspresji”[1]. Jednocześnie wykorzystywał nowoczesne formy kompozytorskie, umiejętnie łącząc je z elementami tradycji. Muzyka Bairda „jest przeniknięta silnym pierwiastkiem lirycznym, który przejawia się najwyraźniej w rozwiniętej melodyce jego utworów”[1]. Zyskał miano „ostatniego polskiego romantyka” oraz kontynuatora ekspresjonizmu. Sam wielokrotnie podkreślał, że jego utwory są „muzycznymi wyznaniami”, rodzajem „dziennika pisanego nutami” (np. Jutro, Erotyki i Ekspresje).

Obok dzieł koncertowych komponował również muzykę do filmów i przedstawień Teatru Telewizji.

Był jednym z inicjatorów i twórców odbywającego się od 1956 Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Współczesnych „Warszawska Jesień”.

Postać Bairda i jego muzyka znalazła oddźwięk w twórczości filmowej. Filmy dokumentalne o kompozytorze nakręcili L. Perski (1971) i E. E Nielsen (1972). W 1973 powstała filmowa wersja opery Jutro (reż. B. Hussakowski), która zdobyła Grand Prix na międzynarodowym festiwalu telewizyjnym w Pradze. W 1978 Krzysztof Zanussi zrealizował dla telewizji w Kolonii film 3 portrety kompozytorów polskich (Lutosławski, Penderecki, Baird). W 1989 w Paryżu płyta Olimpii z utworami Bairda otrzymała Diapason d’Or.

Od 1990 imię Tadeusza Bairda nosi organizowany przez ZKP Konkurs Młodych Kompozytorów im. Tadeusza Bairda. Pierwszą nagrodę – im. Тadeusza Bairda – ufundowała żona kompozytora Alina Sawicka-Baird.

Kompozycje Bairda zajmują poczesne miejsce w repertuarze koncertowym i są przedmiotem badań muzykologów; jego twórczości poświęcone były sympozja i konferencje naukowe w Poznaniu (1982) i Warszawie (1982).

Wybrane utwory koncertowe

[edytuj | edytuj kod]
Symfonia nr 2 (Sinfonia quasi una fantasia)
  • 1953 Suita liryczna (4 pieśni na sopran z towarzyszeniem orkiestry symfonicznej do słów Juliana Tuwima)
  • 1954 Ballada o żołnierskim kubku (na baryton, głos recytujący, chór mieszany i orkiestrę do słów Stanisława Strumph-Wojtkiewicza)
  • 1956 Cztery sonety miłosne do słów Williama Szekspira (na baryton, orkiestrę smyczkową i klawesyn) (wersja I)
Cassazione per orchestra
  • 1957 Kwartet smyczkowy
  • 1958 Cztery eseje na orkiestrę
  • 1958–1959 Ekspresje na skrzypce i orkiestrę
  • 1959 Egzorta (do tekstów starohebrajskich na recytatora, chór mieszany i orkiestrę)
  • 1961–1962 Wariacje bez tematu na orkiestrę symfoniczną
  • 1964 Cztery dialogi na obój i orkiestrę kameralną
  • 1966 Jutro – dramat muzyczny w jednym akcie do libretta Jerzego Sity według Tomorrow Josepha Conrada
  • 1968 Sinfonia breve
  • 1969 Cztery sonety miłosne na baryton, smyczki i klawesyn do słów Williama Szekspira (wersja II)
III symfonia
  • 1970 Goethe-Briefe (kantata do fragmentów listów Goethego i Charlotty von Stein na baryton, chór mieszany i orkiestrę)
  • 1971 Play na kwartet smyczkowy
  • 1972 Psychodrama na orkiestrę
  • 1973 Koncert na obój i orkiestrę
Elegeia na orkiestrę
  • 1975 Concerto lugubre na altówkę i orkiestrę
  • 1977 Sceny na wiolonczelę, harfę i orkiestrę
  • 1978 Wariacje w formie ronda na kwartet smyczkowy
  • 1980 Canzona na orkiestrę
  • 1981 Głosy z oddali – trzy pieśni do słów Jarosława Iwaszkiewicza

Muzyka filmowa i teatralna

[edytuj | edytuj kod]

Ordery i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Nagrody

[edytuj | edytuj kod]
  • 1951 Nagroda Państwowa III stopnia za I Symfonię[8]
  • 1959 I miejsce na Międzynarodowej Trybunie Kompozytorów UNESCO w Paryżu za Cztery eseje na orkiestrę
  • 1962 Nagroda Ministra Kultury i Sztuki
  • 1963 I miejsce na Międzynarodowej Trybunie Kompozytorów UNESCO w Paryżu za Wariacje bez tematu na orkiestrę symfoniczną
  • Nagroda Muzyczna Miasta Kolonii
Prix Arthur Honegger
Honorowe obywatelstwo Drezna
  • 1975 Nagroda Ministra Kultury i Sztuki I stopnia
  • 1978 Medal im. Jeana Sibeliusa[10]
Nagroda Prezesa Rady Ministrów I stopnia

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]
Mural Tadeusza Bairda w Grodzisku Mazowieckim

Jego imię noszą:

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Na stronie internetowej ZAiKS (online.zaiks.org.pl) w wyszukiwarce utworów T. Bairda.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c d e culture.pl – Tadeusz Baird (pol.) [dostęp 2011-09-06].
  2. ↑ Cmentarz Stare Powązki: TADEUSZ BAIRD, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-10-29].
  3. ↑ Odznaczenia dla wybitnych twórców i działaczy kultury. „Dziennik Polski”. Nr 175 (9456), s. 2, 26 lipca 1974. 
  4. ↑ Odznaczenia państwowe dla zasłużonych pracowników [w:] „Trybuna Robotnicza”, nr 169, 18-19 lipca 1964, s. 2.
  5. ↑ M.P. z 1954 r. nr 105, poz. 1356 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
  6. ↑ M.P. z 1952 r. nr 70, poz. 1078 „za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
  7. ↑ Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy, nr 3, 10 marca 1967, s. 3.
  8. ↑ Nagrody państwowe za 1951 r. za osiągnięcia w dziedzinie nauki, postępu technicznego i sztuki. „Głos Koszaliński”. Rok III, Nr 201 (822), s. 6, 26 lipca 1951. Koszalin: KW PZPR. [dostęp 2024-07-16]. 
  9. ↑ Dziennik Polski, rok XX, nr 171 (6363), s. 3.
  10. ↑ Polskie Centrum Informacji Muzycznej – Tadeusz Baird (pol.) [dostęp 2011-09-06].
  11. ↑ Zumi – Grodzisk Mazowiecki, ul. Bairda. zumi.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-02)]. (pol.). [dostęp 2011-09-06].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Bohdan Pociej: Baird. W: Elżbieta Dziębowska: Encyklopedia muzyczna PWM. T. 1: ab część biograficzna. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1979, s. 163–168. ISBN 83-224-0113-2. OCLC 468356768. (pol.).
  • Krystyna Tarnawska-Kaczorowska, Świat liryki wokalno-instrumentalnej Tadeusza Bairda, Kraków 1982.
  • Krystyna Tarnawska-Kaczorowska, Tadeusz Baird. Glosy do biografii, Kraków 1997.
  • Klaudia Podobińska: Tadeusz Baird. W: Elżbieta Dziębowska: Encyklopedia muzyczna PWM. T. ab suplement. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1998, s. 28. ISBN 978-83-224-0492-8. OCLC 470131186. (pol.).
  • Tadeusz Baird, Izabela Grzenkowicz. Rozmowy, szkice, refleksje, Kraków 1998.
  • Barbara Literska: Tadeusz Baird. Kompozytor, dzieło, recepcja. Zielona Góra: 2012. ISBN 978-83-7842-041-5.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Kierownicy Katedry Kompozycji UMFC
XX wiek
XXI wiek

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Tadeusz_Baird&oldid=74809853”