Tanganika (jezioro)
6°00′11,9″S 29°32′41,9″E/-6,003306 29,544972
 Zdjęcie satelitarne jeziora | |
| Położenie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowości nadbrzeżne | |
| Wysokość lustra |
773[1] m n.p.m. |
| Morfometria | |
| Powierzchnia |
34 400[1] km² |
| Wymiary • max długość • max szerokość |
|
| Głębokość • średnia • maksymalna |
|
| Hydrologia | |
| Rzeki zasilające | |
| Rzeki wypływające | |
| Rodzaj jeziora | |
Położenie na mapie Demokratycznej Republiki Konga  | |
Położenie na mapie Tanzanii  | |
Położenie na mapie Afryki  | |
| 6°00′11,9″S 29°32′41,9″E/-6,003306 29,544972
| |
 Mapa fizyczna jeziora | |
Tanganika (ang. Lake Tanganyika, fr. Lac Tanganyika, suahili Ziwa la Tanganyika) – jezioro w Afryce Wschodniej, jedno z Wielkich Jezior Afrykańskich, położone w strefie ryftu wschodnioafrykańskiego, w Wielkim Rowie Zachodnim, na terytorium Zambii, Demokratycznej Republiki Konga, Burundi i Tanzanii. Zajmuje powierzchnię 34,4 tys. km², jest najdłuższym słodkowodnym jeziorem świata (670 km długości) i najgłębszym jeziorem afrykańskim. Jezioro położone na wysokości 773 m n.p.m. Średnia głębokość wynosi 570 m, zaś maksymalna osiąga 1435 m (drugie pod względem głębokości po jeziorze Bajkał) – stanowi tym samym kryptodepresję, dno jeziora leży 662 m p.p.m.
Rejon ten znajduje się w tzw. Wielkim Rowie Zachodnim, jednym z Wielkich Rowów Afrykańskich. Jest to gigantyczna rozpadlina powstała na skutek ruchów tektonicznych. W obrębie doliny ryftowej wytworzyło się szereg zbiorników wodnych: Tanganika, Malawi, Jezioro Wiktorii, Jezioro Edwarda, Kiwu, Jezioro Jerzego, Turkana (zwane dawniej Jeziorem Rudolfa) i Jezioro Alberta. Każdy z tych zbiorników wodnych ma inną historię i wiek powstawania, istotne różnice dotyczą także fauny zasiedlającej wymienione akweny.
Formowanie się środkowej części jeziora Tanganika rozpoczęło się 12–9 mln lat temu[2], a północnej 8–7 mln lat temu[3]. Południowa część powstała w wyniku plioceńskiego (4–2 mln lat temu) wypiętrzenia zrębu zachodniego obrzeża jeziora, czego efektem było utworzenie rowu tektonicznego. Jego dno zostało wypełnione wodami płynącymi z kotliny Uniamwezi. Głębinowa część powstała około 6–5 mln lat temu[4]. Jezioro Tanganika należy do dorzecza Konga. Połączenie stanowi rzeka Lukuga. Przy niskim poziomie wody w jeziorze przepływ do Lukugi ustaje i Tanganika staje się jeziorem bezodpływowym[1].
Jezioro jest otoczone wysokimi górami, miejscami dochodzącymi do brzegów jeziora. W takich miejscach brzegi są skaliste, często bardzo strome. Szerokość jeziora waha się od 20 do 80 km. Temperatura wody przy powierzchni utrzymuje się w granicach 24–29 °C[5]. Woda w jeziorze charakteryzuje się odczynem zasadowym (pH 7,5–9,2) i wysoką twardością (twardość węglanowa 7–11°n, twardość ogólna 16–18°n)[5].
Tanganika posiada bogatą faunę: krokodyle, hipopotamy, wiele gatunków ptactwa wodnego. Jezioro znane jest z wielu gatunków ryb, w większości endemitów, głównie z rodziny Cichlidae (pielęgnicowate – ponad 200 gatunków, m.in. rodzaju Tropheus, niektóre bardzo popularne w akwarystyce), a także Latidae, Mastacembelidae (długonosowate) i Mochokidae (pierzastowąsowate)[6]. Gatunki endemiczne jeziora powstały w efekcie długotrwałej izolacji zbiornika. Nastąpiła w nim szybka radiacja adaptacyjna pielęgnic. Znaczenie konsumpcyjne ma ok. 60 gatunków ryb. Eksperci ONZ w połowie lat 80. XX w. ocenili możliwości połowowe w jeziorze na ok. 2 mln ton rocznie[7].
Główne miasta portowe nad jeziorem to Bużumbura (Burundi), Kalemie (Demokratyczna Republika Konga), Mpulungu (Zambia) oraz Kigoma i Ujiji (Tanzania)[8].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d Encyklopedia Geograficzna Świata: Afryka. Kraków: OPRES, 1997. ISBN 83-85909-21-4.
- ↑ Cohen et al. Estimating the age of ancient lakes: An example from Lake Tanganyika, East African rift system. „Geology”. 21, s. 511–514, 1993. (ang.).
- ↑ Cohen et al. New paleogeographic and lake-level reconstructions of Lake Tanganyika: implications for tectonic, climatic and biological evolution in a rift lake. „Basin Research”. 7, s. 107–132, 1997. DOI: 10.1046/j.1365-2117.1997.00038.x. (ang.).
- ↑ J.J. Tiercelin, A. Mondeguer: The geology of the Tanganyika Trough. [W:] Coulter GW (red.) Lake Tanganyika and its Life. Nowy Jork: Oxford University Press, 1991, s. 7–48.
- ↑ a b Roman Pawlak, Adam Adamski: Pielęgnice jeziora Tanganika. Toruń: BGA Science Publ., 1992. ISBN 83-900575-0-6.
- ↑ Steenberge et al. A recent inventory of the fishes of the north-western and central western coast of Lake Tanganyika (Democratic Republic Congo). „Acta Ichthyologica et Piscatoria”. 41 (3), s. 201–214, 2011. DOI: 10.3750/AIP2011.41.3.08. (ang.).
- ↑ Ryby z jeziora Tanganika, w: „Poznaj Świat” R. XXXIV, nr 2 (397), luty 1986, s. 27.
- ↑ Lake Tanganyika, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2023-09-24] (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Stanislav Frank: Wielki Atlas Ryb. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1977.