Location via proxy:   [ UP ]  
[Report a bug]   [Manage cookies]                
Przejdź do zawartości

Theodor Heuss

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Theodor Heuss
ilustracja
Data i miejsce urodzenia

31 stycznia 1884
Brackenheim

Data i miejsce śmierci

12 grudnia 1963
Stuttgart

Prezydent Republiki Federalnej Niemiec
Okres

od 13 września 1949
do 12 września 1959

Przynależność polityczna

FDP

Pierwsza dama

Elly Heuss-Knapp

Poprzednik

pierwszy prezydent RFN

Następca

Heinrich Lübke

podpis
Odznaczenia
Krzyż Wielki Klasy Specjalnej Orderu Zasługi RFN Order Zasługi Republiki Włoskiej I Klasy (1951-2001) Łańcuch z Gwiazdą Krzyża Wielkiego Orderu Sokoła (Islandia)

Theodor Heuss (ur. 31 stycznia 1884 w Brackenheim, zm. 12 grudnia 1963 w Stuttgarcie) – niemiecki polityk i publicysta, pierwszy prezydent RFN (1949–1959), założyciel i pierwszy przewodniczący Wolnej Partii Demokratycznej (FDP). Uważany za jednego z ojców niemieckiej Ustawy Zasadniczej[1].

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Syn mistrza budowlanego Ludwiga Heussa (1853–1903) i jego żony Elisabeth Gümbel (1853–1927)[2]. Miał dwóch starszych braci lekarza Ludwiga (1881–1932) i architekta Hermanna (1882–1959)[3]. Po maturze Heuss studiował ekonomię i historię sztuki na uniwersytetach w Monachium i w Berlinie. W 1905 uzyskał tytuł doktora nauk politycznych, pod kierunkiem Lujo von Brentano, za pracę naukową o uprawach i producentach win w regionie Heilbronn nad Neckarem[4].

Portret Theodora Heussa z 1905 roku, autorstwa Alberta Weisgerbera.

Po studiach został współpracownikiem Friedricha Naumanna, publikując od 1905 do 1912 w prowadzonym przez niego liberalnym tygodniku Die Hilfe[5]. W 1910 roku zaczął współpracę z Postępową Partii Ludową[4].

Następnie przeniósł się do Heilbronn, gdzie w latach 1912–1918 był redaktorem naczelnym Neckar-Zeitung(inne języki), dodatkowo pisał felietony do ukazującego się w Monachium czasopisma Der Kunstwart oraz fachowego pisma o sztuce dekoracyjnej Dekorative Kunst, gdzie pisał o architekturze i projektowaniu[6].

W 1918 powrócił do Berlina, gdzie wstąpił do Niemieckiej Partii Demokratycznej (DDP) i został członkiem zarządu Deutscher Werkbund (pol. Niemiecki Związek Twórczy). W latach 1918–1922 był redaktorem tygodnika Deutsche Politik. W 1919 roku został wybrany do rady dzielnicy Berlina – Schönebergu, a rok później został zatrudniony na stanowisku docenta w berlińskiej Hochschule für Politik. Od 1923 do 1926 wydawał pismo Die Deutsche Nation.[7]

W latach 1924–1928 i 1930-1933 był posłem do Reichstagu z list DDP[2]. W swojej publikacji Hitlers Weg, krytykował Hitlera i nazizm, a książka ta była publicznie palona w Berlinie podczas zorganizowanej przez narodowych socjalistów akcji palenia książek w 1933 roku[4][8].

Po dojściu Hitlera do władzy zwolniony z pracy na uczelni i pozbawiony mandatu posła[7]. Ograniczył działalność publicystyczną (w 1936 roku otrzymał zakaz publikowania), skupiając się na pisaniu biografii – w 1937 napisał biografię Friedricha Naumanna, w 1940 Antona Dohrna oraz w 1942 Justusa von Liebiga. Pod pseudonimem Thomas Brackheim nawiązał współpracę z tygodnikiem Frankfurter Zeitung(inne języki)[9], a w 1940 roku napisał osiem niepolitycznych artykułów do kontrolowanego przez Ministerstwo Propagandy tygodnika Das Reich[10]. W czasie wojny utrzymywał stałe kontakty z działaczami antyhitlerowskiego ruchu oporu, w tym z Julisem Leberem[9].

Konrad Adenauer i Theodor Heuss (z prawej) podczas spotkania w Bonn (1959)

W 1945 Heuss został powołany przez amerykańskie władze okupacyjne na stanowisko ministra kultury w Wirtembergii-Badenii. W tym samym roku był jednym z założycieli tygodnika Rhein-Neckar-Zeitung(inne języki)[2]. W 1946 został członkiem landtagu i przewodniczącym nowo powołanej w amerykańskiej strefie okupacyjnej partii liberalnej – Demokratische Volkspartei (DVP). Rok później uzyskał posadę profesora honorowego na Technische Hochschule w Stuttgarcie i został wybrany do Rady Parlamentarnej Niemiec[4].

12 grudnia 1948 w Happenheim zainicjował powstanie Wolnej Partii Demokratycznej (FDP) i został wybrany jej pierwszym przewodniczącym[11]. W sierpniu 1949 zdobył mandat deputowanego do Bundestagu, a 12 września tegoż roku został wybrany przez Zgromadzenie Federalne na pierwszego Prezydenta Republiki Federalnej, w 1954 roku bez głosów przeciwnych wybrany na drugą pięcioletnią kadencję[2]. W 1951 roku ustanowił nowe niemieckie odznaczenie państwoweOrder Zasługi Republiki Federalnej Niemiec[12].

Grób Theodora Heuss i jego żony w Stuttgarcie.

Po zakończeniu drugiej kadencji zamieszkał w Stuttgarcie. W 1963 roku opublikował swoje wspomnienia, w grudniu tego samego roku zmarł wskutek komplikacji po operacji amputacji kończyny dolnej. Został pochowany na Cmentarzu leśnym w Stuttgarcie[13].

W 1957 imieniem Theodora Heussa nazwano statek ratownictwa morskiego. W 1987 ten 23-metrowy statek został przeprowadzony morzem, rzekami i lądem z Bremerhaven do Monachium, gdzie na dziedzińcu Deutsches Museum udostępniono go do zwiedzania[14].

Życie prywatne

[edytuj | edytuj kod]

11 kwietnia 1908 Heuss zawarł związek małżeński z Elly Knapp (1881–1952), z którą miał syna Ernsta Ludwiga (1910-1967). Ślubu udzielił im Albert Schweitzer, z którym Elly Knapp była zaprzyjaźniona[2].

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]

Wizerunek Theodora Heussa został umieszczony na obiegowych monetach okolicznościowych RFN o nominale 2 marek bitych w latach 1970–1987[15].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Theodor Heuss [online], www1.wdr.de, 18 kwietnia 2019 [dostęp 2023-03-18] (niem.).
  2. a b c d e Deutsche Biographie, Heuss, Theodor – Deutsche Biographie [online], deutsche-biographie.de [dostęp 2023-03-18] (niem.).
  3. Im Schatten des berühmten Bruders – STIMME.de [online], stimme.de [dostęp 2023-03-18] (niem.).
  4. a b c d Stiftung Deutsches Historisches Museum, Stiftung Haus der Geschichte der Bundesrepublik Deutschland, Gerade auf LeMO gesehen: LeMO Biografie: Theodor Heuss [online], hdg.de [dostęp 2023-03-18] (niem.).
  5. Heuss Theodor, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2023-03-18].
  6. Heuss [online], adk.de [dostęp 2023-03-18] (niem.).
  7. a b Article: Theodor Heuss (1949 – 1959) [online], Der Bundespräsident [dostęp 2023-03-18] (ang.).
  8. Theodor Heuss | German statesman | Britannica [online], britannica.com [dostęp 2023-03-18] (ang.).
  9. a b Gedenkstätte Deutscher Widerstand – Biografie [online], gdw-berlin.de [dostęp 2023-03-18].
  10. Heuss an Oskar Stark, 25. Februar 1941. w: Elke Seefried: Theodor Heuss; In der Defensive. Briefe 1933-1945. Monachium 2009, s. 399.
  11. Personal Information: Theodor Heuss (1884-1963) [online], Willy Brandt Biografie [dostęp 2023-03-18] (ang.).
  12. Artikel: Verdienstorden der Bundesrepublik Deutschland [online], Der Bundespräsident [dostęp 2023-03-18] (niem.).
  13. Artikel: Theodor Heuss (1949 – 1959) [online], Der Bundespräsident [dostęp 2023-03-18] (niem.).
  14. Schreiber-Bogen Kartonmodellbau [online], schreiber-bogen.de [dostęp 2023-03-18].
  15. Niemcy 2 marki, 1970-1987 – Theodor Heuss. 20 rocznica Republiki Federalnej (1949-1969). ucoin.net. [dostęp 2024-06-22].