Trójka murarska
.jpg)
Trójka murarska – technologia budowlana polegająca na podzieleniu pracy murarskiej na trzy osoby i tym samym zwielokrotnieniu tempa pracy podczas murowania domów z cegły, wykorzystywana zwłaszcza po II wojnie światowej do odbudowy Warszawy i innych miast[1].
Trójki (lub dwójki) murarskie były stosowane w Polsce od połowy 1948 roku, kiedy to po raz pierwszy system pracy zespołowej[2] zastosował na warszawskim Mariensztacie[3] murarz Michał Krajewski[2]. Podczas pokazu, w ciągu jednej dniówki, blisko sześciokrotnie przekroczył obowiązującą normę. Krajewski pracował wcześniej na budowach na Uralu[4][5] (lub w Moskwie) i zainicjowanie później w Polsce pracy zespołowej w ramach trójek murarskich było w rzeczywistości przeszczepieniem na polskie budowy radzieckich metod współzawodnictwa[6].
Metoda pracy w trójkowych zespołach była wprowadzana, by jak najefektywniej wykorzystać będącego tam murarza – najlepszego fachowca. Dwóch pozostałych członków zespołu było pomocnikami[7]. Praca trójki murarskiej była zorganizowana: jeden członek trójki kładł na murze zaprawę murarską, drugi podawał cegły murarzowi, a nawet kładł je na murze, rolą trzeciego – murarza – było kładzenie lub tylko korygowanie ułożenia cegły. Ten sposób pracy przynosił szybkie efekty i był wykorzystywany podczas wielkich budów, na przykład Nowej Huty i odbudowy Warszawy[8]. Istotna była cała organizacja pracy, a cały potrzebny materiał musiał być wcześniej przygotowany[7]. Metoda ta pozwalała na szybkie tempo budowy, na przykład jeden z domów na Mariensztacie, numer 19, wykonany w czynie przedkongresowym, zbudowano w ciągu 19 dni[9].
Budowy w całej Polsce opanowała chęć bicia rekordów. Rekordy były poprawiane niemal każdego dnia, a zespoły murarskie wykazywały nawet czterocyfrowe wyniki przekroczenia norm. Współzawodnictwo takie miało na celu przekraczanie norm produkcyjnych. W rezultacie prowadziło do ich śrubowania. Protokół posiedzenia rozszerzonej Egzekutywy KF PZPR starachowickiej Fabryki Samochodów Ciężarowych „Star” z 28 sierpnia 1950 roku zawierał konstatację, że „Po wprowadzeniu norm zarobki się częściowo zmniejszyły”[2].
Tempo murowania i socjalistyczny etos, nastawiony na honorowanie pracy doprowadziły do powstania swoistego kultu przodownictwa pracy; przodownicy byli uznawani za bohaterów narodowych i nagradzani[1].
Trójki murarskie w kulturze
[edytuj | edytuj kod]- Motywem trójki murarskiej posłużył się malarz Aleksander Kobzdej przy tworzeniu obrazu Podaj cegłę, uznawanego za sztandarowy przykład sztuki socrealistycznej[10].
- Także w 1950 roku, na I Ogólnopolskiej Wystawie Plastyki Wojciech Fangor zaprezentował obraz olejny Murarze, przedstawiający trójkę murarską podczas pracy. Jeden mężczyzna wylewał zaprawę, usytuowany w centrum kompozycji układał cegły, a stojący po prawej stronie obrazu je przynosił[11].
- W 1952 roku planowano, by dla upamiętnienia zabudowy Mariensztatu (jako miejsca implementacji zespołowego systemu pracy), na przyrynku mariensztackim postawić rzeźbę trójki murarskiej według projektu Stanisława Lisowskiego[4].
- O etosie odbudowy stolicy z gruzów i przygodach trójek murarskich przy odbudowie opowiada komedia obyczajowa Przygoda na Mariensztacie (1953)[12].
- Losy przodowników pracy w kontekście niesprawiedliwości społecznej porusza film Człowiek z marmuru[1], a akcja oparta jest na incydencie podczas pracy trójki murarskiej[13].
- Motyw trójki murarskiej wykorzystała Izabela Trojanowska w piosence Pieśń o cegle i w inscenizacji scenicznej podczas festiwalu w Opolu, kiedy członkowie jej zespołu inscenizowali pracę trójki murarskiej[14].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Murarz – skarb narodowy. Polskie Radio, 2012-0-5-02. [dostęp 2023-11-26].
- ↑ a b c Hubert Wilk. Współzawodnictwo pracy jako element codzienności robotniczej. Na przykładzie zakładów przemysłowych województwa kieleckiego (1947–1956). „Studia Muzealno-Historyczne”. 1, s. 196–197, 2009. Muzeum Historii Kielc. ISSN 2080-2420. (pol.).
- ↑ Hubert Wilk. Wiktor Saj – zapomniany bohater Planu Sześcioletniego. „Z Dziejów Regionu i Miasta: rocznik Oddziału Polskiego Towarzystwa Historycznego w Skarżysku-Kamiennej”. 4, s. 133, 2013. Polskie Towarzystwo Historyczne. ISSN 2084-3771. (pol.).
- ↑ a b Katarzyna Rogalska. Mariensztat – między rekonstrukcją a twórczym nawiązaniem do nowoczesności. Historia i odbudowa jednego z najmniejszych osiedli warszawskich. „Rocznik Towarzystwa Naukowego Płockiego”. 6, s. 152, 2014. Towarzystwo Naukowe Płockie. ISSN 0860-5637. (pol.).
- ↑ Jerzy S. Majewski: Spacerownik: Warszawa śladami PRL-U. red. Agata Żelazowska. Warszawa: Agora, 2010, s. 28, seria: Biblioteka Gazety Wyborczej. ISBN 978-83-268-0280-5.
- ↑ Hubert Wilk. Od Stachanowa do Pstrowskiego. „Pamięć.pl Biuletyn IPN”. 7–8, s. 43–46, 2014. IPN.
- ↑ a b Hubert Wilk. Piotr Ożański – prawda o „Człowieku z marmuru”. Przyczynek do refleksji nad losami przodowników pracy. „Polska 1944/45–1989. Studia i Materiały”. IX, s. 42, 2009. Instytut Historii PAN. ISSN 2450-8365. (pol.).
- ↑ Wywiad z 1998 o 50-tych latach w Nowej Hucie. Binek.pl. [dostęp 2023-11-26].
- ↑ Katarzyna Rogalska: Mariensztat – między rekonstrukcją a twórczym nawiązaniem do nowoczesności. Historia i odbudowa jednego z najmniejszych osiedli warszawskich. Rocznik Towarzystwa Naukowego Płockiego 2014 nr 6. [dostęp 2023-11-26].
- ↑ Aleksandra Ziemlańska, Podaj cegłę [online], Muzeum Narodowe we Wrocławiu, 1 maja 2020 [dostęp 2023-12-02] (pol.).
- ↑ Zofia Rojek: Murarze. Wojciech Fangor (1950). Muzeum Warszawy. [dostęp 2024-01-02].
- ↑ Przygoda na Mariensztacie. Film Polski. [dostęp 2023-11-26].
- ↑ Człowiek z marmuru. Film Polski. [dostęp 2023-12-02].
- ↑ Jan Skaradziński Konrad Wojciechowski: Piosenka musi posiadać tekst i muzykę. 200 najważniejszych utworów polskiego rocka. Czerwonak: In Rock, 2017, s. 211. ISBN 83-64373-54-4.