Turzysk
51°05′18″N 24°31′28″E/51,088333 24,524444 Cmentarz Polski | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||
| Rejon | |||||
| Powierzchnia |
8,74 km² | ||||
| Wysokość |
180–190 m n.p.m. | ||||
| Populacja (2017) • liczba ludności |
| ||||
| Nr kierunkowy |
+380 3363 | ||||
| Kod pocztowy |
44800 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
AC | ||||
Położenie na mapie obwodu wołyńskiego  | |||||
Położenie na mapie Ukrainy  | |||||
| 51°05′18″N 24°31′28″E/51,088333 24,524444
| |||||
Turzysk (ukr. Турійськ) – osiedle typu miejskiego na Ukrainie i stolica rejonu w obwodzie wołyńskim na Wołyniu. 5,8 tys. mieszkańców (szacunek na 2006).
Znajduje się tu stacja kolejowa Turzysk, położona na linii Lwów – Sapieżanka – Kowel.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Nazwa miejsca wspomniana w kontekście zmagań panujących na Włodzimierzu z Jaćwingami[1] W XVI w. miejscowość należała do Sanguszków. Hetman polny Roman Sanguszko spełniając ostatnią wolę żony nakazał w swym testamencie z 1571 r. wybudować tam przycerkiewny szpital. Zapis ten zrealizowała jego matka księżna Hanna Zbaraska[2]. Następnie Turzysk należał do Zasławskich, Lubomirskich i Stadnickich. W 1731 miał tu miejsce ślub Józefa Kantego Ossolińskiego z Teresą Stadnicką, po którym miejscowość przeszła w posiadanie Ossolińskich, a na początku XIX w. Moszyńskich. W 1759 król Polski August III Sas nadał prawo magdeburskie. W 1908 otwarto w Turzysku stację kolejową na trasie łączącej Jarosław i Kowel.
Prywatne miasto szlacheckie położone było w XVI wieku w województwie wołyńskim[3].
W II Rzeczypospolitej miejscowość była siedzibą wiejskiej gminy Turzysk w województwie wołyńskim. 70% mieszkańców stanowili Żydzi[4] (w liczbie 1173 w 1921 roku[5]).
Od września 1939 r. pod okupacją sowiecką a od 28 czerwca 1941 r. pod okupacją niemiecką. Wiosną 1942 r. Niemcy utworzyli w Turzysku getto dla ludności żydowskiej, zlikwidowane 10 września 1942 r. 1512 Żydów rozstrzelano w dawnej kopalni piasku koło żydowskiego cmentarza. Zbrodni dokonało Sicherheitsdienst oraz ukraińscy policjanci, w tym ze 103. batalionu z Maciejowa[5]. W połowie 1943 roku miasteczko opustoszało – Polacy w obawie przed UPA wyjechali do Kowla lub Zasmyk, natomiast Ukraińcy opuścili miejscowość spodziewając się niemieckiego odwetu za zabicie komendanta policji. W lipcu 1943 r. Turzysk opanowała UPA[4]. W 1944 r. Turzysk ponownie zajęła Armia Czerwona. W walkach o Turzysk w 1944 uczestniczyli Polacy.
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]- Cmentarz Polski, na którym pochowano Konstancję Żwanową, nieślubną córkę króla Stanisława Augusta Poniatowskiego[6]
- Zamek w Turzysku[7] (niezachowany)
Urodzeni
[edytuj | edytuj kod]- Henryk Kowalski – polski kolarz szosowy, dwukrotny zwycięzca Tour de Pologne (1957, 1961)
- Lejb Olicki – polski i izraelski poeta i pisarz.
Miasta partnerskie
[edytuj | edytuj kod]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ The Ukrainian Week [online], ukrainianweek.com [dostęp 2017-11-27] (ang.).
- ↑ „Archiva Ukraini”, nr 4-6, 1996, nr 2, s. 32.
- ↑ Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 164.
- ↑ a b Władysław Siemaszko, Ewa Siemaszko, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia 1939-1945, t. 1, Warszawa: „von borowiecky”, 2000, s. 390, ISBN 83-87689-34-3, OCLC 749680885.
- ↑ a b Холокост на территории СССР: Энциклопедия, Moskwa 2009, ISBN 978-5-8243-1296-6 s.991
- ↑ Wnuk Stanisława Augusta – nowe sensacje (dla dorosłych) | Minakowski.pl [online], minakowski.pl [dostęp 2024-04-26] (pol.).
- ↑ Turzysk. [dostęp 2013-09-10].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. XII, Warszawa, 1880–1902, s. 669.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Turzysk, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 669.
- Turzysk, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 668.
- Zastawie, 1.) wś, część Turzyska, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 452.
- Zamek w Turzysku
- Turzysk 1939
