Tyrawa Solna
49°36′37″N 22°16′56″E/49,610278 22,282222| wieś | |
.jpg) Zabytkowa cerkiew | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2020) |
399[2] |
| Strefa numeracyjna |
13 |
| Kod pocztowy |
38-503[3] |
| Tablice rejestracyjne |
RSA |
| SIMC |
0359764[4] |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Sanok  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu sanockiego  | |
| 49°36′37″N 22°16′56″E/49,610278 22,282222[1]
| |
Tyrawa Solna – wieś w Polsce, położona w województwie podkarpackim, w powiecie sanockim, w gminie Sanok[5][4]. Leży u ujścia Tyrawy do Sanu.
Wieś leży w Górach Słonnych. Zarówno jej nazwa, jak i gór pochodzi od słonych źródeł, z których warzono sól już w epoce brązu.
Integralne części wsi
[edytuj | edytuj kod]| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0359770 | Podczerniawa | część wsi |
| 0359787 | Za Rzeką | część wsi |
Historia
[edytuj | edytuj kod]We wczesnym średniowieczu istniało tu również grodzisko[6]. Do początku XV wieku była prawdopodobnie dzielnicą dzisiejszego Mrzygłodu, zwanego wówczas Tyrawą Królewską lub Wielką (w przeciwieństwie do Tyrawy Małej, dziś Wołoskiej), i to tego miejsca prawdopodobnie tyczył się przywilej lokacyjny Tyrawy (później Mrzygłodu). Pomiędzy 1425 (lokacja Tyrawy) a 1431 (pojawienie się nazw Tyrawa Solna i Królewska) San (początkowo opływający miejscowość od zachodu) zmienił koryto rozdzielając obie osady. Od tej Tyrawy prawdopodobnie pochodzi pojęcie "sól tyrawska", występujące w dokumentach celnych z Sandomierza z okresu średniowiecza dotyczących handlu rzecznego na Sanie.
Tyrawa Solna położona była na przełomie XVI i XVII wieku w ziemi sanockiej województwa ruskiego[7], w 1565 roku istniała tu jedna bania żupy solnej przemyskiej[8], w drugiej połowie XVII wieku należała do folwarku zasańskiego starostwa krośnieńskiego[9].
W połowie XIX wieku posiadłości tabularne w Tyrawie Solnej były własnością rządową[10]. Pod koniec XIX wieku właścicielami tabularnymi dóbr we wsi byli Abisz i Sosche (Sosie, Zosie) Kanner[11]. Na przełomie XIX/XX wieku właścicielem posiadłości tabularnej w Tyrawie Solnej był Stanisław Nowak[12], który w 1905 posiadał we wsi obszar leśny 735 ha[13]. W 1911 właścicielami tabularnymi byli Stanisław, Eugeniusz i Tadeusz, posiadający 235 ha[14].
Archeologia
[edytuj | edytuj kod]Z epoki brązu pochodzą odnalezione w 1938 brązowe naramienniki datowane wstępnie na ok. 700 r. p.n.e. Podczas praktyk archeologicznych w sezonie 2016 odkryto na terenie wsi ceramiczne instalacje solowarskie oraz fragmenty naczyń, które służyły do produkcji soli między rokiem 1000 p.n.e. do 700 r. p.n.e. Kierownikiem misji archeologicznej jest dr Maciej Dębiec z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego wraz z prof. Thomasem Saile z Uniwersytetu w Ratyzbonie[15]. Ostatnie żupy solne zostały zlikwidowane przez władze austriackie po wyczerpaniu się przemysłowych zasobów tych złóż, choć istnieją relacje o uzyskiwaniu soli w celach zarobkowych przez miejscowych chłopów jeszcze w latach II wojny światowej. Współczesne analizy wody pochodzącej z jednej ze starych kopanek w okolicach Tyrawy Solnej wskazują na zawartość soli do 11%.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego.
W 1882 urodziła się tutaj ukraińska poetka Olena Jasienicka-Wołoszyn.
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]We wsi znajduje się dawna cerkiew parafialna greckokatolicka pw. św. Jana Chrzciciela wzniesiona w 1837 r. z fundacji ówczesnego parocha (plebana) tyrawskiego Jereja Mejnickiego. Cerkiew prezentuje typ budownictwa ludowego w duchu klasycystycznym z wyraźnymi cechami latynizacji. Obecnie świątynia pełni rolę rzymskokatolickiego kościoła filialnego Parafii Rozesłania Apostołów w Mrzygłodzie.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 142172
- ↑ Raport o stanie gminy Sanok za 2020 rok [online], Biuletyn Informacji Publicznej Urząd Gminy Sanok, 6 maja 2021, s. 7 [dostęp 2022-02-08] (pol.).
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1311 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Acta archaeologica Carpathica, t. 1-2 1958
- ↑ Atlas historyczny Rzeczypospolitej Polskiej wydany z zasiłkiem Akademii Umiejętności w Krakowie, [T. 1] , Epoka przełomu z wieku XVI-ego na XVII-sty. Dział II-gi. "Ziemie Ruskie" Rzeczypospolitej, Dział opracowany przez Aleksandra Jabłonowskiego [...], k. 4.
- ↑ Aleksander Jabłonowski, Ziemie ruskie. Ruś Czerwona. W: Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. VII. Cz. II-a. Warszawa, 1903, s. 461.
- ↑ Lustracja województwa ruskiego 1661-1665. Cz. 1, Ziemia Przemyska i Sanocka, wydali Kazimierz Arłamowski i Wanda Kaput, Wrocław-Warszawa-Kraków 1970, s. 283.
- ↑ Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w wielkim księstwie Krakowskiem i księstwie Bukowińskiem, pod względem politycznej i sądowej organizacyi kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym. Lwów: Karol Wild, 1855, s. 228.
- ↑ Tadeusz Pilat: Skorowidz dóbr tabularnych w Galicyi z Wielkiem Ks. Krakowskiem. Lwów: 1890, s. 124, 134, 218.
- ↑ Obwieszczenie. „Gazeta Lwowska”, s. 10, Nr 264 z 19 listopada 1893.
- ↑ Alojzy Zielecki, Życie gospodarcze, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995. s. 405.
- ↑ Skorowidz powiatu sanockiego wydany na podstawie dat zebranych w roku 1911. Sanok: 1911, s. 20.
- ↑ Tyrawa Solna IA URz, 2016. archeologia.ur.edu.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-26)]., Druga Wieliczka, onet.pl
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Maciej Skowroński, Agata Skowrońska-Wydrzyńska, Góry Sanockie, Sanok: „San”, 2005, ISBN 83-919725-3-4, OCLC 69479708.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Tyrawa (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 719.
- Tyrawa (2), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 670.
| Wsie | |
|---|---|
| Osada | |
| Integralne. części wsi |
|
| Była wieś |
