Volumina Legum
Volumina Legum[1] (łac. Volumina Legum. Leges, statua, constitutiones et privilegia Regni Poloniae, Magni Ducatus Lithuaniae. Omniumque provinciarum annexarum, a commitiis visliciae anno 1347 celebratis usque ad ultima regni comitia – Prawa, konstytucye y przywileie Królestwa Polskiego, Wielkiego Xięstwa Litewskiego y wszystkich prowincyi należących na walnych seymiech koronnych od seymu wiślickiego roku pańskiego 1347 aż do ostatniego seymu) – pierwszy polski zbiór prawa stanowionego, zawierający zapis wszystkich przywilejów królewskich i konstytucji sejmowych od roku 1347 do 1793 (obrady sejmu grodzieńskiego).
Historia
[edytuj | edytuj kod]Dzieło powstało z inicjatywy biskupa kijowskiego Józefa Andrzeja Załuskiego. Rozpoczął on pracę nad chronologicznym i pełnym wydaniem wszystkich polskich praw. O publikacji na bieżąco informowała ówczesna polska prasa np. Kurier Polski, który podobnie jak Volumina Legum drukowany był w drukarni pijarskiej w Warszawie[2].
Dzieło wydania całości praw polskich podjął katolicki zakon pijarów, którzy zajmował się edukacją, wiedzą oraz prowadzeniem szkół i drukarni. Pierwsze sześć tomów, zawierających prawa uchwalone do 1736, opracował i wydał w latach 1732–1739 członek tego zakonu Stanisław Konarski. Pierwszy tom wydano tuż przed sejmem w Warszawie 18 września 1732. Kolejne tomy VII i VIII w 1782 również wydali pijarzy. W Rzeczypospolitej Obojga Narodów nie udało się zrealizować całości przedsięwzięcia. Opublikowano jedynie prawa od XIV wieku do 1736 roku. Dalsze prace przerwały rozbiory Polski.
W okresie Księstwa Warszawskiego Volumina Legum zostały uznane za zbiór autentyczny prawa polskiego[3].
W drugiej połowie XIX wieku prawnik, wydawca i działacz polityczny Jozafat Ohryzko dokonał reedycji pierwszych 8 tomów Volumina Legum i wydał je w latach 1859–1860 wraz z dwoma dodatkowymi tomami inwentarzy. Tom IX ukazał się w 1889 w Krakowie, nakładem Akademii Umiejętności. Umieszczono w nim konstytucje z lat 1782, 1784 i 1786 oraz cały dorobek Sejmu Czteroletniego.
Tom X zawierający ustawy sejmu grodzieńskiego (1793) wydano dopiero w okresie PRL w 1952 w Poznaniu.
Do Volumina Legum opublikowano również kilka naukowych prac, słowników oraz indeksów. W 2012 roku opublikowany został Indeks nazwisk do Volumina Legum Marka Wolińskiego[4].
Zbiór był pierwszym polskim pismem, za którego opłacono subskrypcję[5].
Wydane Tomy
[edytuj | edytuj kod]Volumina Legum doczekały się kilku edycji. Pierwsze z nich w latach (1732–1782). Opublikowano:
| Nr tomu | Lata | Zawartość | Rok publikacji |
|---|---|---|---|
| Tom I | (1347-1547) | Napisany w języku łacińskim obejmuje „Statut Wiślicki” Kazimierza Wielkiego, oraz dzieła prawodawcze innych polskich królów do r. 1547 | 1732[6] |
| Tom II | (1550-1609) | Uchwały sejmowe z tego okresu. | 1733[7] |
| Tom III | (1609-1640) | 1735[8] | |
| Tom IV | (1641-1668) | 1737[9] | |
| Tom V | (1669-1697) | 1738[10] | |
| Tom VI | (1697-1736) | Zawiera uchwały sejmowe z czasu panowania Augusta II Sasa, „Pakty i przywileje księstwa Kurlandzkiego”, oraz obowiązującą w województwach pomorskich „Korrekturę Pruską”. Uchwały sejmu pacyfikacyjnego za Augusta III z r. 1736 | 1739[11] |
| Tom VII | (1764-1768) | 1782[12] | |
| Tom VIII | (1775-1780) | 1782[13] | |
| Tom IX | (1782-1792) | Konstytucje z lat 1782, 1784 i 1786 oraz cały dorobek Sejmu Czteroletniego | 1889[14] |
| Tom X | (1793) | ustawy sejmu grodzieńskiego (1793) | 1952[15] |
| Inw. t. I | (1347-1736) | Inwentarz Voluminow legum przedruk wydania XX. Pijarow. Cz. 1, Do tomów I-VI | 1860 |
| Inw. t. II | (1764-1780) | Inwentarz Voluminow legum przedruk wydania XX. Pijarów. Cz. 2, Do tomów VII-VIII | 1860 |
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Volumina Constitutionum. T. I/1. Warszawa: wyd. S. Grodziski, I. Dwornicka i W. Uruszczak, 1996.
- Elżbieta Wierzbicka, „Warszawskie gazety drukowane z lat 1729–1740”, w: Rocznik Historii Prasy Polskiej, t. V (2002) Z. 2(10), Warszawa 2002, s. 5–44, ISSN 1509-1074.
- Marek Woliński: Indeks nazwisk do Volumina Legum. Warszawa: Wydawnictwo Kastor, 2017. ISBN 978-83-62055-44-9.
- Praca zbiorowa: „Volumina Legum”, Volumen Primum: Ab Anno 1347. Ad Annum 1547, Acta Reipublicæ Continens, plik PDF. Warszawa: Collegium Scholarum Piarum, 1732.
- Praca zbiorowa: „Volumina Legum”, Volumen Secundum: Ab Anno 1550. Ad Annum 1609. Acta Reipublicæ Continens, plik PDF. Warszawa: Drukarnia J. K. M. y Rzeczypospolitey, w Collegium Warszawskim Scholarum Piarum, 1733.
- Praca zbiorowa: „Volumina Legum”, Volumen Tertium: Ab Anno 1609. Ad Annum 1640. Acta Reipublicæ Continens, plik PDF. Warszawa: Drukarnia J. K. M. y Rzeczypospolitey, w Collegium Warszawskim Scholarum Piarum, 1735.
- Praca zbiorowa: „Volumina Legum”, Volumen Quartum: Ab Anno 1641. Ad Annum 1668. Acta Reipublicæ Continens, plik PDF. Warszawa: Drukarnia J. K. M. y Rzeczypospolitey, w Collegium Warszawskim Scholarum Piarum, 1737.
- Praca zbiorowa: „Volumina Legum”, Volumen Quintum: Ab Anno 1669. Ad Annum 1697. Acta Reipublicæ Continens, plik PDF. Warszawa: Drukarnia J. K. M. y Rzeczypospolitey, w Collegium Warszawskim Scholarum Piarum, 1738.
- Praca zbiorowa: „Volumina Legum”, Volumen Sextum: Ab Anno 1697. Ad Annum 1736. Acta Reipublicæ Continens, plik PDF. Warszawa: Drukarnia J. K. M. y Rzeczypospolitey, w Collegium Warszawskim Scholarum Piarum, 1739.
- Praca zbiorowa: „Volumina Legum”, Volumen Septimum: Ab Anno 1764. Ad Anno 1768. Acta Reipublicæ Continens, plik PDF. Warszawa: Drukarnia J. K. M. y Rzeczypospolitey, w Collegium Warszawskim Scholarum Piarum, 1782.
- Praca zbiorowa: „Volumina Legum”, Prawa, Konstytucye y Przywileie Królewstwa Polskiego, y Wielkiego Xięstwa Litewskiego, y wszstkich Prowincyi należących: na Walnych Seymiech Koronnych od Seymu Wiślickiego Roku Pańskiego 1347. aż do ostátniego Seymu uchwalone. Ab Anno 1775 Ad Annum 1780. Volumen Octavum, plik PDF. Warszawa: w Collegium Warszawskim Scholarum Piarum, 1782.
- Praca zbiorowa, Volumina legum: Przedruk Zbioru praw staraniem XX. pijarów w Warszawie od roku 1732 do roku [1793], t. 9, Wydawn. Artystyczne i Filmowe, 1889 [dostęp 2019-04-20] (pol.).[16]
- Praca zbiorowa, Volumina Legum. Tom X. Konstytucje Sejmu Grodzieńskiego Z 1793 Roku. Wydał Zdzisław Kaczmarczyk Przy Współudziale J. Matuszewskiego, M. Sczanieckiego i J. Wąsickiego, 1952 [dostęp 2019-02-23] (pol.).
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Łac. tomy ustaw.
- ↑ Wierzbicka 2002 ↓.
- ↑ Art. 7 Ustawy przechodniej do Kodeksu Napoleona z dnia 10 października 1809 r. (Dziennik Praw Księstwa Warszawskiego t. II, Nr 14 s. 87n).
- ↑ Woliński 2017 ↓.
- ↑ Iwona Imańska, Produkcja i rozpowszechnianie druków w Polsce w latach 1697-1763 [dostęp 2021-06-04].
- ↑ Praca zbiorowa 1732 ↓.
- ↑ Praca zbiorowa 1733 ↓.
- ↑ Praca zbiorowa 1735 ↓.
- ↑ Praca zbiorowa 1737 ↓.
- ↑ Praca zbiorowa 1738 ↓.
- ↑ Praca zbiorowa 1739 ↓.
- ↑ Praca zbiorowa t. 7 1782 ↓.
- ↑ Praca zbiorowa t. 8 1782 ↓.
- ↑ Praca zbiorowa 1889 ↓.
- ↑ Praca zbiorowa 1952 ↓.
- ↑ Przedmowa, [w:] Volumina legum. T.9, 1889, -2-0 (3-5) [dostęp 2019-04-20] (pol.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]
- Volumina Legum w Dolnośląskiej Bibliotece Cyfrowej tomy 1-7 w edycji Stanisława Konarskiego.
- Volumina Legum w Wielkopolskiej Bibliotece Cyfrowej tomy 1-8 (edycja Jozafata Ohryzki), tom 9 (1889) oraz dwa tomy inwentarzy (do tomów 1-6 i 7-8).
- Publikacja planowana (stan z 2019 r.): Praca zbiorowa, Volumina legum. T.10: Konstytucje Sejmu Grodzieńskiego z 1793 roku, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk z zasiłkiem Ministerstwa Szkolnictwa Wyższego i Polskiej Akademii Nauk, 1952 [dostęp 2019-02-23].