Związek Podhalan
| Państwo | |
|---|---|
| Siedziba |
ul. Jana Pawła II 116 |
| Data założenia |
3–4 sierpnia 1919 |
| Rodzaj stowarzyszenia | |
| Prezes |
Julian Kowalczyk |
| Członkowie |
~5000 |
Związek Podhalan – stowarzyszenie powstałe w roku 1919, reaktywowane w 1959. Jest organizacją skupiającą polskich górali z regionu karpackiego, którzy pielęgnują swoją odrębność kulturową i obyczajową oraz sympatyków, związanych z subregionami zamieszkałymi przez górali polskich.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Powstanie związku wyrosło z działalności powstałego w 1873 roku Galicyjskiego Towarzystwa Tatrzańskiego, a także powołanego w 1904 roku w Zakopanem Związku Górali i działającej w Krakowie od 1906 roku, podległej mu Akademickiej Sesji Podhalan. Związek Podhalan powstał formalnie na IV Zjeździe Związku Górali, który miał miejsce w Nowym Targu w dniach 3–4 sierpnia 1919 r. Pierwszym Prezesem Związku Podhalan został nauczyciel z Odrowąża Jakub Zachemski.
Według uchwalonego statutu Związku jego celem było „utrzymywanie towarzyskiej i duchowej łączności Podhalan, wszechstronne popieranie się wzajemne; praca nad podniesieniem ludu podhalańskiego pod względem etycznym, umysłowym i gospodarczym; utrzymywanie i pielęgnowanie swoistej kultury Podhala, wyrażającej się w mowie, stroju, obyczajach, tańcu, śpiewie, budownictwie itp; otoczenie opieką kształcącej się młodzieży podhalańskiej”[1].
W latach międzywojennych Związek, zgodnie ze statutem, prowadził liczne akcje oświatowe, organizował sympozja naukowe, propagował ruch regionalny, wspomagał tworzenie Domów Ludowych i bibliotek wiejskich, ułatwiał góralom zakup maszyn rolniczych. Inicjował szereg przedsięwzięć, jak np. powstanie Seminarium Nauczycielskiego i Wysokogórskiej Szkoły Rolniczej w Nowym Targu, założenie Spółdzielni Mleczarskiej w Szaflarach, budowa drogi z Gronia do Niedzicy na Spiszu, zakładanie Kas Stefczyka.
W latach okupacji hitlerowskiej Związek Podhalan działał w konspiracji. Również po zakończeniu wojny w 1945 roku atmosfera polityczna ówczesnej Polski nie sprzyjała rozwojowi ruchów regionalnych. Dopiero w 1957 roku w Zakopanem zaczął działać Związek Górali Tatrzańskich, którego zjazd w Zakopanem został uznany za XXIV Zjazd Podhalan. Prezesem został wówczas pisarz z Kościeliska Stanisław Nędza-Kubiniec. Oficjalnie jednak Związek został reaktywowany w 1959 r. Odtąd zjazdy odbywały się już regularnie, co trzy lata.
W 1973 roku oficjalną siedzibą Związku stał się Dom Podhalański im. Kazimierza Przerwy-Tetmajera i Władysława Orkana w Ludźmierzu. Tutaj do dnia dzisiejszego spotykają się na obrady Podhalanie, tu wybierają zarząd główny i prezesów Związku[1].
W latach 1973–1979 Związek wydawał nieregularne czasopismo pt. „Podhalanka”, natomiast w latach 1990–1996 miesięcznik pt. „Hale i Dziedziny”.
Aktualnie
[edytuj | edytuj kod]Zarząd Główny stowarzyszenia oraz sekretariat znajdują się w Ludźmierzu[1]. Prezesem Zarządu Głównego Związku Podhalan jest Julian Kowalczyk (stan wg informacji dostępnej w sierpniu 2023). Do związku należy ok. 5 tysięcy członków. Związek posiada w Polsce 75 oddziałów, ma również oddziały akademickie i młodzieżowe.
W 2011 roku Związek otrzymał Brązowy Medal Honorowy za Zasługi dla Województwa Małopolskiego[2].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Strona internetowa Związku Podhalan
- Związek Podhalan w Polsce im. Świętego Jana Pawła II na Facebooku
- Oddział w Ochotnicy Górnej. zwiazek.podhalan.w.interia.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-06-07)].
- Historia ZP w Ameryce Północnej