Oradea

Oradea
Pomnik Ferdynanda I (Statuia Regelui Ferdinand)
Herb
Informacje
Państwo	Rumunia
Region	Okręg Bihor
Powierzchnia	115,56 km²
Ludność	205 077
Nr kierunkowy	59
Kod pocztowy	410001–410609
Strona internetowa

Oradea (węg Nagyvárad) - miasto w Rumunii, przy granicy z Węgrami, stolica okręgu Bihor. Liczy ponad 200 tys. mieszkańców.

Charakterystyka

To przygraniczne miasto od wieków związane z Węgrami i Rumunią, choć wydawałoby się że jest rozdarte, tak naprawdę stanowi rzadki przykład zgodnego życia tych dwóch kultur na jednej przestrzeni. Architektonicznie najlepiej rozwinięte miasto w kraju, przez kilkadziesiąt lat było bogatsze nawet od Bukaresztu. Położona nad rzeką Crișul Repede (Szybki Keresz) przytłacza turystów bogactwem poaustriackiej zabudowy - stoi tu ponad setka kościołów, ukrytych wśród secesyjnych gmachów, fortecy i zielonych skwerów.

Dojazd

Samolotem

Pomimo posiadania portu lotniczego Oradea nie jest szeroko dostępna dla zagranicznych przyjezdnych. Choć tutejsze lotnisko ma status międzynarodowy połączenia czarterowe z Heraklionem są raczej skierowane dla żądnych śródziemnomorskich wakacji Rumunów. Z Polski najwygodniej dostać się liniami PLL LOT lub WizzAir do Budapesztu, skąd koleją czy autokarami można po kilku godzinach dostać się do Oradei.

Koleją

Oradea leży na linii kolejowej Budapeszt - Bukareszt. Stamtąd też najdogodniej i najszybciej można przybyć wyjeżdżając z Polski. Połączenia np. z Krakowa umożliwia PKP Intercity, których to kursem do Budapesztu można dotrzeć po przesiadce w czeskim Brzecławiu. Istnieje też opcja jazdy z Warszawy Centralnej do Bratysławy z której dalej Eurocity 131 Bathory bez przesiadek po około 2,5 godz. dociera się do stolicy Węgier.

Samochodem

Do Oradei najlepiej dojechać przez Słowację i Węgry. Przez miasto przebiega europejska trasa E79 (Miszkolc - Debreczyn - Oradea - Târgu Jiu - Wraca - Sofia - Saloniki) oraz E671 przebiegająca z północy Wyżyny Transylwańskiej od Satu Mare i Carei. Dojazd z Krakowa trwa 6,5 godziny (520 km). Choć przejazd E671 to trasa bardziej widokowa nawet dla mieszkańców Bieszczad nie jest wygodniejsza i skracająca dotarcie do Oradei (wymaga około 2-2,5 godzin jazdy więcej).

Komunikacja

Komunikację w Oradei zapewnia przedsiębiorstwo OTL. Składają się na nią 3 linie tramwajowe (1R, 1N, 2, 3R, 3N) i większa liczba linii autobusowych. Te pierwsze choć są trochę wiekowe i nie tak nowoczesne jak w większości polskich miast, są bardzo dobrym rozwiązaniem zważając na chaotyczną i gęstą sieć ulic w mieście. Co warto podkreślić Oradea była pierwszym rumuńskim miastem, które wprowadziło do eksploatacji nowoczesne tramwaje niskopodłogowe (typ ULF), więc od wielu lat niepełnosprawni podróżni czy też rodziny z małymi dziećmi mogą bez większych przeszkód korzystać z komunikacji zbiorowej. Wg taryf z 2018 roku cena za przejazd w jedną stronę wynosiła 3 RON (bilet tam i z powrotem 6, a miesięczny na wszystkie linie 80).

Pałac Czarnego Orła

Teatr Miejski (Teatrul de Stat)

Warto zobaczyć

Zabytki

1 Pałac Biskupi (Palatul Episcopal) - barokowy pałac z 365 oknami, wzniesiony w l. 1762–1777, dawna siedziba Muzeul Țării Crișurilor. Majestatyczny gmach stoi w sąsiedztwie Bazyliki Wniebowzięcia NMP i arkadowych podcieni znanych jako Korytarz Armat (Șirul Canonicilor). Reprezentuje styl baroku wiedeńskiego.

2 Pałac Miksy Moskovitsa (Palatul "Moskovits") - wzniesiony na rogu ulicy Calea Republicii i Parcul Traian został wzniesiony dla oradejskiego inżyniera Moskovitsa w pół roku (1904/1905). Posiada misterne zdobienia, a ornamenty na fasadzie przedstawiają liczne motywy roślinne czy industrialne.

3 Katedra Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (Catedrala Romano-Catolică) - największa barokowa katedra w Rumunii, wybudowana w 1780 roku. Świątynia posiada dwie wieże, jest wysoka na 60 m, a wewnątrz posiada złoto-niebieskie polichromie, ołtarz z marmuru karraryjskiego z obrazem autorstwa Giovanniego Tiepolo. W otoczeniu Katedry znajduje się park dendrologiczny posiadający amfiteatr oraz wyjątkowe okazy drzew i biblijnych krzewów jak np. sekwoje, figowce, jesiony, magnolie czy drzewa granatowe.

4 Cerkiew Ikony "Życiodajne Źródło" (Biserica Izvorul Tămăduirii) - klasztor prawosławny, nazwany na cześć świętego obrazu Matki Bożej stojącej nad chrzcielnicą, sięgającego swą historią Bizancjum. Ten niepozorny obiekt choć omijany przez większość turystów jest jednak warty uwagi. Znajduje się w pobliżu torów kolejowych i przystanku tramwajowego Magazinul Crisul II.

5 Kościół Świętego Ducha (Biserica „Sfântul Spiridon”) - położony na wschodzie centralnej dzielnicy Olosig przy Strada Dunărea. Stoi w miejscu dawnej świątyni i powstał w XVIII wieku. Posiada dość proste wnętrze, ale z zewnątrz eklektyczna fasada upodabnia go do włoskich kościołów.

6 Synagoga neologicka (Sinagoga Neologă Sion) - świątynię wznieśli reformatorscy Żydzi z Oradei w 1878 roku, po oddzieleniu się od ortodoksyjnej gminy żydowskiej w 1870 r. Projekt opracował Busch Dávid, główny architekt miasta Oradea i członek Judenratu. Budowla stoi przy ul. Niepodległości (Strada Independenței 22), nad brzegiem Kereszu.

7 Kościół Zaśnięcia Bogurodzicy (Catedrala "Adormirea Maicii Domnului") - rzymskokatolicka katedra znana też pod nazwą Kościoła Lunearnego (Biserica cu Lună), ze względu na wyjątkowy detal jaki posiada na swojej wieży. Iglica przy krzyżu połączona z modelem księżyca prezentuje na obrotowej kuli jego fazy. Cykl ponawia się co 28 dni. Ten wyjątkowy mechanizm opracował lokalny inżynier Georg Rueppe w 1793 r.

8 Kościół pw. Świętego Władysława (Biserica Sfântul Ladislau) to barokowy kościół katolicki pw. króla Węgier Władysława I Świętego, wzniesiony w 1742 roku, co czyni go jednym z najstarszych w mieście. Warto wiedzieć, że w II połowie ubiegłego wieku za rządów komunistów obiekt miał zostać wyburzony. Dzięki protestom i otoczeniu świątyni przez ludzi do żadnego zniszczenia nie doszło.

9 Pałac Czarnego Orła (Palatul "Vulturul Negru") - znajdujący się przy ulicy Independentei 1, został zbudowany w latach 1907-1908 przez architektów z Oradei Marcella Komora i Dezső Jakaba w stylu secesyjnym. Miejsce kojarzone z kuluarową polityką, dysputami inteligenckimi i wizytami podczas podróży zamożnych fabrykantów okresu międzywojennego. Obecnie mieści w sobie bank, kawiarnię, pub i drogie apartamenty.

10 Twierdza (Cetatea) - odrestaurowana blisko tysiącletnia forteca z wystawami poświęconymi historii miasta oraz dyskoteką w stylu lat 70. i 80. XX wieku. Powstała w XI wieku, później została przekształcona w twierdzę gwiazdę w epoce prochu strzelniczego. Posiada fosę napełnianą wodami termalnymi i ogólnodostępny ogród botaniczny. Wewnątrz urządzono kilka restauracji oraz galerię sztuki.

Muzea i atrakcje

1 Muzeum regionu Kriszana (Muzeul Țării Crișurilor) - prezentujące bogate zbiory związane z historią krainy położonej między Transylwanią, a Węgrami, naznaczonej obecnością wielu narodów i będącej pod panowaniem m.in. Austriaków czy Turków. Niegdyś placówka znajdowała się w Pałacu Biskupów, a obecnie w dawnej szkole kadetów z 1896 roku przy ulicy Armatei Române (Armii Rumuńskiej).

2 Muzeum Endre Ady'ego (Muzeul Ady Endre) - muzeum upamiętniające postać znanego pisarza Endre Adyego, dzięki którego twórczości rozpoczęło się odrodzenie poezji w literaturze Węgier. Około roku 1900 pomieszkiwał on w Oradei, tu też znalazł muzę do swych wierszy. Liberalny i bardzo piętnowany przez otoczenie zmarł w 1919. Niewielkie choć trzypokojowe muzeum bardzo szczegółowo opowiada życiorys artysty i z pewnością zaintryguje osobą tego wielkiego twórcy. Telefon do obsługi: +40 259 412 724, adres: Parcul Traian 1

3 Ogród zoologiczny (Grădina Zoologică Oradea) - położony na południowym-zachodzie Oradei, na powierzchni około 3 ha gromadzi blisko 100 gatunków zwierząt. Koszt wstępu: około 20 zł. Telefon do obsługi ZOO: +40 259 434 547, adres: Calea Matei Basarab 1

Najbliższe okolice

• Nucet
• Beiuș
• Marghita
• Alesd
• Salonta
• Berettyóújfalu

Praca

Przez wieki Oradea należała do najbogatszych miast Węgier. Po roku 1989, w Oradei doszło do szerokich zmian ekonomicznych, które dotyczyły głównie sektora usług, ze względu na znaczący rynek konsumencki.

Bezrobocie w Oradei wynosi ok. 6% i jest nieco mniejsze niż średnia krajowa, jednak większe niż w całym regionie Bihor (ok. 2%). Miasto wytwarza ok. 63% całej produkcji przemysłowej regionu Bihor, chociaż zamieszkuje go zaledwie 34,5% mieszkańców regionu.

Warunki ze względu na bliskość Węgier oraz lepszą infrastrukturę od większości ośrodków tej wielkości w kraju są przystępne. Pomimo tego z perspektywy Polski zatrudnienie tutaj nie należy jednak do korzystnych. Większość mieszkańców Oradei zatrudniona jest w zakładach włókienniczych, zajmuje się obróbką drewna czy meblarstwem, a od końca 2023 roku płaca minimalna w Rumunii wynosi 3 300 RON (2 900 PLN). Średnie dochody obywateli w regionie Bihor oscylują w granicach 5 000 - 6 000 RON.

Nauka

Oradea jest jednym z głównych ośrodków edukacyjnych w Rumunii. Znajduje się tu Universitatea din Oradea, jeden z największych i najnowocześniejszych uniwersytetów w kraju. Uczelnia ta znajduje się w pierwszej 20 najbardziej prestiżowych szkół wyższych w Rumunii, zajmując 8. miejsce. Choć studia w tej i kilku pomniejszych odbywa łącznie 50 tysięcy osób życie nocne czy młodzieżowe nie prezentuje się tak okazale jak na zachodzie. Co nie wyklucza wielu ciekawych inicjatyw publicznych czy obecności społeczności akademickiej na różnych imprezach.

Zakupy

Spośród większych kompleksów gdzie można zrobić zakupy z pewnością przydatna będzie wizyta w Lotus Retail Park przy Bulevardul Decebal 61. Ulokowany w dzielnicy Splaiul Crișanei pasaż posiada sklepy takie jak dm, JYSK, Kaufland czy H&M. Znaleźć tam można też bank, restauracje i sklep sportowy. Bliżej twierdzy stoi Oradea Plaza - duże centrum handlowe czynne od 8:00 do 22:00. Oprócz Carrefoura czy odzieżowych sieci zaopatrzyć się można w jednej z wielu drogerii czy zjeść w knajpach fast-food. Z pewnością największym i niewymagającym opisu oferowanych usług jest Lotus Center w dzielnicy Nufărul (adres: Strada Nufărului 30). Jest największym obiektem tego typu w regionie i oprócz kina czy sąsiedztwa stacji paliw mieści 150 butików.

Zwolennicy tradycyjnych targowisk i krytych hali mogą udać się na Piața Mare, sąsiednie Piața Cetate lub Piața de Vest (Strada Corneliu Coposu). Zwłaszcza przy tym ostatnim w dzielnicy Rogerius działa dużo prywatnych warzywniaków, sklepów z gadżetami, lokali w stylu loft lub rękodzielniczych pracowni.

Gastronomia

Większość restauracji gotuje dania kuchni rumuńskiej, podobne do tych rozpowszechnionych w innych europejskich krajach. Znajdują się tu również restauracje z kuchnią węgierską, na przykład Góbé Csárda (Gospoda Szeklerska). Działa coraz więcej lokali typu street-food, a spacerując nocą jest możliwość zamówienia całkiem sporych i niepospolitych dań, więc gastronomia jest praktycznie całodobowa.

• Allegria - Calea Republicii 33 - czynne od 11:00 do 24:00. ☎ +40 359 449 899
• Rosecas - Strada General Traian Moșoiu 17 - czynne od 11:00 do 23:00 (w weekendy od 11:30). ☎ +40 741 451 451
• Oradea Taverna - Strada Mihai Eminescu 2 - czynne od 9:00 do 22:00 (w weekendy od 10:00). ☎ +40 770 736 828

Nocleg

Oradea dysponuje szeroką gamą miejsc noclegowych - od nowoczesnych i pełnych udogodnień hoteli, przytulnych pensjonatów po stare, noszące znamiona poprzedniej epoki, ale nieco niewygodne hostele. Ceny są na ogół stałe, więc targowanie się nie ma zbytnio sensu. Należy pamiętać, że stawki są coraz częściej podawane w euro, a nie w lejach rumuńskich, gdyż wraz ze wzrostem zachodnioeuropejskiej turystyki korzystanie z tej waluty upowszechniło się. Powszechnie akceptowane są też karty kredytowe, choć nie zawsze uda się zrealizować transakcję w ten sposób, szczególnie w mniej ekskluzywnych hotelach.

W "satelickich dzielnicach" Oradei jest niewiele hoteli, z wyjątkiem dzielnicy Nufărul, gdzie dominują apartamentowce, hale magazynowe i obiekty usługowe (np. Selgros).

Wyjazd

Oradea stanowi idealną bazę wypadową do kolejnych atrakcji turystycznych w Rumunii. Po przekroczeniu granicy węgierskiej to tutaj otwierają się wrota na cały kraj. Zmierzając na południe warto wstąpić do Aradu czy na dłuższy pobyt do Timiszoary. Dla fanów odpoczynku w naturze idealnym będzie Park Narodowy Apuseni (Parcul Natural Apuseni), gdzie dostępne są dziesiątki kilometrów szlaków, wielkie wapienne skały, jaskinie, jezioro Beliș-Fântânele czy śródleśne łąki z chatami wołoskimi. Dla mniej wprawionych idealne będą porośnięte bukami, podobne do polskich Beskidów góry Seș (nazywane także Plopiș) w okolicach Aleșd czy pasmo Meseș blisko miasta Huedin.

---