Sardëgna
 |
Vos an lenga piemontèisa |
| Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì. |
|
La Sardëgna a l'é na region autònoma a statù special ch'a fa part dla repùblica italian-a. Geografìa[modìfica | modifiché la sorgiss]La Sardëgna a l'é n'ìsola dël Mar Mediterani, la pì gròssa apress la Sicilia. Ël teritòri a së spantia an longheur për 270 chilòmeter da nòrd a sud e a l'ha na larghëssa media d'anviron 100 chilòmeter. An corëspondensa dij quatr vértes a l'ha da banda dj'ìsole done le pì gròsse a son Sant Antìoch e San Pé a sud-òvest; Asinara a nòrd-òvest; La Madlen-a e Caprera, compagnà da vàire scheuj, a nòrd-est; e le cite ìsole dij Còj e Serpentara a sud-est. La formassion ëd la Sardëgna a l'é motobin antica: con la Còrsica, soa orìgin a armonta ai prim temp ëd l'era paleosòica; bon-a part ëd le ròche che a constituisso sò teritòri a aparten-o al cambrian e al siluran. La surtìa dë stragròsse masse magmàtiche e na serie dë s-ciapure an diression da nòrd-est a sud-òvest, ch'a son ancapitaje ant ël carbonìfer, a son a l'adoss dle forme orogràfiche fondamentaj ëd l'ìsola. Ël 67,9% dla region a l'é fait da colin-e, ël 13,6% da brich e ël 18,5% a l'é an pian. La Sardëgna a l'é caraterisà da na strutura orogràfica s-ciassa e da 'd còste pòch acujente; son a spiega ël longh isolament ëd la popolassion e sò dësvlup conòmich tardiv. Bele che mach ël 13% dël teritòri a sorpassa ij 500 méter d'autëssa, l'ìsola as presenta tanme un tòch ëd tèra grotolù e montagnos, tajà da 'd sorch ch'a van giù drit e ch'a corëspondo a j'antiche linie dë s-ciapura e a coincido con la rej idrogràfica prinsipal. La region montosa oriental a comprend da nòrd a sud partìe ëd sistema granìtich a dòss ariondà, dont as alvo ëd tansantan dle sime brusche e drite: ël massiss dël Limbara con ponta Balestrieri (1362 méter), canton isolà da la depression dël Coghinas; la partìa dij mont Alà (con ël mont Lerno ëd 1094 méter) che con le caden-e butà ëd garela dël Marghin-e e dël Gocean a constituiss la bordura pì àuta ëd na serie d'autipian ch'a calo viaman vers nòrd-òvest; la caden-a calcaria dël mont Albo (con ponta Catirin-a a 1127 méter). Lenghe[modìfica | modifiché la sorgiss]La lenga natural pì spantià an Sardëgna a l'é 'l sard, con soe varietà logudorèis, parlà ant ël nòrd e ël sénter ëd l'ìsola, campidanèis, spantià a sud. Ij dialèt sassarèis (parlà a Sàssari) e galurèis (parlà an Galura) a son considerà 'd variante dla lenga còrsa. Sità e provinse[modìfica | modifiché la sorgiss] Dal 2016 la Sardëgna a l'ha 5 provinse:
Aministrassion[modìfica | modifiché la sorgiss]Ël Pressident dla Region a l'é Christian Solinas (dal 20/03/2019). Anliure esterne[modìfica | modifiché la sorgiss] |
|||||||||||||||||||||||||
