نیومی دی بادشاہی
| نیومی دی بادشاہی | |
|---|---|
| رقبہ تے آبادی | |
| حکمران | |
| طرز حکمرانی | بادشآئی |
| قسم | سابقہ ملک |
| قیام تے اقتدار | |
| تاریخ | |
| یوم تاسیس | 16ویں صدی |
| خاتمہ | ۱۸۹۷ |
| ویلے دیاں حدبندیاں | |
ترمیم  | |
اتپتی تے اصطلاحات
[سودھو]'نیومی' دے ناں دا پہلا لکھیا ہویا ریکارڈ 1455/1456 وچ وینس دے کھوجی الویس کیڈاموسٹو ولوں کیتا گیا سی ، جس نے 'گنومیمینسا'، جاں دوجے شبداں وچ 'نیومی مانسا' جاں نیومی دا بادشاہ ریکارڈ کیتا۔ ڈیوگو گومز دے سفر وچ ، 'نومیان' دا ناں درج کیتا گیا اے۔ پرانے فرانسیسی تحریراں وچ، 'Ny' نو 'Gn' دے طور تے لکھیا جاندا اے، مثال دے طور تے ڈیلیسل دے 1726 دے نقشے تے 'گنومی' دے نال۔ مقامی طور تے، باشندے دو علاقیاں دا حوالہ دیندے نیں - نیومی باٹو تے نیومی بنٹا - بالترتیب نیومی دے سمندر دے کنارے تے اپلینڈ علاقے . سماج وگیانی ڈیوڈ پی گیمبل دے مطابق، نیومی دا تلفظ نیومی اے، جس وچ اک لمبا 'او' ہندا اے، اتے اس نوں لسانیات دے ماہر گورڈن انیس نے اس طرحاں لکھیا سی۔ کجھ لوک اس نوں نیومی وی کہندے ہن، جس وچّ 'یو' آواز ہندی ہے۔ سرکاری پرکاشناں وچّ اسنوں 'نیومی' لکھیا جاندا ہے ۔ [3] لفظ 'نیومی' دا مطلب 'کنار' ہو سکدا اے۔ [ حوالہ دی لوڑ اے ]
17ویں صدی توں لے کے 1890 دے دہاکے تکّ اس راج نوں 'بڑا' وی کیہا جاندا سی۔ بارا دریائے گامبیا دے اتلے کنڈے تے پہلی بندرگاہ سی ۔ ایہ ناں ممکنہ طور تے بندرگاہ دے داخلی دروازے لئی پرتگالی اصطلاح توں نکلیا اے، لیکن لفظ 'بار' (فرانسیسی: بار) توں وی نکلیا ہو سکدا اے، کیونکہ ریت دی اک بار خطے دے دوجے دریا دے منہ دی خصوصیت سی، جویں کہ سینیگال وچ ۔ جدوں 1897 وچ پروٹیکٹریٹ قایم کیتا گیا تاں 'نیومی' شبد پھر توں ورتوں وچ آیا۔ [3]
تریخ
[سودھو]ابتدائی تریخ
[سودھو]نیومی دے سب توں پہلے باشندے ممکنہ طور تے ساحل تے شیلفش اکٹھے کرن آلے تے ماہی گیر سن، جو ممکنہ طور تے جدید دور دے سیر نال تعلق رکھدے سن ۔ آہستہ آہستہ ، منڈنکا آبادکار اس علاقے وچ منتقل ہوئے گئے ، جس نے سمندر دے کنارے تے دریا دے کنارےآں اُتے پنڈ قائم کیتے۔ بدیبو دے جامے قبیلے نے پہلے بکینڈک قصبے دی بنیاد رکھی تے فیر بعد چ سیتانونکو قصبہ قائم کیتا ۔ نیومی دے پہلے حکمران رانیاں دے بارے چ آکھیا جاندا سی، لیکن پہلا بادشاہ سماکے جامے سی۔ کہیا جاندا اے کہ سامکے نے گیمبیا توں دوسرے منڈینکا حکمراناں دے اک گروہ دے نال مالی دے شہنشاہ دے پاس اپنے حکمرانی دی جائزیت حاصل کرنے دے لئی سفر کرنے دے بعد اقتدار سنبھالیا۔ [4]
ابتدائی تریخ چ، اندرونی حصے دے نال اک کافی نمک دی تجارت شروع ہوئی۔ سیین تے سالوم دے قصبےآں دے حکمراناں نے اس تجارت توں بہت دولت حاصل کيتی۔ اس بادشاہت دے پاس داخلہ دے نال تجارت تے جنگجوواں دی نقل و حمل دے لئی وڈی تعداد وچ کینو وی سن ۔ ابتدائی منڈینکا ریاستاں ، جداں نیومی ، توں قریبی سیرر تے وولوف ریاستاں نوں خراج تحسین پیش کرنے دی توقع کيتی جاندی سی۔ اگلا قبیلہ جو نیومی وچ آباد ہويا اوہ جنوب وچ کابو دا اک جنگجو خاندان سی ، جس دا کنیت 'مانے' سی۔ مانے نے گیمبیا دریا دے جنوبی کنارے تے دیسی لوکاں نو فتح کر لیا سی، تے بروفوٹ دے قصبے چ آباد ہو گئے سن ۔ تاہم، کجھ لوکاں نے دریا دے اس پار سفر کیتا، جس دا امکان اے کہ جامے نو سیرر تے وولوف دے جارحین نال لڑن چ مدد ملے گی۔ مانے نے جامے دے نال بادشاہت سانجھی کیتی تے کانوما تے بنیادو دے قصبے قائم کیتے ۔ [4]
اخیر تیجا وڈا قبیلہ آ گیا، جس نوں 'سونکو' کیہا جاندا سی۔ سونکو دی اصل واضح نئیں اے۔ اک کھاتے وچ کہیا گیا اے کہ اوہ عماری سونکو دی اگوائی وچ منڈنکا یودقا سن، اک ہور کہندا اے کہ اوہ سونکو یابو قبیلے نال تعلق رکھدے سن جو دریائے گیمبیا دے وچکار جنوبی کنارے تے رہندے سن، تے اک ہور کہندا اے کہ اوہ اصل وچ فولا سن تے کولی ٹینگوئلا دی اولاد سن ۔ بعد آلی روایت ممکنہ طور تے نیومی دے سونکو بادشاہاں دی جائزیت نو مضبوط کرن لئی بعد دی ایجاد اے۔ [5] پہلے ، سونکو سیئن تے سالوم دی سرحداں اُتے آباد ہوئے تے سرر تے وولوف حکمراناں دے لئی ٹیکس وصول کردے سن ، لیکن بعد وچ انہاں نے جامے تے مانے نوں انہاں دی جدوجہد وچ مدد کرنے دا فیصلہ کيتا۔ اوہناں نے بیرنڈنگ تے جیفٹ دے شہراں دی نیہہ رکھی ۔ جفت دا ٹبر بعد چ عیساؤ تے سیکا چ وکھ ہو گیا۔ [4] تن شاہی قبیلےآں دی طرف توں اقتدار دا ایہ استحکا م ممکنہ طور اُتے 16 واں صدی دے آغاز تک مکمل ہوچکيا سی۔ [6]
اس دے بعد تن وڈے قبیلےآں دے ست قصبےآں نے گردش وچ نیومی دی حکمرانی دا اشتراک کيتا۔ ڈیوڈ پی گیمبل نے اس نو اس طرح قائم کیتا اے: [4]
نیومی چ حکمراناں دا گردش قصبہ کلن نئیں۔ حکمراناں دا باکینڈک جیم 10 کانوما ماں 9 سیتنونکو جیم 8 عیساؤ جیلنکنڈا سونکو 9 بنیادو ماں 7 ایسو منسارنگ سو سونکو 8 بیرینڈنگ سونکو 8
ابتدائی یورپی تجارت تے آبادکاری
[سودھو]تدوین کرنا یورپیاں دے نال پہلی تعامل 1446 وچ ہویا۔ 1446 وچ اک پرتگالی حملہ رد کر دتا گیا۔ اک دہائی بعد اک واری پرتگال تے نیومی دے وچکار تجارتی تعلقات کھولے جان گے۔ [7]
اگرچہ یورپی تاجراں تے کھوجیاں دے نال ابتدائی تعاملات سن ، لیکن نیومی وچ آباد ہونے د ی پہلی کوشش 1600 د ی دہائی دے وسط وچ ہوئی۔ 1651 وچ، کورلینڈرز نے نیومی دے ساحل توں دور اک جزیرے دا دورہ کیتا، جس نوں ڈاگ آئی لینڈ آکھیا جاندا اے ۔ انہاں نے اس جزیرے نوں ہونڈے ایلات دا ناں دتا تے نیومی دے بادشاہ نوں اس جزیرے اُتے کم کرنے دی درخواست دتی۔ تاہم، بعد چ انہاں نے دریا دے اگے اک جزیرے تے اک قلعہ بنان دا فیصلہ کیتا جہڑا نیومی دے قبضے چ نئیں سی، جہنوں سینٹ اینڈریو جزیرہ آکھیا جاندا اے ۔ 1660 دے دہاکے چ انگریزاں نے ڈاگ جزیرے تے اک عارضی قلعہ بنایا تے ایہدا ناں بدل کے چارلس جزیرہ رکھ دتا۔ سینٹ اینڈریوز جزیرہ 1662 وچ انگریزاں دے ہتھ وچ آنے دے بعد ، تے اس دا ناں جیمز جزیرہ رکھیا گیا ، انہاں دا مرکزی گیریژن 1666 تک چارلس جزیرے اُتے رہیا۔
1678ء وچ ڈوکاس نامی اک فرانسیسی نے چارلس جزیرے اُتے اک چھوٹی سی چوکی قائم کيتی لیکن تھوڑی دیر بعد اوہ تے اس دے افراد مقامی باشندےآں نے قتل کر دتے۔ گیمبل بیان کردا اے کہ ایہ اس لئی سی کیونکہ ایہ جزیرہ سیتانکو دے باشندےآں دے لئی مقدس سی ، جو نیومی دے ست شاہی پنڈاں وچو ں اک سی۔ [8] 1681 وچ ، فرانسیسیاں نے سرزمین اُتے البریڈا وچ اک زیادہ مستقل تجارتی فیکٹری قائم کيتی۔ [1]
فرانسس مور نے 1738 وچ ڈاگ آئی لینڈ نو نیومی ساحل دے اک مسکٹ شاٹ دے اندر بیان کیتا، تے ایہ وی دسیا کہ اوتھے دا قلعہ ہن کھنڈرات وچ اے۔ یورپی لوک 19ویں صدی عیسوی چ فیر ایس جزیرے نال جڑ گئے تے 1810 دے اخیر چ جدوں انگریزاں نے دریا دے الٹ پاسے باتھرسٹ قصبے دی نیہہ رکھی تے ایس جزیرے نال پتھر دی کان کنی کیتی گئی ۔ [8]
کیپٹن جان لیچ ولوں 1732 وچّ دریائے گیمبیا دیاں ریاستاں دا نقشہ، جس وچّ نیومی نوں 'بارہ' دے روپ وچّ دکھایا گیا سی۔
اٹھارویں صدی دے زیادہ تر حصے دے دوران نیومی نے تجارتی رستیاں تے اپنی فائدہ مند پوزیشن توں خوشحالی حاصل کیتی۔ بادشاہاں نے نیومی باٹو تے اپنا کنٹرول شمال چ سالوم ڈیلٹا دے نال نال چڑھدے چ جوکاڈو تک ودھا دتا ۔ [9]
19ویں صدی
[سودھو]تدوین کرنا انیہويں صدی دے آغاز وچ ، نیومی دے بادشاہ نوں "دریا دے کسی وی دوسرے سردار دے مقابلے وچ یورپیاں دے لئی زیادہ زبردست" سمجھیا جاندا سی۔ ہر جہاز جہڑا گزردا سی اوہنوں 20 پونڈ ادا کرنے پیندے سن۔ ایہ فرائض اکثر جلیفری دے الکید یا گورنر دے ذریعہ ذاتی طور تے جمع کیتے جاندے سن ۔ [10] اٹلانٹک غلاماں دی تجارت دے نال نال آمدنی وچ کمی آ رہی سی ، تاہم، 'جائز' تجارت اس فرق نو پُر کرن وچ ناکام رہی۔ نیومینکا حکمراناں دے حالات نوں بدتر بنانے دے لئی ، 1816 وچ انگریزاں نے گیمبیا دے مخالف کنارے اُتے باتھورسٹ دی بنیاد رکھی تے غلام تجارت نوں فعال طور اُتے دبانا شروع کردتا۔ [9]
سیڈڈ میل تے بارا وار
[سودھو]تدوین کرنا اہم مضمون: بارا وار نیومی دا بادشاہ جہنوں 1823 چ تاج پہنایا گیا اوہ برنگائی سونکو سی۔ اوہ انگریزاں دے مخالف جانے جاندے سن ۔ اس نے نیومی وچ کم کرنے والے باتھورسٹ دے تاجراں اُتے کافی فیس وصول کيتیاں ، تے 1823 وچ باتھورسٹ دے سامنے ساحل اُتے بندوقاں د ی بیٹری نصب کرنے دے لئی برطانوی درخواست نو ں مسترد کردتا۔ اس دے باوجود، انگریزاں نے اصرار کیتا، تے برطانوی فریگیٹ ایچ ایم ایس میڈسٹون دے خطرے دے تحت ، برنگائی نے 1826 وچ اک معاہدے تے دستخط کیتے جس وچ سیڈڈ میل انگریزاں دے حوالے کیتے گئے۔ [11] فوری طور تے بارا پوائنٹ تے اک قلعہ قائم کیتا گیا، جسنوں فورٹ بلن آکھیا جاندا اے، جس دا ناں میڈسٹون دے کموڈور چارلس بلن دے ناں تے رکھیا گیا ۔ سیڈڈ میل 1 میل (1.6 کلومیٹر) چوڑا سی، تے 58 کلومیٹر (36 میل) لمبا سی، جہڑا گیمبیا دریا دے منہ تے بونیاڈو کریک توں لے کے جنکاردا کریک تک پھیلیا ہویا سی۔ اس دا اک چھوٹا حصہ البریڈا وچ محفوظ سی ، جتھے فرانسیسیاں نے اک فیکٹری قائم کيتی سی۔ برنگائی دے دستخط کیتے گئے معاہدے نے دریا دے نال نال سیڈڈ میل دے علاقے تے خود مختاری دے تمام نیومی دعویاں نو ختم کر دتا۔ اس دے بدلے وچ انگریزاں نے سالانہ 400 ڈالر دینے اُتے اتفاق کيتا۔ [12]
اس عرصے دے دوران کئی عوامل نیومی معیشت نو نچوڑ رئے سی۔ فورٹ بلن دے قیام نے آمدنی دے انہاں ذرائع نوں دبا دینے دا کم کیتا جس اُتے نیومی پہلے انحصار کردا سی ، یعنی غلاماں دی تجارت تے دریائے گیمبیا وچ گزرنے والے غلاماں دی تجارتی جہازاں اُتے عائد کردہ فرائض۔ انگریزاں نے نیومی نوں اپنی ادائیگی گھٹ کر دتی کیونکہ اوہناں نوں لگدا سی کہ اوہناں دے تاجراں نال بھیڑا سلوک کیتا جا رہیا اے۔ اوہ دریا دے اپر نویاں فیکٹریاں وی قائم کر رئے سی، جس دی وجہ توں بارا چ وچولیاں دی طاقت گھٹ گئی۔ [13]
1831 وچ اک انگریزی کھیتی باڑی سماج نے ڈاگ جزیرے اتے آزاد غلاماں اتے پنشنراں لئی اک بستی بناؤن دی کوشش کیتی، پر ایہناں آبادکاراں نوں 20 اگست نوں زمین دی پوتر پرکرتی کارن باہر کڈھ دتا گیا۔ [8] [14]
اگلے دن، سالاں دے ترقی پسند برطانوی تجاوزات دے بعد، بارا جنگ شروع ہو گئی۔ مبینہ طور تے چنگاری اودوں جل گئی جدوں دو نیومی بندے شرابی تے کٹلاس دے نال فورٹ بلن وچ داخل ہوئے تے اوہناں نوں پیش کرن دا مطالبہ کیتا۔ جدوں کینٹین دے رکھوالے نے اوہناں دی سیوا کرن توں انکار کر دتا تاں اوہناں وچوں اک نے اس 'تے مسکٹ چلائی پر اس نوں چھڈّ دتا۔ [15] اگلے دن انگریزاں نے انہاں دونے افراد دے پیچھے اک جماعت بھیجی ، لیکن کشیدہ سیاسی ماحول دے نال ہی قلعے دے سامنے اک وڈی بھیڑ جمع ہوگئی۔ اک دن تک چلنے والی لڑائی دے بعد جس وچ قلعے دے نیڑے چھوٹی نوآبادیاتی بستی تباہ ہوگئی ، برطانوی فوجاں نے قلعہ بلن نوں خالی کردتا ، نیومینکا نوں اک بار فیر دریا دے منہ اُتے کمانڈ کرنے والے اس اسٹریٹجک نقطے دا انچارج چھڈ دتا۔ [14]
باتھورسٹ تے حملہ ہون آلا سمجھدے ہوئے، انگریزاں نے مدد لئی اپیل کیتی۔ گوری توں فرانسیسی افواج دے نال نال سیرا لیون توں میرینز نے انگریزاں نوں ہور تقویت دتی۔ نیومی دیاں فوجاں نے بارا پوائنٹ نو ہور مضبوط کیتا۔ آخر کار نومبر وچ انگریزاں نے فورٹ بلن نوں دوبارہ حاصل کيتا ، تے جنوری 1832 وچ نیومیمانسا دے نال اک امن معاہدے اُتے دستخط کیتے جس وچ زمین دے حوالے دی تصدیق کيتی گئی۔ [16] اس ناکامی دے بعد دے سالاں وچ ، موم تے کھال دی تجارت وچ اضافہ ہويا ، لیکن نیومی حکمران اشرافیہ اس اُتے ٹیکس نئيں لگاسی تے اس لئی آمدنی دے متبادل ذرائع دی تلاش کيتی۔ [17]
جوکادو انقلاب
[سودھو]1840 دی دہائی چ جوکاڈو نے نیومی دے ودھدے ہوئے شکاری رہنماواں دے خلاف بغاوت کیتی۔ نیومیمانسا ڈیمبا سونکو نے بغاوت نوں دبانے وچ مدد دے لئی مشہور منڈینکا یودقا کیلیفا سانے نوں بھرتی کيتا ، جو جدید دور وچ اک مقبول گریوٹ گیت دا موضوع سی ۔ [17] اس نے 700 سیراہولی کرائے دے فوجیاں دی فوج وی رکھی ۔ انہاں دے رہنما انسومان جاجو نے ڈیمبا دی اک بیٹی توں شادی کر کے اپنے لئی ہور طاقت دی تلاش کيتی۔ پر لوکاں نے انسومان دے خلاف ہو گئے تے 1856ء چ خانہ جنگی شروع ہو گئی ۔ سیراہولیاں دے قتل عام نوں روکنے دے لئی ، برطانوی گورنر نے جنگ بندی دا بندوبست کيتا تے انہاں نوں خطرے توں دور کرنے دے لئی دریا دے اُتے فتاطینڈا تک فوج بھیج دتی۔ [ حوالہ دی لوڑ اے ]
مارابوٹ انویژن
[سودھو]1862 وچ ڈیمبا سونکو دی موت دے بعد ، اس دے جانشین ، بنٹنگ جامے دے تخت اُتے بیٹھنے توں پہلے اک انٹر ریگنم سی۔ اس وقت خطے دے زیادہ تر حصے وچ سونینکے کافراں تے مارابوٹ مسلماناں دے درمیان جنگاں چل رہیاں سن ۔ مارابوٹ دے سربراہ مابا دیاخو با دے کپتاناں چوں اک، عامر فال نامی اک وولوف نے نیومی تے حملہ کرن دا موقع لیا۔ اس نے جوکاڈو تے قبضہ کر لیا ، جس نال مقامی حکمران نوں اسلام قبول کرن تے مجبور کیتا گیا۔ فال نے نیومی دے پار اپنا رستہ بنایا، تے مابا نے، اس بارے جان کے، اس دے پچھے جان لئی اک فوج اکٹھی کیتی۔ نیومی دے نویں بادشاہ نے باتھورسٹ چ پناہ لئی ، لیکن بیرینڈنگ تے ایساؤ دے سرداراں نے مارابوٹس دے خلاف کھڑے ہون دی تیاری کیتی ۔ اوہناں نے برطانوی گورنر، جارج عباس کولی ڈی آرسی نوں اوہناں دی مدد منگن لئی سنیہا بھیجیا۔ گورنر نے غیر جانبدار رہنے دا عزم کیتا سی ، لیکن البریڈا نوں خالی کرنے تے فورٹ بلن وچ خواتین تے بچےآں دی حفاظت کرنے اُتے اتفاق کيتا۔
نیومی افواج نے بیرینڈنگ نوں ترک کردتا تے اپنی افواج نوں ایساؤ اُتے مرکوز کرنے اُتے اتفاق کيتا ، جس دے پاس مضبوط اسٹاکڈ سن ۔ بیرینڈنگ تباہ ہو گئی۔ ڈی آرسی دی درخواست دے جواب وچ ، مابا نے ایساؤ وچ نیومی اُتے حملہ نہ کرنے اُتے اتفاق کيتا۔ اوہ گورنر نو ہلانا نئیں چاہندا سی کیونکہ اوہ بندوقاں تے گولہ بارود دی کھیپ لئی باتھرسٹ تے انحصار کردا سی۔ ڈی آرسی نے امن دا بندوبست کرن لئی دوہاں دھڑیاں نال ملاقات کیتی پر چھیتی ای جنگ بندی توڑ دتی گئی۔ مابا نے نیومی شاہی خاندان دے مویشیاں نوں پھڑ لیا، تے اپنے پچھے ہٹن تے اوہناں نوں عامر فال دے کول چھڈ دتا۔ ایساؤ دے لوک ڈنگراں نوں دوبارہ حاصل کرنے دے لئی روانہ ہوئے ، لیکن فروری 1863 وچ ڈی آرسی نے اک ہور جنگ بندی دا اہتمام کيتا۔
سیڈڈ میل نو بعد چ انہاں زمیناں توں وولوف تے سیرر پناہ گزیناں نال بھر دتا گیا سی جہناں نو مابا نے تباہ کر دتا سی۔ انہاں نوں کانوما دی جگہ دتی گئی ، جو پہلے تباہ ہوگئی سی ، تے بینتانگ کلنگ دا قصبہ ، جس دا ناں بدل کے فٹزجیرالڈ ٹاؤن رکھ دتا گیا۔ بعد چ اس قصبے تے عامر فال نے چھاپہ ماریا، جس نے اوہناں دے ڈنگر چوری کر لئے ۔ ڈی آرسی مذاکرات دے ذریعے تنازعہ حل نئيں کر سکیا ، تے اس لئی جولائی 1866 وچ فال دے قصبے توباب کولونگ دے خلاف اک سزا دی مہم شروع کيتی۔ اس وچ ، اسنوں ایساؤ توں نیومی افواج نے مدد دتی۔ توباب کولونگ دی لڑائی چ فتح دے بعد، نیومی افواج نے لامین، البریڈا، جوفورے تے سیکا دے بنیادی طور تے مسلم پنڈاں نو ساڑن لئی اگے ودھیا۔
آزادی دا کھس جانا
[سودھو]نیومی دی آزادی دا نقصان باہر دے واقعات توں ہووے گا۔ 1884 دی برلن کانفرنس نے یورپی کنٹرول چ افریقہ نوں تراشنے دا عمل شروع کیتا۔ ایہ عمل 1889ء وچ گامبیا دے علاقے تک پہنچیا جدوں فرانسیسیاں تے برطانوی نے اپنے علاقائی دعوےآں دا خاکہ پیش کيتا۔ [18]
گیمبیا تے سینیگال دی سرحد دی وجہ توں نیومی دو حصیاں چ تقسیم ہو جائے گی۔ فرانس نوں دتے گئے علاقےآں نوں 1891 وچ بیان کيتا گیا سی تے 1893 وچ حوالے کردتا گیا سی۔ نیومی ، مارانٹا دے مانسا نے بغیر کسی احتجاج دے اپنے شمالی علاقےآں دے نقصان نوں قبول کيتا۔ 1896 وچ ، اوہ انگریزاں توں تحفظ منگیا ، جو جنوری 1897 وچ منظور ہويا۔ اس دے بعد ، مارانٹا پہلے "ہیڈ چیف" بن گیا جو پہلے نیومی سی۔ [19]
جغرافیہ تے معیشت
[سودھو]البریڈا چ اک غلام جہاز دی تعمیر نو۔
نیومی کھلے سوانا چ پیا سی جہڑا مونگ پھلی دی پیداوار لئی چراگاہ تے خشک ریتلی مٹی فراہم کردا سی۔ بڈیبو ، اس دا مشرقی گوانڈھی ، گیمبیا دریا اُتے مونگ پھلی پیدا کرنے والے امیر ترین علاقےآں وچو ں اک سی ، لیکن اس وچ مناسب دریائی نقل و حمل د ی کمی سی۔ چونکہ نیومی دے پاس گیمبیا دے دریا دے محاذ دے چند حصےآں وچو ں اک سی جو مینگرو دلدلاں تو ں گھٹیا نئيں سی ، اس لئی اہ م زمینی تے پانی دے راستے بادشاہی دے نال ملدے سن ۔ [20] نیومی دی اشرافیہ فعال تاجر سن ، تے گزرنے والے تاجراں تے رہائشی یورپیاں توں ٹول وصول کرنے توں وی فائدہ اٹھاندے سن ۔ [9]
نیومی دی اپنی سازگار جغرافیائی پوزیشن دی وجہ توں اک لمی تجارتی تریخ سی۔ ایہہ چڑھدے تے دکھن چڑھدے دے لوکاں لئی نمک دا وسیلہ رہیا سی۔ 18ویں صدی تک، ایہ اٹلانٹک غلاماں دی تجارت دا مرکز بن گیا ۔ ہاتھی داند، شہد دی موم، کھال تے ہولڈ لے کے غلاماں نو وولی تے دوجیاں ریاستاں توں چڑھدے ول جلیفری یا البریڈا دی نیومی بندرگاہاں تے تجارت لئی دریا دے تھلے مارچ کیتا گیا ۔ اوہناں نوں برطانوی یا فرانسیسی جہازاں تے بٹھا کے ویسٹ انڈیز لئی روانہ کیتا گیا ۔ غلاماں دی تجارت تے پابندی دے نفاذ دے نال، 1840 دی دہائی تک تجارت مونگ پھلی دی برآمد ول منتقل ہو گئی سی۔ [20]
حکمران
[سودھو]نیومی دا منسا
[سودھو]نیومی دے بادشاہ نوں منڈینکا چ مانسا دے ناں توں جانیا جاندا سی ۔ گیمبیا دے برطانوی گورنر ہنری ویر ہنٹلے نے 1840ء چ اندازہ لایا کہ اک حکمران دا اوسطا 5 سال دا راج ہوندا اے۔ اس دا کارن ایہہ سی کہ تخت لئی اگلا شہر اس دی زندگی نوں چھوٹا کرن دی کوشش کرے گا، اتے اوہ زہر راج کرن والے بادشاہ دی خوراک وچّ باریک بینی نال داخل ہو جاویگا۔ اس مقصد لئی اکثر زیادہ شراب استعمال کیتی جاندی سی۔ نالے، جدوں کوئی حکمران نااہل ہوندا سی تے اک ریجنٹ مقرر کیتا جا سکدا سی۔ [21]
معلوم حکمراناں دی فہرست
[سودھو]پہلے ناں کلن تاریخاں سرمایہ واقعات جینونگ وولینگ سونکو – 1686 بیرینڈنگ المرانتا سونکو – 1717 عیساؤ دوسو کولی سونکو ج۔ 1725 – مئی 1736 بیرینڈنگ سیرنکا والی جیم جولائی 1736 – 1750 باکنڈیکی جلالی کسا ماں 1751 – 1754 کانوما سامبری ناجا جیم جون 1754 – دسمبر۔ 1759 سیتنونکو نندانکو سنتو سونکو 1760 – سی. 1776 عیساؤ نیتی سوما جمہہ سونکو 1783 – عیساؤ تمبا جبونائی سونکو 1786 – بیرینڈنگ کولی منکا جمبونگ جتی ماں 1815 – 1823 بنیادو سیڈڈ میل ٹریٹی 1823 برنگائی جیریانڈی سونکو 1823 – جون 1833 عیساؤ بارا وار 1831–32 ڈیمبا ادما سونکو 1834 – 1862 بیرینڈنگ بنٹونگ سانے سونکو جیم 1862 – جنوری۔ 1867 باکنڈیکی مارابوٹ حملہ 1862–66 مامادی سیرا مادی جمہہ ماں 1867 – سی. 1875 کانوما ولی جیم ج۔ 1875 – جون 1883 سیتنونکو مرانتا سونکو 1883 – 1910 عیساؤ پروٹیکٹریٹ معاہدہ 1897 مفامارا سونکو 1906 – 1911 ایسو گیلنکنڈا [22]
نوٹ
[سودھو]حوالے
[سودھو]کوئن 1968، پی۔ 444۔ کوئن 1968 ، پی۔ 443۔ گیمبل 1999، پی۔ 4-5۔ گیمبل 1999، پی۔ 7-11۔ رائٹ، ڈونلڈ آر۔ "کولی ٹینگلا ان سونکو ٹریڈیشنز آف اوریجن: اک مثال منڈنکا زبانی روایت وچ تبدیلی دے عمل دی مثال۔" افریقہ چ تریخ، والیوم۔ 5، 1978، پی پی۔ 257–71۔ جے ایس ٹی او آر، https://doi.org/10.2307/3171489 . جون 2023 نوں رسائی حاصل کیتی گئی۔ رائٹ 1987 ، پی۔ 292۔ رائٹ 2018 ، پی۔ 18-19۔ گیمبل 1999، پی۔ 12-14۔ رائٹ 1987، پی۔ 293۔ پارک، پی پی 3–4 مبائی 1967 ، پی۔ 626۔ گیمبل 1999 ، پی۔ 15-17۔ مبائی 1967 ، پی۔ 619-25۔ مبائی 1967، پی۔ 627۔ مبائی 1967 ، پی۔ 618۔ مبائی 1967 ، پی۔ 630-1۔ رائٹ 1987، پی۔ 295۔ رائٹ 2018 ، پی۔ 138۔ رائٹ 2018 ، پی۔ 139-140۔ کوئن 1968، پی۔ 443-4۔ گیمبل 1999 ، پی۔ 9. گیمبل 1999 ، پی۔ 29.
وسیلے
[سودھو]گیمبل، ڈیوڈ پی۔ (اپریل 1999)۔ "گیمبیا دا شمالی کنارہ: جگہ، لوک، تے آبادی: (سی) نیومی، جوکاڈو، تے باڈیبو ضلعے" (پی ڈی ایف) ۔ گیمبیا دے مطالعے ۔ 38 . پارک، منگو (2002) [1799]. افریقہ دے اندرونی حصے چ سفر کردا اے ۔ لندن: ورڈز ورتھ۔ کوئن، شارلٹ اے (اکتوبر 1968)۔ "نیومی: اک انیویں صدی دا منڈنگو بادشاہی"۔ افریقہ: جرنل آف دی انٹرنیشنل افریقی انسٹی ٹیوٹ ۔ 38 (4): 443–455۔ doi : 10.2307/1157876 . جے ایس ٹی او آر 1157876 ۔ ایس ٹو سی آئی ڈی 146778747 ۔ مبائی، پی ایم (1967). "1831 دی بارا برطانوی جنگ: اس دی ابتدا تے اہمیت دا دوبارہ غور" ۔ جرنل آف دی ہسٹوریکل سوسائٹی آف نائیجیریا ۔ 3 (4): 617–31 . جون 2023 نوں حاصل کیتا گیا ۔ رائٹ، ڈونلڈ آر (1987)۔ "کلیفہ سانے دا مہاکاوی پری کالونیل سینیگامبین سوسائٹی دی فطرت دے رہنما دے طور تے-تے اس دے برعکس" (پی ڈی ایف) ۔ افریقہ چ تریخ ۔ 14 : 287–309۔ doi : 10.2307/3171842 . جے ایس ٹی او آر 3171842 ۔ ایس ٹو سی آئی ڈی 162851641 - جے ایس ٹی او آر دے ذریعے۔