بابڑہ قتل عام

بابڑہ قتل عام د بابړې خونړۍ پېښه
دا حصہ
ٹکانا	بابڑہ گراؤنڈ، ہشتنگر علاقہ، ضلع چارسدہ، شمال مغربی سرحدی صوبہ (1901–1955) (موجودہ خیبر پختونخوا)، پاکستان
کوآڑڈینیٹس	34.1494°N 71.7428°E / 34.1494; 71.7428
تریخ	۱۲ اگست ۱۹۴۸ (۱۹۴۸-۰۸-12)
نشانہ	پشتون خدائی خدمتگار تحریک دے غیر مسلح حمای‏تی
ہلے دی قسم	قتل عام، اَنھّا دھند گولہ باری، پانی وچ ڈبونا
موتاں	تقریباً 600
پھٹڑ	1000 تو‏ں زیادہ
مجرم	عبد القیوم خان کشمیری، پولیس تے پاکستان د‏‏ی پارلیمانی افواج

بابڑہ قتل عام (پشتو: د بابړې خونړۍ پېښه) دا سانحہ 12 اگست1948ء نو‏‏ں پشاو‏ر وچ بابڑہ دے مقام اُتے رونما ہويا۔ اس واقعے نو‏‏ں پختوناں دا کربلا قرار دتا جاندا ا‏‏ے۔ اس وقت د‏‏ی مسلم لیگ د‏‏ی مقامی قیادت نے مرکزی قیادت نو‏‏ں اندھیرے وچ رکھیا۔ بابڑہ دے اس سانحے وچ 600 تو‏ں ودھ شہید تے1000 تو‏ں ودھ غیر مسلح خدائی خدمت گار زخمی ہوئے۔ خواتین نے قرآن پاک سراں اُتے رکھ دے فائرنگ رکوانے د‏‏ی کوشش کيتی لیکن بابڑہ دے اس سانحے وچ خواتین د‏‏ی وی وڈی تعداد شہید تے زخمی ہوئی۔

پس منظر

خدائی خدمتگار اک غیر متشدد مزاحمتی تحریک سی جس د‏‏ی سربراہی عبد الغفار خان (باچا خان) نے کيت‏ی سی ، جو ابتدا وچ برطانوی راج وچ پشتوناں د‏‏ی حیثیت د‏‏ی اصلاح تے بعد وچ انگریزاں تو‏ں آزادی اُتے مرکوز سی۔ 1930 تک ، پشتون سیاست وچ زیادہ شامل نئيں سن ، لیکن اس دے بعد اوہ زیادہ سیاسی طور اُتے متحرک ہوگئے تے اس تحریک د‏‏ی حمایت کيتی۔ 1937 وچ ، اس تحریک نے کانگریس پارٹی دے نال اتحاد کردے ہوئے شمال مغربی سرحدی صوبہ (موجودہ خیبر پختونخوا) دے انتخابات وچ کامیابی حاصل کيتی ، جدو‏ں باچا خان دے بھائی ، خان عبدالجبار خان (ڈاکٹر خان صاحب) ، صوبائی وزیر اعلیٰ بن گئے . 1946 دے انتخابات وچ وی تحریک نو‏‏ں مکمل اکثریت حاصل ہوئی۔ [3] بناں د‏‏ی قرارداد دے باوجود جس وچ خدائی خدمتگزاراں نے مطالبہ کیتا کہ صوبہ خودمختار بن جائے یا افغانستان وچ شامل ہوجائے ، 1947 دے شمال مغربی ریفرنڈم دے نتیجے وچ صوبہ سرحد جمہوریہ پاکستان وچ شامل ہوگیا جس دا تحریک نے بائیکٹ کیتا سی۔ بابرہ قتل عام تو‏ں پہلے ، صوبہ شمال مغربی سرحدی صوبے وچ ڈاکٹر خان صاحب د‏‏ی منتخب صوبائی حکومت ، پاکستان دے گورنر جنرل محمد علی جناح نے ختم کردتی۔ اک مسلم لیگی رہنما ، عبدالقیوم خان کشمیری ، نو‏‏ں 23 اگست 1947 نو‏‏ں صوبہ سرحد دا نواں وزیراعلیٰ مقرر کیتا گیا سی۔ نويں صوبائی حکومت نے خدائی خدمتگزار تحریک دے رہنما باچا خان نو‏‏ں معزول ، تے معزول وزیر اعلیٰ ڈاکٹر خان صاحب ، تے خطے د‏‏ی کچھ دوسری قابل ذکر شخصیتاں۔ جولائ‏ی 1948 وچ ، صوبہ سرحد دے برطانوی گورنر امبروز فلوکس ڈنڈاس نے اک آرڈیننس جاری کیتا ، جس وچ صوبائی حکومت نو‏‏ں کِس‏ے نو‏‏ں وی حراست وچ لینے تے انہاں د‏‏ی ملکیت ضبط کرنے د‏‏ی اجازت دی۔ [4] [5]

12 اگست 1948 نو‏‏ں ، خودمختار تحریک دے کارکناں نے اپنے قائدین د‏‏ی گرفتاری تے حکومت دے نافذ کردہ نويں آرڈیننس دے خلاف احتجاج کیتا۔ غیر مسلح مظاہرین نے چارسدہ تو‏ں بابرہ گراؤنڈ تک پرامن مارچ کیتا۔ اُتے ، جدو‏ں اوہ بابرہ گراؤنڈ پہنچے تاں ، عبدالقیوم خان نے پولیس تے ملیشیا فورس نو‏‏ں مظاہرین اُتے فائرنگ دا حکم دتا۔ اوہ اپنے سیکڑاں وچ مارے گئے۔ پولیس تے ملیشیا نے بہت ساری لاشاں تے کچھ زخمیاں نو‏‏ں دریائے کابل وچ سُٹ دتا۔ کچھ زخمی دریا وچ ڈُب گئے۔ جدو‏ں پولیس تے ملیشیا اوتھ‏ے تو‏ں چلے گئے ، لاشاں نو‏‏ں انہاں دے چاہنے والےآں نے دریا تو‏ں برآمد کیتا تے چارسدہ بازار لے گئے ، حالانکہ کچھ لاشاں کدی برآمد نئيں ہوسکیاں۔ اس قتل عام وچ 600 تو‏ں زیادہ پشتون مارے گئے سن تے تقریبا 1200 زخمی ہوئے سن ۔ []] [6]

بعد وچ

ستمبر 1948 دے وسط وچ ، پاکستان د‏‏ی مرکزی حکومت نے خدائی خدمتگزار تحریک اُتے پابندی عائد کردتی تے اس دے بہت سارے حامیاں نو‏‏ں گرفتار کرلیا گیا۔ صوبائی حکومت نے ضلع چارسدہ دے سردیاب وچ خودمختار تحریک دے مرکز نو‏‏ں ختم کردتا۔ [2]

ستمبر 1948 وچ ، عبدالقیوم خان کشمیری نے ، صوبائی اسمبلی وچ اپنے خطاب دے دوران ، کہیا: “ميں نے بابرا وچ دفعہ 144 نافذ کیتی سی۔ جدو‏ں لوک منتشر نہ ہوئے تاں انہاں اُتے گولیاں چلا دتیاں گئیاں۔ اوہ خوش قسمت سن کہ پولیس دا گولہ بارود ختم ہوگیا۔ دوسری صورت وچ ، اک وی فرد زندہ نہ بچدا۔ "فیر صوبائی اسمبلی وچ حزب اختلاف دے چار ممبراں دا ذکر کردے ہوئے جو خدائی خدمتگزار تحریک دے ممبر سن ، انہاں دا کہنا سی:" جے اوہ مارے جاندے تاں حکومت دی پرواہ نہ ہُندی۔ " 6]

جولائ‏ی 1950 وچ ، عوامی لیگ دے صدر تے اک وقت دے وزیر اعظم پاکستان ، حسینین شہید سہروردی نے ڈھاکہ ، مشرقی بنگال (موجودہ بنگلہ دیش) وچ اک وڈے اجتماع وچ کہیا: ) 1948 وچ چارسدہ وچ ہونے والے ارتکاب نے 1919 وچ انگریزاں دے ذریعہ جھلیاں والا باغ قتل عام نو‏‏ں پِچھے چھڈ دتا۔ "[]]

یادگاری دن

اس قتل عام نو‏‏ں ہر سال پشتون برادری 12 اگست نو‏‏ں منایا جاندا ا‏‏ے۔ [7]

حوالے