سلسلہ سہروردیہ
لیکھ لڑی |
سلسلۂ سہروردیہ
سہروردیہ مشہور روحانی سلاسل وچوں اے اس سلسلہ دے پیروکار سہروردی کہلاندے نیں، جو زیادہ تر ایران، پاکستان، بھارت تے بنگلہ دیش وچ نیں ۔ اس سلسلہ دے بانی شہاب الدین سہروردی سن۔
چشتیہ سلسلے دے بعد ہندوستان وچ سہروردیہ سلسلہ آیا۔ اس سلسلے دی بنیاد شیخ ضیاء الدین ابو النجیب سہروردی (المتوفی 1097ھ/ 1118ء ِ) نے بغداد وچ ر کھی سی۔ اوہ اِمام ابوٗ حامد الغزالی(540ھ) دے بھائی احمد غزالی دے مرید سن تے بغداد دی جامعہ نظامیہ وچ شافعی فقہ پڑھاندے سن۔ انہاں دی باقیّاتِ وچ صرف اک کتاب آداب المریدین پائی جاندی اے۔ لیکن شیخ الشیوخ شہاب الدین عمر ابو حفص سہروردی نوں سلسلۂ سہروردیہ دے مؤسسِ ثانی دی حیثیت حاصل اے۔ ابن خلکان دے مطابق 16واسطیاں نال تساں دا نسب خلیفۃ الرسول سیدنا ابو بکر صدیق نال مل جاندا اے۔ تساں 535ھ وچ زنجان دے اک قصبہ سہرورد وچ پیدا ہوئے سن۔ تساں دی تعلیم و تربیت تساں دے عم محترم تے مرشد شیخ ابو النجیب سہروردی دی نگرانی وچ ہوئی سی۔ شہاب الدین سہروردی عبد القادر جیلانی توں بیعت نئيں سن۔ اس دے باوجود بچپن ای توں تہانوں غوث الاعظم دی عنایت حاصل سی۔ تے تساں دی نظرِ عنایت دی وجہ توں تہانوں بوہت کچھ روحانی فیض حاصل ہویا۔ بغداد وچ عبد القادِر جیلانی دے وِصال دے بعد شیخ ابو النجیب سہروردی نے اک سال تک تے اُنہاں دے بعد سالاں تک شہاب الدین سہروردی نے بغداد دی روٗحانی سیادت دا نظام نہایت خوش اسلوبی توں نبھایا۔ آپ دی ذاتِ گرامی توں لکھاں بندگانِ خدا نوں فیض پہنچیا۔ تساں دی علمی لیاقت تے رِیاضت دا شہرہ نہ صرف عراق وچ بلکہ مصر و شام و حجاز تے ایران وچ دوٗر دوٗر تک پہنچ چکا سی۔ ہندوستان تے پاکستان وچ وی تساں دی بزرگی دا غلغلہ بلند سی۔ دُنیا بھر دے مشائخ عِظام دے لئی تساں دی ذات گرامی ملجاء بنی ہوئی سی۔ تساں دے خلفاء تے مریدین ہمہ وقت تساں دی بارگاہ وچ حاضر رہدے سن۔ انہاں وچوں چند حسب ذیل نیں ۔ شیخ نجیب الدین علی بخش سن جنہاں دے ذریعے عجم یعنی ایران وچ سہروردی سلسلہ دی بوہت زیادہ اِشاعت ہوئی۔ شیخ نور الدین مبارک غزنوی جنہاں دی مساعی تے کاوِشاں دی وجہ توں شمالی ہندوستان وچ سہروردیہ سلسلے نوں بوہت فروغ حاصل ہویا۔ اُس زمانے وچ شیخ الاِسلام بہاء الدین زکریا ملتانی مرشدِ کامل دی تلاش وچ ہندوستان توں نکل کے اِسلامی دُنیا وچ ملکاں ملکاں پھرتے ہوئے بغداد شریف وچ شہاب الدین دی مجلس وچ جا پہنچے تے اپنا گوہرِ مراد پا لیا۔ مرشدِ کامل نے وی کمال مرحمت فرماندے ہوئے صرف تن ہفتاں دی ریاضت دے بعد تہانوں خلافت عطا فرما دی۔ تے ملتان ول مراجعت فرما ہونے دا حکم دتا تاکہ برِّ صغیر وچ سہروردی سلسلے دی بنیاداں مضبوط فرماؤ صحیح معناں وچ ہندوستان وچ سہروردیہ سلسلے دی ترویج و اشاعت مین شیخ بہاء الدین زکریا ملتانی دی زبردست جدوجہد دا وڈا کامیاب رول رہیا اے۔ تساں نے ملتان،اُوچ تے دوسرے تھاں اُتے سہروردیہ سلسلے دی مشہور خانقاہاں قائم کیتیاں۔ شب و روز دی انتھک محنت توں ہندوستان وچ سہروردیہ سلسلے دی جڑاں مضبوط کیتیاں۔ انہاں دے مشہور خلفاء وچ شیخ اِسمٰعیل قریشی،شیخ حسین،شیخ نتھو،شیخ فخر الدین ابراہیم عراقی ،سید جلال الدین سرخ بخاری تے شیخ صدرالدین عارف نیں ۔ شیخ صدرالدین عارف دے خلیفہ شیخ رُکن الدین ابو الفتح ملتانی نیں جنہاں نے سلسلے دی تنظیم دے لئی بوہت کوشش دی نیں ۔ سید جلال الدین سرخ بخاری دے خاندان وچ پیدا ہونے والی زبردست شخصیتاں وچ سید احمد کبیر تے انہاں دے دونے با کمال فرزنداں سید صدرالدین راجو قتال تے سید جلال الدین مخدوم جہانیاں جہاں گشت دا شمار ہُندا اے۔ بنگال وچ سہروردی سلسلہ شیخ جلال الدین تبریزی دے ذریعے پہنچا تساں دی تے تساں دے خلیفہ شیخ علی بدایونی دی محنت دی وجہ توں بنگال وچ سہروردی سلسلے دی کافی ترویج و اِشاعت ہوئی۔ گجرات وچ سہروردی سلسلے دی اِشاعت مخدوٗم جہانیاں جہان گشت دے مرید ین تے خلفاء نے دی۔ اس دے علاوہ تساں دے اہلِ خانہ تے خاندان دے افراد نے وی احمد آباد تے گجرات دے ہور علاقاں وچ اپنی علمی تے عملی لیاقتاں دے بل اُتے اس سلسلے دی تنظیم دی تے اپنے مرید ین تے ہور عوام تک اِس سلسلے دی فیض رسانی دی اے۔ سید صدرالدین راجو قتال نے بذات خود سید برہان الدین قطبِ عالم نوں گجرات دی وِلایت سونپی تے انہاں تبلیغِ دین دے واسطے گجرات بھیجیا۔ احمد شاہ بادشاہ نے ایتھے تساں دا شاندار اِستقبال کیتا تے تہانوں ایتھے سکونت اختیار کرنے دی خاطر بٹوا وچ جاگیر عطا دتی۔ ایتھے قطبِ عالم نے اک وڈی خانقاہ دی بنیاد ڈالی تے لوکاں دے لئی اپنے تے اپنے سلسلے دے فیض دے دروازے کھول دِتے۔ تساں دے بعد تساں دے لائق فرزند شاہِ عالم نے رسوٗل آباد وچ رہ کے اس کم نوں اگے ودھایا۔ ہر دو حضرات نے اپنی علمی قابلیت دے ذریعے اعلیٰ لکھتاں تے اپنی عملی ریاضتاں تے مکاشفتاں دے ذریعہ عوام نوں دینِ اِسلام دا گرویدہ بنایا۔ اپنی نگاہِ پُر تاثیر دے ذریعے عوام نوں خواص وچ تبدیل کر دتا۔ لوگاں نوں سلوک دی راہ وچ اعلیٰ مرتباں تک پہنچا دتا۔ اُنہاں دے بعد شاہ بُڈھا صاحب تے پیارن صاحب نے اپنے اَسلاف دی روشنی اُتے چلدے ہوئے سلسلے دی خدمات انجام دتیاں۔ قاضی نجم الدین ،عبد الطیف دارُ الملک، قاضی محمود وغیرہ نے وی سہروردیہ سلسلہ دی تنظیم تے اس دی ترویج و اِشاعت وچ کافی جدوجہد دی۔ اپنے اثر تے فیض رسانی دے معاملہ وچ سہروردیہ سلسلہ پنجاب تے سندھ تک ای محدود رہیا۔ ہندوستان دے ہور علاقاں وچ اِس نے عام رواج نہ پایا۔ لیکن شہرت دے اعتبار توں شیخ بہاء اُلدین زکریا ملتانی ،شیخ رُکن الدین ملتانی تے مخدوٗم جہانیاں جہان گشت جداں جید علما تے اولیاء دی لِیاقت تے رِیاضت دا نور اُنہاں دے علاقاں تک محدوٗد نہ رہیا بلکہ اُنہاں دی روٗحانی شہرت ہندوستان دی حدوٗد نوں پار کر کے اِسلامی ملکاں وچ وی پھیل گئی۔[۱]
