ملا محمود جونپوری
| ملا محمود جونپوری | |
|---|---|
| جم | سنہ 1585 |
| وفات | 19 فروری 1652 (66–67 سال) |
| عملی زندگی | |
| پیشہ | تارہ گرو ، فلسفی |
ترمیم  | |
ملا محمود جونپوری (پیدائش:1585ء— وفات: 19 فروری 1652ء) ستارہويں صدی عیسوی وچ ہندوستان دے مشہور فلسفی تے ماہر فلکیات سن ۔
سوانح
[سودھو]ابتدائی حالات
[سودھو]ملا محمود 993ھ مطابق 1585ء وچ بعہدِ اکبری وچ پیدا ہوئے۔ ملیا محمود دے والد شیخ محمد بن شاہ محمد فاروقی سن ۔ ملیا محمود نے ابتدائی تعلیم اپنے دادا شاہ محمد فاروقی توں حاصل کيتی۔ بعد وچ مولانا محمد افضل جونپوری (متوفی 1652ء) دے سامنے زانوئے تلمذ اِختیار کیتا۔ ستاراں سال دی عمر وچ علومِ مروجہ دی تحصیل توں فراغت پائی۔ تعلیم توں فراغت ہونے دے بعد اکبرآباد چلے گئے۔ مغل شہنشاہ شہاب الدین محمد شاہ جتھے نے عزت و تکریم دی تے اپنے پہلو وچ بٹھایا۔ نظامی بدایونی نے لکھیا اے کہ شاہ جتھے بادشا نے اُنہاں دی شہرت سن کر دربار وچ جگہ دِی مگر ایہ دربار توں چلے آئے۔ اِس دی تفصیل ایويں اے کہ:
’’ملا محمود تے ملیا عبدالحکیم سیالکوٹی بادشاہ دے ہمراہ لاہور حضرت شاہ میر میاں میر لاہوری (متوفی 1635ء) دے پاس گئے۔ فقیر متوجہ نہ ہوئے۔ بادشاہ نوں بہت رنج ہويا۔ دونے علما نے فرمایا کہ علما دی طرف توجہ نہ کرنا کیتا معنی رکھدا اے ؟ فقیر اُٹھے تے اپنا کمبل بچھا کر خود بہ اَدب بیٹھ گئے تے دونے علما نوں بٹھا دِیا تے کہیا کہ وچ جاہل ہون۔ مینوں اِس دا مطلب سمجھیا دیجئے تے ایہ شعر پڑھیا:
| مبادا دِل آں فرومایہ شاد | کہ اَز بہر دنیا وہد دِاں بباد |
علم و فضل
[سودھو]جملہ تذکرہ نگاراں نے ملیا محمود جونپوری دے علم و فضل دی تعریف کيتی اے۔ مولوی رحمٰن علی نے لکھیا اے کہ:’’ در علوم حکمیہ و اَدبیہ پایہ بلند داشت جے بوجودش سرزمین جونپور بمرز بوم شیراز تفاخر می جست روا بودی‘‘۔[۲] میر غلام علی آزاد بلگرامی (متوفی 15 ستمبر 1786ء) نے لکھیا اے کہ: ’’ہندوستان وچ تاں اُنہاں دا کوئی نظیر نئيں سی، بلکہ ہفت اقلیم وچ وی اُنہاں دا سا علم رکھنے والا کوئی نہ تھا‘‘۔ اک روایت دے مطابق مغل شہنشاہ شاہ جتھے دے عہد وچ اک نابینا عالم امکج نامی شاہِ ایران دا سفیر بن دے ہندوستان آیا۔ اُس نے دربار دے علما توں مناظرہ کیتا تے اُنئيں اپنی قوت گویائی توں زِچ کر دتا۔ شاہ جتھے نوں اِس صورت حال توں سخت افسوس ہويا۔ اُس نے اپنے وزیر نواب سعداللہ خان دے مشورہ توں ملیا محمود جونپوری نوں دربار وچ طلب کیتا۔ ملیا محمود نوں ناظم جونپور نے بصد منت و سماجت دربار شاہی وچ بھیجیا۔ دربار وچ ایرانی عالم دے نال اُنہاں دی ملاقات ہوئی تے ہیولیٰ دے موضوع اُتے مناظرہ ہويا۔ ملیا محمود نے اپنے تبحر دا ایسا ثبوت دتا کہ ایرانی عالم نے اپنی شکست تسلیم کردے ہوئے اِنہاں دی دست بوسی دی تے شاہ جتھے نے خوش ہوکے طشت بھر سونا تے چاندی فوری طور اُتے ملیا محمود دے سر اُتے توں نچھاور کیتا تے اپنے بیٹے شاہزادہ شجاع نوں اِنہاں دی شاگردی وچ دے دِیا تے جونپور وچ مدرسہ دے لئی زمین عطا کيتی۔ [۳]
ملا محمود جونپوری نے ہندوستان دے خاص فن ناٹک بھید دا گہرا مطالعہ کیتا سی ۔ علم ہیئت و فلکیات توں گہری دِلچسپی سی مگر اِس فن وچ اُنہاں نے کوئی تصنیف نئيں چھڈی اُتے رصدگاہ دی تعمیر دے لئی بادشاہ توں مدد منگی سی جو جنگی مہمات دے پیش نظر مہیا نہ دی جاسکی تے رصدگاہ تعمیر نہ ہوسکی۔[۴]
وفات
[سودھو]ملا محمود نے 9 ربیع الاول 1062ھ مطابق 19 فروری 1652ء نوں 66 یا 67 سال شمسی دی عمر وچ انتقال کیتا۔ ملیا محمود دے اُستاد مولانا محمد افضل نوں اِس قدر صدمہ ہويا کہ اوہ وی چالیس روز دے بعد انتقال کرگئے۔
لکھتاں
[سودھو]الشمس البازعہ
[سودھو]یہ کتاب فلسفہ دے موضوع اُتے تحریر کيتی گئی اے جدوں کہ سنہ تکمیل 1042ھ اے۔ ملیا موصوف نے اِس کتاب وچ الحکمت البالغہ دی شرح دی اے۔ متاخرین علما نے اِس دے کئی حواشی لکھے نيں۔
فرائد فی شرح الفائدے
[سودھو]یہ تصنیف معانی و بلاغت دے موضوع اُتے اے۔ سنہ تالیف 1042ھ اے تے ایہ معانی و بیان کيتی مشہور کتاب فائدے غیاثیہ دی شرح اے۔
- اقسامِ بولی اُتے اک چہار وَرقی رسالہ فارسی زبان وچ اے۔ [۵]
- رسالہ حرزِ ایمان۔