Paqucha

Paqu, Paqucha, Alpaka icha Allpaqa nisqaqa (Vicugna pacos) huk ñuñuq, iskay ruk'anayuq uywam. Paquqa p'aqu llimphiyuqmi. Millmanmantaqa puchkaspa awaspa p'achatam ruranchik.

Qallariyninpiqa paqucha uywa nisqaqa manan runap uywanchu karqan, chaymantarapmi Llamata uywaspa, Wicuñatawam, hinaspapis Wanaku tawan uywaspa Paquchata hatarichinku. "Runap uywasqan uywa, manataq sallqa uywachu" niyta munarqaptin, Ikwadur kichwa shimi nisqapi tukuy animal nisqakunapaq, sallqakunapaqpas, "wiwa" nispa niytam qallarirqanku. Hinallataq Piruw suyupi uywan nikun.

Sutin

Aymara simimanta alpaqa quichwa simimantataq p'aku imanintaq Inglis simipi Blond.

Awasqa p'acha paquchamanta

Paqucha uywa sutichasqa

Punchukuna Paqucha willmamanta ruwasqa Otavalo qhatupi, Ikwayur.

P'achataq q'aytumantam ruranchik. Chay q'aytuqa millmamanta icha yurakunap q'aytuchamantam - utkumanta icha huk yuramanta - puchkanchik. Utku yura lliwmanta aswan chaninchasqa q'aytucha yuram. Imatatak ruwawak paqucha willmawan:

• Unku
• Punchu
• Kusma
• Chumpa
• Wara
• Aksu
• Pullira
• Chumpi
• Ch'ullu
• P'acha chuku
• Wincha
• K'umpu
• Kulis p'acha
• Lanq'i
• Lliklla
• Ch'uspa
• Q'ipirina
• Chankaku
• Sapatu

Maypitaq tiyanku

Paquchakunaqa kancha kanchalla tiyanku, achkan achkanpi. Sapa watan puna lumakunapi itaq pampakunapi Andes sutichasqapi, kasqallantak Arhintina, Wuliwiya, Chili, Ikwayur, hinallatakpis Piruw suyupi, kay suyupi allin mirachisqa mahdakuna kashkan, hastanmantapis hanan sayakunapi tiyanku 3500 - 5000 m s. n. m. kaman, kashallantakmi paqucha uywahkuna Hukllachasqa Amirika Suyukuna, Iwrupa, itaq [[Musuq Silanda ]].

Paquchakuna Piruw suyupi

Paqucha Piruwpi
Wata	haykataq Umakuna
2010	4 177 498
2011	4 322 258
2012	3 924 230
2013	3 978 290
2014	4 095 554
2015	4 318 374
2016	4 319 146

Mikhunakuna

Paqucha Thiqti

Hinallatak mikunakunata ruwarquwak paqucha aychawan, paqucha aychaqa ancha munasqa kashkan maypipis, llaqtaknapichu, hatun umalli llaqtakunapichu, puna orqocunapichu, hatunpaq, huchuypaq, llipimpakmi.

Paqucha Thiqti

Imawatak kay sumaq paqucha thiqtita mayk'uruwak:

• Paqucha Aycha
• Siwilla
• Sara
• Papa

Paqucha Raymi

Paqucha Taripakuy Raymi

Paqucha Taripakuy huk raymin llipim hanan saya llaqtakunapi. Sapa watan paquchakuna walqachanku imaymana t'ikakunawan, miqunakunawan hina. Paqucha nisqaqa (Vicugna pacos) huk ñuñuq uywam. Willmanmantaqa puchkaspa awaspa p'achatam rurayta atinkumanmi.

Hawa t'inkikuna

• Commons nisqaqa multimidya kapuyninkunayuqmi kay hawa: Paqucha.