Layqa
Layqa nisqaqa (aymara simimanta rima) mana rikunalla atiykunawan imakunatapas ruraq runam, warmipas qharipas.
Ñawpa pacha, Tawantinsuyu pachapiqa chay layqakunaqa Tawantinsuyu iñiymanta yachaqkunas, umukunas karqan, dyus kaykunawan - Pachamamawan, wak'akunawan, urqup apunkunawan rimanakuspa. Kunankamapas Antikunapi huk ayllu llaqtakunapi hampiq nisqa paqu yachaqkunam, watuqkunapas chay hinatam apukunawan rimanakuspa ruraykunku.
Kastilla Kamachiy pachapi kathuliku misyunaryukuna Awya Yala runakunata kristiyanuchaspa chay umukunata, paqu yachaqkunata mana allin ruraqkuna, dañuq, bruja (layqa warmi), brujo (layqa qhari) nispa suticharqan. Aswan ñawpa pacha Iwrupapipas hinallataqsi karqan, ñawpa kilta, germanu, islaw umukunawan. Chaywantaq ñawpa pacha kasqa allin yachaq nisqa runakuna manañas allinchu, ichataq saqra runakuna nisqas karqan. Layqa qulluy nisqapi achka bruja, brujo nisqa runakunatas - aswantaq warmikunatas - yamt'a tawqapi kañaspa wañuchirqan.
Kunan pacha Iwrupapi achka willakuykunapi chay bruja, brujo nisqa runa kaqkuna manañam millaychu, aswantaq allinmi. Ahinataq inlis Joanne K. Rowlingpa qillqasqan kawsay rikch'api Harry Potter sutiyuq allin layqa saqra kaq Voldemort sutiyuq layqawanmi maqanakun.
