Location via proxy:   [ UP ]  
[Report a bug]   [Manage cookies]                
Ir al contenido

Piruw

T'inkikunata llamk'apuy
Wikipediamanta
Kayqa kusa qillqam. Kaypi ñit'iy willasunaykipaq.

Piruw
República del Perú Edit the value on Wikidata
pa wallqanqan
Piruwpa⠀wallqanqan Edit the value on Wikidata		 pa unancha
Piruwpa unanchan Edit the value on Wikidata
Edit the value on Wikidata
Piruw
Edit the value on Wikidata
Llaqta qayanqillqa Firme y feliz por la unión Edit the value on Wikidata
Llaqta taki "Somos libres, seámoslo siempre"
("Qispisqañam kachkanchik, ñawpaq kananchik wiñaypaq")
Mamallaqtapa raymin 28 ñiqin anta situwa killapi 1821
Kamachiy
Kamachina laya presidencialismo (es) T'ikray Edit the value on Wikidata
Umalliq Dina Boluarte Edit the value on Wikidata
2022 Qhapaq Raymi 7
Umalliq ministru Alberto Otárola
Parlamento Piruwpa Kunrisun Edit the value on Wikidata
Simikuna Qhichwa simi,
Aymara simi
Kastilla simi
Wak piruwpa rimaykuna
aswan
Uma llaqta Lima
Allpa-saywachiy
Arya 1 285 216 Edit the value on Wikidata   km 2
Suyukuna Amarumayu suyu
Anqash suyu
Apurimaq suyu
Ariqipa suyu
Ayakuchu suyu
Kashamarka suyu
Qusqu suyu
Wankawillka suyu
Wanuku suyu
Ika suyu
aswan
Hatunnin llaqta Limaq

9 674 755 hab. (2022)

Hanaq-kay Min. Depresión de Sechura (es) T'ikray (-34 m) Edit the value on Wikidata

Max. Waskaran (6768 m) Edit the value on Wikidata

Yaku 8,8 Edit the value on Wikidata%
Pacha UTC UTC-05:00 (es) T'ikray
Hora de Perú (es) T'ikray
America/Lima (en) T'ikray Edit the value on Wikidata
Runa-kaqnin
Runap-sutin Piruw-runa
Runakuna 33 726 000 (2023)   hab.
Density 26,24 hab./km2
left 16 556 679 (%49.1) 16 268 182 (%48.2) right
Wiñaykawsay
Paqarisqan pacha hulyu 28, 1821 Edit the value on Wikidata
Piruw-Qullasuyu Huñunakuy 1836-1839
Pasiphiku Maqanakuy 1879-1884
Ekonomiya
Sutichasqa RLR 211 389 272 242,16 $ (2017)
19 749 617 120,827 (2016)
RLR (RKK) 433 035 539 200 dólar internacional (es) T'ikray (2017)
18 556 469 487 (2016)
Sutichasqa RLR per cápita 6571 $ (2017)
540 (2016)
RLR (RKK) per cápita 13 462,739 dólar internacional (es) T'ikray (2017)
418,074 (2016)
Llamkanaqkaq indisi 4 Edit the value on Wikidata%
RPI 0,762 (2021)
Inflasyun 3,2 % (2016)
−1,2 (2015)
Llaqtaqullqi Sulis-wan inti (es) T'ikray
Aswanraq
ISO tuyru PE
Internet tuyru .pe (es) T'ikray
Karurimana tuyru +51
Kaypi wankurisqa Asociación Internacional de Fomento (es) T'ikray
Awya Yala Mama Llaqtakunap Tantanakuynin
Banco Internacional de Reconstrucción y Fomento (es) T'ikray
Centro Internacional de Arreglo de Diferencias Relativas a Inversiones (es) T'ikray
Comunidad Andina
aswan

Piruw (kastilla simipi: Perú, aymara simipi: Piruw, inlis simi: Peru) nisqaqa huk mamallaqtam Urin Awyalap intichinkayninpi. Wichay waqtamanta Ikwayur llaqtawan, Kulunsuyu llaqtawan tinkuna, inti lluqsiy waqtamantataq Parasil llaqtawan Puliwya llaqtawan tinkuna, uray waqtamantataq Chili llaqtawan Puliwya llaqtawan Titiqaqa quchawan tinkuna, inti chinkay waqtamantataq Pasiphiku mama quchawan tinkusqa. Piruw huk achkaniray kawsayuq mamallaqtam tiyayr’itikunayuqmi kan, tiyayr’itintaq -Kuntipi, Pasiphiku chala suyupa purun pampapi; mamallaqtap wichayninmanta urayantinkama Anti wallap umanpi; Amarumayupa quñi yunkanpi- mastarikunmi. Piruwqa 34 hunu runakuna charin, umallaqtantaq hatunnin llaqtapas Limaqmi. 1.28 hunu km2 (0.5 hunu mi2) charispa, Piruwqa Tiqsimuyupi chunqa isqunñiqin, Urin Awyalapi kimsañiqinpas hatunnin mamallaqtam.

Piruwqa sapan llaqtam, umalliqniyuq, Qurinaka nisqa rimana huñunakuyniyuqpas. Suyu hina hatunkamachiyllana chawanasqa llaqtanchik, hallp'antaq 1 285 216 km² chhikanmi, Piruwpam 29 hunu tiyaqyuqmi; paykunaqa kastillanu, qhichwa, aymara rimaqkunam, chaymanta wah runakunaq rimayninkupis kallantaqmi. Peruqa achkaniray unay shamuq kulturakunap paqarinan kanmi. -Qallarikuq 3500 ñp- Norte Chico kulturamanta, Tawantinsuyukama. Norte chico kulturantaq, Awyalapi ñawpaqnin kulturami, shinallataq sibilisasyunpa pichkamanta shuknin paqarinanmi karqa. Tawantinsuyuntaq, Ñawpaq Colon Awyalapi hatunnin sibilisasyunmi karqa. Kunan Peru sutichasqa suyuqa, unay wiñaykawsayyuq mamallaqtapurapi shukninmi; erensyannintaq chunka waranqa watamantam (ñk.) shamunpas. XVI pachaqwatapi Ispaña imperyuqa Perupa suyuntam atipanakurqan, chaymi shuk birreynatutam takyachirqan; birreynatuntaq Urin Awyalapi tukuymari suyunpi mastarirqan, shinallataq Limaq llaqtatam umanchakurqan. Awyalapi, superior yachaykaqqa qallarichikusqan 1551 watapi, Mamallaqtap San Markus Kuraq Yachay Wasitam ofisyalisllam takyachispa. Peruqa 1821 watapi ofisyalislla qispichikurqan, hawasuyupi José de San Martín, Simón Bolívarpas awqaqkunap purisqanmanta, shinallataq Ayakuchu batallasqanmanta, Peruqa 1824 watapi qispichisqanta tukuchikun. Shamuq watapi, mamallaqtaqa politikap takyanakaqnin charirqan, ekonomita politikatapas takyarikusqankama wanu rukrisqanrayku. Qhipaqnin, Chiliwan Pasiphiku Maqanakuyqa (1879-1884) Peruta krisiskaqninman apachikun, chaymanta qhapaqkunataq kamachiyta ayqichikun Partido Civilistamanta. XX pachaqwatapi, mamallaqtaqa coup d’etat-tam, sosyal allinakaqtam, ukhumanta maqanakuytapasmi tuparirqan, shinallataq ekonomip takyakaqnintam wiñaykaqnintapas tuparirqan. 1990 watakunapi, mamallaqtaqa shuk mushuqliberal ekonomi modelutam takyachisqan, kunankamapas tiyanmi. 2000 watakunapi Tiqsi materyaqa wiñasqankupacha. Peruqa sapakutilla ekonomi wiñaqnin charirqan, hinallataq wakchakayninta pisiyarqanpas.

Qispichisqa mamallaqtashina, Peruqa shuk demokrasyayuq republika reprasentasyunniyuqmi kan, 25 suyupi rakisqam, runap puquykaynin hanaqmi charin, yaykunakayninpas chawpi-hanaqmi, Runap Puquykaynin Indisi (RPI) llapanmanta 82 ñiqin charipakunpash. Shinallataq Awyalapi allin ekonomyayuqmanta shuknin, wiñaykaq tasaqa chawpichasqa 5.9% charin. Shinallataq tiqsimuyupi usqay industria wiñaykaqyuqmanta shuknin, chawpichasqa 9.6% -pash charin. Riqsichisqam ekonomi aktibidadninkuna kanku: minerya, manufaktura, tarpuy, challwahapiypas, waq wiñachikuq sektoreswan telekomunikasyunshina, bioteknolohyashina. Mamallaqtaqa The Pacific Pumastam chayaqin, kaytaqmi shuk mamallaqtakunamanta politiku tantanakuymi kan. Mamallaqtakunañataqmi Awyalapa chalanpi tiyanku, shinallataq kikin wiñaykaynin tendensyatam kunakupunku. Kay wiñaykaynin positibomi kan, taqyasqa makroekonomipa tiqsinta charinpas, allin kamachikuyninta charinpas, shinallataq tiqsimuyupa intirasyunpaq kichasqam kanpas. Peruqa, sosyal qispikayninpi, shuk riqsichisqa mamallaqtami kan, shinallataq, APECpi, Pasiphiku Aliansapi, Transpasifiku Tantanakuypi, Komersyo Tiqsimuyupa Tantanakuyninpipas shuk miembropas kanmi. Peruqa chawpikallpayuq mamallaqtashina riqsichisqami kan

Perupa runakunapi mishu, indihina, iwruparuna, aphrikaruna asyarunapas kapun. Aswan riqsisqan simiqa kastillami, achka Perurunakunaraqmi Qichwa, Aymar, waq simikunatapas rimallankutaq. Runakawsayninkuta piturisqantaqa, artepi, yanuypi, literaturapi, takiypipas hatun dibersitasta paqarichikusqan.

Llaqtashuti

[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Formal shutiqa ofisyal kastilla shimipi, "República del Perú"-mi kan. Qichwa shimipi, "Piruw Mamallaqta"-mi kan, Aymar shimipipash "Piruw Jacha Suyu"-mi kan. Inlish formal shutillataqmi "Republic of Peru" kan. Llaqtashutiqa Qichwapi "Piruwruna"-mi kan, Inlish shimipi "Peruvian" kantaqmi.

Perup sutinpa pukyunmanta achka theorikunami kan. XVI siklu qallarichkasqapi, Panama ismupa San Miguel Bahianiraqpi dominakuq kamachiq biru sutichasqami, chaymanta shamunsi. Panamapa uranpi Biru sutichasqa qullqiyuq mamallaqta kaq, indihina rimasqanmanta uyarispaqa, hispanarunaqa shamusqanku chay kit'iman, chaymi Peru - shina sutinchakun. Chaymanta, kastilla konkistadorkunapaq Tawantinsuyuta Perushina sutichasqa kapun. Chaymanta Peru sutiqa kay suyupaq riqsichinanpaq kunankama kutipakullantaqmi

Wiñay kawsay

[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]
Qhapaq qillqasqa: Piruwpa wiñay kawsaynin

Ñawpaq Tawantinsuyu Pacha

[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

3000 ñp watamanta 2500ñp watakama, Supi qichwapi, Karal ruynakuna (Norte Chico sibilisayun), prinsipalmente rumi wasimanta rurachisqa, rikurikunmi. 1000 ñp wataniqmanta - 200 ñp wataniqkama, Anti Walla lliwninpi -pumatam, amarutam, kunturtapas wakashina muchaq- Chavin kulturaqa puqurikusqanmi. Chaymanta, chalapa hananpi Chimu kulturaqa 100 qp-niqmanta - 700 qp-niqkama Truhillu llaqtapa hawanpi Inti Wakatam, Killa Wakatapashmi konstruisqanku. Chalapa urayninpitaq, 1 qp-niqmanta 600 qp-niqkama, iñinkupaq, tarpunankupaq qiqukunatam qillqakuq Nasqa kulturaqa puqurisqanmi.

800 qp wataniqpi, Antikunap Urayninpi Ayakuchu pukrupi Wari kulturaqa paqarisqanmi. Tiwanakupa iñiyninmanta ancha influensyayuq kultura kasqanta hamurpakusqansi kan. Sapa suyupa llimpinkunatan riqsichikuqmi chaypas, sañururasqapi aywasqakunapi shukllachisqa temaqa t'iktusqa kanraqmi. Inka Qhapaq Ñanpa wamaqnin ñanqa puqurichisqanmanta, shinallataq, heometrichasqa -tawakuchuta chimpakuq- llaqtapa wasichakuyninmanta, Wari Imperyu theoriqa -lliw Antikunapi mastarikuq kaspa- riqsichikusqanmi. Shinallataq, 1000-niq watakama qatikusqanta hamurpakusqansi kan. Chalapa hanayninpi Lampayiqi suyupiqa -qurimantapas tumpagamantapas chaninchasqa saynatata rurakuqmanta riqsichsiqa- Sikan kulturaqa Waripa tukuyninpachapi puqurisqanmi

Hinallataqsi urinnin suyupiqa Tiwanaku’qa, paqarimurqan, llapan Qullaw patapi chimpaq aylluhina. Chanta Wari Aylluqa paqarikusqan, Antis Llaqta wallpamata puquchirqan, imperiu laya llaqta paqarichispaqa, kay wallpamaqa hanaqninman mastakusqa XVIII pachaqkama. IX pachaqmanta, Wari saqipusqanmanta, Antis Wallanta mushuq chawpichaq llaqtakunaqa paqarikusqan, Lampayiqi, Chimu, Chincha hina, “qipa intermediu” “suyu-suyu llaqta” sutichasqa.


Allpa saywachi

[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]
Qhapaq qillqasqa: Piruwpa allpa saywachi

Piruw llaqtaqa iskay chunka tawayuq Dipartamintuyuqmi Suyukuna,[1][2] huk Pruwinsya Constitucionalwan kuska; hatun riqsisqa llaqtakunaqa kaykunan: Lima, Ariqipa, Truhillu, Chiklayu, Wankayu, Piwra, Qusqu chaymanta Chimputi llaqtawan.

Unay pacha conquistasqamanta Piruw llaqtaqa kimsa hatunsuyuman t`ipisqa kaqkasqa: Chala (Costa) nisqa Pasiphiku mama quchawan tinkusqa; chaymantataq Walla (Sierra) nisqa hanan pata llaqtakuna; chaymantataq Urqu (montaña) nisqa Amarumayu sach'a-sach'a suyu (Selva Amazónica) nisqa karqan. Kayhinaman t'ipisqaqa 1941 watakamallan kaq kasqa; imaraykuchus chhaqay III Asamblea General del Instituto Panamericano de Geografía e Historia nisqaqa pusaq regionman t`ipiytan apruwasqaku, chaymanta Geógrafo nisqa Javier Pulgar Vidal nisqa yuyasqa. Kay musuq t`ipiyqa Mapa Fisiográfico nisqatan rikhurichisqa, chaymi chiqan biogeografican; hinamantan kayhina suyukuna rikhurisqa:

Chiriqunuy

[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]
Kichwa simipi Piruw saywitu
Kastilla simipi Piruw saywitu

Yurakuna

[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Uywakuna

[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Llaqta pusanapaq rakiy

[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]
Qhapaq qillqasqa: Piruwpa pulitika rakiynin

Piruw llaqtapiqa kanmi suyukuna, wamanikuna (194), k'itikunapas.

Piruwpi kanmi 24 suyu, 1 constitucional wamani, ima 1 Metropolitana Suyupas:

Piruwpi suyukuna
Suyukuna (Piruw) (2021)
  Suyu Uma llaqta Runakuna Hallka k'iti kanchar
(km2) 		Runa ñit'inakuy (km2)
1 Amarumayu suyu Chachapuyas 430.811 39.249 10,98
2 Anqash suyu Waras 1.191.872 35.915 33,19
3 Apurimaq suyu Awankay 433.494 20.896 20,75
4 Ariqipa suyu Ariqipa 1.521.697 63.345 24,02
5 Ayakuchu suyu Ayakuchu 673.487 43.815 15,37
6 Kashamarka suyu Kashamarka 1.463.690 33.318 43,93
7 Qusqu suyu Qusqu 1.372.205 71.987 19,06
8 Wankawillka suyu Wankawillka 364.450 22.131 16,47
9 Wanuku suyu Wanuku 764.202 36.849 20,74
10 Ika suyu Ika 992.621 21.328 46,54
11 Sunin suyu Wankayu 1.373.898 44.197 31,09
12 Qispi kay suyu Truhillu 2.045.165 25.450 80,36
13 Lampalliqi suyu Chiklayu 1.326.490 14.231 93,21
14 Lima suyu Wachu llaqta 11.936.846 34.949 341,55
15 Luritu suyu Ikitus 1.038.973 368.852 2,82
16 Mayutata suyu Puerto Maldonado 177.856 85.301 2,09
17 Muqiwa suyu Muqiwa 195.334 15.734 12,41
18 Pasqu suyu Pasqu urqu 273.080 25.320 10,79
19 Piwra suyu Piwra 2.075.301 35.892 57,82
20 Punu suyu Punu 1.243.471 71.999 17,27
21 San Martín suyu Muyupampa 911.816 51.253 17,79
22 Taqna suyu Taqna 378.615 16.076 23,55
23 Tumpis suyu Tumpis 255.193 4.669 54,66
24 Ukayali suyu Pukallpa 599.345 102.411 5,85
* Qallaw hatun kamachiy wamani Qallaw 1.147.646 147 7.807,12
* Lima llaqta suyu Lima 9.821.976 2.672 3.675,89

Mama llaqta

[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]
Francisco Sagastim Piruwpa umalliqnin (2020-2021).
Pedro Pablo Kuczynskim Piruwpa umalliqnin (2016-2018).
Ollanta Humala Tassom Piruwpa umalliqnin (2011-2016).
Qhapaq qillqasqa: Piruwpa umalliqnin
Qhapaq qillqasqa: Piruwpa Kunrisun
Qhapaq qillqasqa: Piruwpa hatun kamachin
  • Dimukrasya
  • Nisqalla Dimukratiya (Democracia nominal), 1824 – 1895
  • Qullqisapallap Dimukratiyan (Democracia censataria), 1895 - 1930
  • Qharikunap Qillqayatiqpa Dimukratiyan (Democracia masculina alfabeta), 1931 - 1955
  • Chaqrusqa Qillqayatiqpa Dimukratiyan (Democracia mixta alfabeta), 1956 – 1978
  • Sapsi Dimukratiya (Democracia Universal), 1979 watamanta kunankama
Qhapaq qillqasqa: Katiguriya:Piruwpa sananchankuna
Qhapaq qillqasqa: Piruwpa unanchan
Qhapaq qillqasqa: Piruwpa wallqanqan
Qhapaq qillqasqa: Piruwpa llaqta takin
  • Suti

Runakuna

[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]
Qhapaq qillqasqa: Piruw suyupi runa llaqtakuna
Runakuna (2007 watapi)

Piruw llaqtapiqa achka runa llaqtakuna indihina ayllu llaqtakunapas tiyankum, Qhichwa runa, Aymara runa,[3] Awahun runa, Ashaninka runa,[4] hukkunapas.

Rimaykuna

[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]
Qhapaq qillqasqa: Piruwpi rimaykuna
Qhapaq qillqasqa: Piruwpa suyunkunapi rimaykuna
Piruwpi simikuna (2007)
  Suyu Kastilla simita rimaqkuna /1 % Indihina simita rimaqkuna /1, /2 %
1 Amarumayu suyu 281.177 85,4 46,940 14.3
2 Anqash suyu 653,576 68.1 303,806 31.7
3 Apurimaq suyu 100,563 28.1 256,371 71.7
4 Ariqipa suyu 871,940 82.7 180,615 17.1
5 Ayakuchu suyu 194,216 35.7 348,720 64.1
6 Kashamarka suyu 1,225,311 99.2 6,792 0.5
7 Qusqu suyu 485,919 46.3 558,772 53.3
8 Wankawillka suyu 140,824 35.1 259,750 64.7
9 Wanuku suyu 475,899 70.6 196,855 29.2
10 Ika suyu 610,410 95.0 31,194 4.9
11 Sunin suyu 950,816 86.4 148,068 13.5
12 Qispi kay suyu 1,443,774 99.5 4,792 0.3
13 Lampalliqi suyu 978,150 97.5 23,323 2.3
14 Lima suyu 7,202,159 93.2 510,385 6.6
15 Luritu suyu 707,281 92.6 55,077 7.2
16 Mayutata suyu 76,689 79.2 19,771 20.4
17 Muqiwa suyu 116,807 78.8 31,294 21.1
18 Pasqu suyu 226,336 90.0 24,683 9.8
19 Piwra suyu 1,482,911 99.6 3,842 0.3
20 Punu suyu 387,191 33.8 757,685 66.1
21 San Martín suyu 631,401 98.0 11,599 1.8
22 Taqna suyu 211,526 80.1 52,318 19.8
23 Tumpis suyu 177,913 99.6 463 0.3
24 Ukayali suyu 330,112 87.7 45,527 12.1
* Qallaw hatun kamachiy wamani 755,326 94.8 40,672 5.1
* Lima llaqta suyu - - - -
* Llapan 20,718,227 83.9 3,919,314 15.9

/1 rimaqkuna: 5 / 5+ wata

/2 qhichwa simi, aymara simi, ashaninka simi icha huk indihina simi (mana hawa simi)

(Pukyu: [5])

Iñiykuna

[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Hatun llaqtakuna

[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]
Qhapaq qillqasqa: Lista: Llaqtakuna (Piruw)
Lima, uma llaqta

Musiku

[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]
  • Kañinakuna: Sol de plata, Libra peruana, Sol de Oro, Inti, Nuevo Sol

Karu puriy

[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Turistiku llaqtaqa Qusqu, chay Qusqupiqa Machu Pikchu unay llaqta kan, hinaspa Willka Qhichwa kan. Mayutata suyupi tarikullantaq Manu mamallaqta parki. Punu suyupitaq Titiqaqa qucha, hinaspa Sillustanipi chullpakuna kan. Ariqipa suyupitaq Misti nina urqu, Qullqa qhichwa hinaspapis Nina Urqu Qhichwa (Valle de los volcanes) tarikullantaq. Ika suyupitaq Naska siq'ikuna hinaspapis Paraqas mamallaqta parki chaykuna kan. Anqash suyupitaq Waylas qhichwa hinaspa Waskaran (6,768 m) chaykuna kan. Ikitus llaqtapitaq llipin sach'akunayuq selva hinaspa Amarumayu hatun mayu ima kan; Tumpis suyupitaq ima munay playakuna kan. Lampalliqipitaq Valle de las Pirámides hinaspa Tesoros de Sipan nisqakuna kan. Kashamarka suyu Inka armakuna hinaspa sumaq campiñayuq. Qispi kay suyutaq unay pacha mawk'a Chan Chan llaqtayuq.

Yachay tarpuy

[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Qillqakuna - Qillqaqkuna


Taki kapchiy

Tusuy

Raymikuna

[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]
Pachakamilla Kristu
P'unchaw Suti
1 Qhulla puquy killa Musuq wata
2 Hatun puquy killa Mamacha Kanchi Raymi (Punu)
Iskay kaq Intichaw Hatun puquy killapi Pisqu pusuqay p'unchaw
Pawkar waray killa - Ayriway killa Willka Killa ñan
1 Aymuray killa Llamk'ay p'unchaw
Inti raymi killa Quyllur Rit'i (Qusqu Suyu)
29 Inti raymi killa Hutsannaq Piru wan Hutsannaq Pawlu
6 Anta situwa killa Yachachiq p'unchaw
7 Inti raymi killa Unancha p'unchaw
Inti raymi killa Antikunap takinan p'unchaw
24 Inti raymi killa Chakraruna p'unchaw
28 Anta situwa killa Yaya llaqta kusikuy
30 Chakra yapuy killa Limaqmanta Hutsannaq Rusa
Kantaray killa Illaqmiyuq Riqisqa nisqap killan
8 Kantarya killa Anqamusta wamparpaq maqanakun
31 Kantarya killa Wiraquchap takin p'unchaw
1 Ayamarka killa Lliw Hutsannap p'unchawnin
8 Qhapaq raymi killa Map'annaq kunsi p'unchaw
9 Qhapaq raymi killa Ayakuchu maqay
25 Qhapaq raymi killa Ancha Yurí

Rikchakuna

[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Apaykachana

[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]

Kaypipas qhaway

[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]


Willay pukyukuna

[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]
  1. ↑ https://web.archive.org/web/20220901182324/https://www.sela.org/es/estados-miembros/peru/#:~:text=Organizaci%C3%B3n%20administrativa%3A%2024%20departamentos%20y,%2C%20Tacna%2C%20Tumbes%2C%20Ucayali.
  2. ↑ https://www.distrito.pe/
  3. ↑ https://pueblosoriginarios.com/sur/andina/aymara/aymara.html
  4. ↑ https://peru.info/es-pe/talento/noticias/6/24/conoce-a-la-etnia-mas-grande-de-la-selva-peruana
  5. ↑ www.inei.gob.pe/ (2007)

Hawa t'inkikuna

[llamk'apuy | pukyuta llamk'apuy]
Piruw
Uma Llaqta · Limaq
Piruwpa wiñay kawsaynin · Tawantinsuyu · Piruw Harushakay · Piruwpi Sasachakuy pacha
Allpa saywachi: Sinru qillqa: Llaqtakuna (Piruw) · Piruwpi amachasqa sallqa suyukuna · Piruwpa pulitika rakiynin
Llaqta pusay · Piruwpa hatun kamachin · Amirika Mamallaqtap Pachakutinapaq Huñunakuynin · Piruwanu Nasyunalista Partidu · Piruwpaq Huñu
Piruw suyupi runa llaqtakuna · Piruwpi rimaykuna · Lista: Yachay sunturkuna (Piruw) · Piruwpa llaqta takin · Piruwpa unanchan · Piruwpa wallqanqan
Urin Awya Yalapi mama llaqtam
 Arhintina ·  Parasil ·  Qullasuyu ·  Chirisuyu ·  Ikwayur ·  Kulunsuyu ·  Parawayi · Piruw ·  Surinam ·  Uruwayi ·  Wayana ·  Winisuyla · Ransis Wayana (  Ransiya ) · Malwina wat'akuna
"https://qu.wikipedia.org/w/index.php?title=Piruw&oldid=677029" p'anqamanta chaskisqa (Wikipedia, Qhichwa / Quechua)