Simfonija

Za odnos crkve i države vidi Simfonija (teologija).

U zapadnoj klasičnoj muzici simfonija je prošireni muzički sastav, gotovo uvijek napisan za orkestar. Obično sadrži barem jedan stavak ili dio tog stavka napisan prema pravilima sonate. Mnoge simfonije su tonski radovi u četiri stavka sa prvim stavkom u sonatnom obliku, koji se često opisuje od strane muzičkih teoretičara kao struktura "klasične" simfonije. Iako su mnoge simfonije poznate po klasičnom obliku komponiranom od strane muzičkih velikana poput Josepha Haydna, Wolfganga Amadeusa Mozarta, i Ludwiga van Beethovena, neke od njih ne odgovaraju ovom modelu.

Simfonijski orkestar iz Kölna, Njemačka, prilikom njihovog izvođenja 8. simfonije Gustava Mahlera.

Simfonija je proširena kompozicija za orkestar i obično se sastoji od četiri stavka. Po svojoj je formalnoj strukturi identična klasičnoj instrumentalnoj sonati, a razlika između ova dva muzička roda je upravo ta što je sonata kamernog karaktera, komponovana za jedan ili dva instrumenta, ređe tri ili više (sonata za gudački orkestar na primer), a simfonija za veći instrumentalni sastav - orkestar. Jedan citat, jednog velikog majstora simfonijske muzike na zalasku epohe muzičkog romantizma, o simfoniji u sažetom obliku govori sve:

„Simfonija treba biti kao priča.

Simfonija treba da sadrži sve.“

Gustav Maler (1860 – 1911), kompozitor i dirigent

Porijeklo imena

Riječ simfonija je izvedena od grčke riječi συμφωνία (simfonija), što znači "sporazum ili skladnost zvuka", a "koncert vokalne ili instrumentalne muzike", iz σύμφωνος (simfōnos). Ova grčka riječ se koristi za opisivanje instrumenta koji se spominje u Knjizi o Danijelu. Naučnici su nekad vjerovali da su gajde riječ koja je identifikovana iz ovog spisa. Međutim, novije naučno mišljenje ističe da riječ o kojoj se radi u Knjizi o Danijelu je sifonia (od grčkog σίφων sifonom, "cijev",), i zaključuje da gajde nisu postojala u tako ranom vremenu. U kasnoj grčkoj i srednjevjekovnoj teoriji riječ je korištena za opisivanje skladnosti zvuka, za razliku od διαφωνία (diafōnija), koja je bila riječ za disonancu. U srednjem vijeku i kasnije, latinski oblik imena simfonija se koristi za opisivanje različitih instrumenata, posebno onih koji su u stanju proizvesti više od jednog zvuka istovremeno. Isidor Seviljski je bio prvi koji je upotrijebio riječ simfonija pri imenovanju jedne vrste dvoglavog bubnja. Od 1155 - 1377 francuski oblik imena simfonije je organistrum ili vergl. U kasnoj srednjevjekovnoj Engleskoj, ime simfonija je korištena na oba ova načina, dok je u 16. vijeku bila izjednačena sa cimbalom. Na njemačkom, pod imenom simfonija su se podrazumijevali spineti i virginali od kraja 16. vijeka do 18. vijeka. U smislu "zvučanje zajedno," riječ počinje da se pojavljuje u naslovima nekih djela iz 16. i 17. vijeka kod kompozitora poput Giovannija Gabrielija sa njegovim "Sacrae symphoniae", "Symphoniae sacrae" i "Liber Secundus", objavljenim 1597 i 1615, zatim; Adriano Banchieri sa "Ecclesiastiche Sinfonie dette Canzoni u aria francese, po sonare, et cantare, op. 16", objavljenom 1607. u Veneciji, Lodovico Grossi Da Viadana sa "Sinfonie musicali, op. 18", objavljenom 1610, i Heinrich Schütz sa "Symphoniae sacrae, op. 6", i "Symphoniarum sacrarum secunda pars, op. 10", objavljenim 1629 i 1647. Osim Viadana zbirke, koja je sadržavala čisto instrumentalnu i svjetovnu muziku, to su sve zbirke duhovnih i pjevačkih djela, od kojih su neka bila uz instrumentalnu pratnju. U 17. vijeku, najvećim dijelom baroka, pojmovi simfonija i sinfonia su korišteni za niz različitih djela, uključujući i instrumentalne kompozicije koje su se koristile u opernim sonatama i concertima koji su obično dio većeg djela. Opera sinfonia, ili italijanska uvertira imali su do 18. vijeka standardnu strukturu od tri kontrastna stavka: brzo, sporo, brzo i plesni stavka. To je oblik koji se često smatra pretečom orkestralne simfonije. Izrazi "uvertira", "simfonija" i "sinfonia" široko su smatrane promjenljivim najvećim dijelom 18. vijeka.

Istorijski razvoj simfonijske muzike

Simfonijska muzika je sigurno najraskošnije područje muzičkog stvaralaštva. Tu se u prvom redu misli na muziku za orkestar, kome se često pridružuju i vokalno - instrumentalni solisti i hor. Iako reč SIMFONIJA ima i brojna druga značenja.

Prošla je simfonijska muzika, počev od prvih oblika u epohi baroka i pretklasicizma pa do danas, brojne razvojne faze. Svoj klasičan oblik dobila je za vreme Hajdna i Mocarta. A kompozitori - romantičari, dali su joj najveće dimenzije i umetničke visine. Sve u svemu, simfonijska muzika bila je i ostala najsnažniji oblik umetničkog izražavanja majstora muzike u svim epohama.

Rani simfonijski oblici

Reč simfonija obično označava muzičko delo pisano za muzički sastav od više instrumenata i izvođača. U izvornom obliku, ona znači sazvučje, dakle, to je učešće više muzičara i više instrumenata u predstavljanju muzičkog dela ili muzičkih zvukova.

Ali, reč simfonija ima i još jedno značenje, koje nas dovodi do njenih prapočetaka u antičko doba. U drevnom Rimu, ovaj izraz je označavao ograđen prostor na pozornici, rezervisan za instrumentalne izvođače ili jedan instrumentalni sastav. Njega su činili aulos, sirings (vrste drevnih frula), kitara, formiks, cimbali i kastanjete zvane skabilum, koje su označavale takt. Ovaj je instrumentalni ansambl pratio tadašnje rimske pantomime.

Značenje savremenog muzičkog roda, simfonija dobija sa početkom sedamnaestog veka. Desilo se to približno u isto vreme kada se iz težnje za obnovom pevane starogrčke tragedije, rodila opera. Samo, opera zatim ima svoj i intenzivniji razvojni put, dok se simfonija razvijala postepeno, nastajući iz tada pomodnih muzičkih oblika. Prvim delom te vrste, smatra se zbirka Muzičke Simfonije u osam, glasova glasova, koje je 1610. godine napisao i izdao kompozitor Lodovico Viadana. To je delo napisano u duhu tadašnjeg višeglasnog madrigala, sa elementima koncertnog muziciranja. A zatim tokom 17. i prve polovine 18. vijeka nastaju instrumentalna dela pod nazivom simfonije, koja u sebi sažimaju duh baroknog koncerta i tadašnje operske uvertire (tempo brzo-lagano-brzo). Značajni kompozitori tog roda bili su Vicenco Albrici (tvorac prvih instrumentalnih dela koja su nosila naziv ‘’simfonija’’ i imale su svoj ‘’broj’’), Heinrich Schütz (poznate su njegove vokalne ‘’Sinfone Sacrae’’ – ‘’Duhovne Simfonije’’) i Tomaso Albinoni, koji je prvi uveo menuet kao četvrti stav simfonije. Stvarajući svoje Troglasne invencije i simfonije i to za čembalo ili orgulje, Johann Sebastian Bach ovaj oblik proširuje na kamerno muziciranje, što će sa posebnim respektom u svom stvaralaštvu prihvatiti tek kompozitori u 20. vijeku.

Formiranje klasične simfonije

Sredinom 18. vijeka, simfonija se oblikuje kao samostalan muzički oblik, pisan za orkestar. Najveće zasluga u to vreme, pripadala je kompozitoru i dirigentu Janu Vaclavu Štamicu i njegovom orkestru zvanom Manhajmska Škola, prema gradu u kom je delovala. Simfonija dobija tri zasebna stava - dva brza, bočna alegra i jedan središnji adagio, što zatim prihvataju i dalje razvijaju Hajdn i Mocart, dajući simfoniji zrelo klasično obeležje četvorostavačnosti. Sa Hajdnom i Mocartom, simfonijska muzika je konačno oblikovana.

Jozef Hajdn prvi veliki majstor muzičkog klasicizma i prvi u čuvenom Prvom Bečkom Trijumviratu (Hajdn, Mocart, Ludwig van Beethoven), konačno je otkrio i ustanovio klasičnu formu simfonijske muzike. Slično Mocartu, razvio ju je od nasleđenog kratkog trostavačnog oblika iz epohe pretklasicizma, do zrelog i proširenog četvorostavačnog oblika (adagio uvod,allegro - andante - menuet - rondo, finale). Može se slobodno reći: da Hajdn nije ustalio klasični simfonijski oblik, ni Mocart ne bi stvorio svoja najbolja poznija dela, a Betoven ne bi našao inspiraciju za finale svoje Devete (a našao ju je pored ostalog i u Andanteu, drugom stavu Hajdnove Druge Simfonije!).

Danas je poznato ukupno 106 Simfonija Jozefa Hajdna i sve one odražavaju razvojni put simfonijske muzike u XVIII veku, sve do pojave jednog Betovena. Većina ranijih simfonija, komponovane su za kućne koncerte kneza Esterhazija, gde je Hajdn službovao do 1790. godine.

Hajdn je uzdigao simfonijski oblik na njegov razvijeni klasični nivo. U svojim simfonijama, Hajdn je koristio tematski materijal baziran na narodnom stilu. Hajdn je pojednostavljivao muzički materijal u stavovima svojih Simfonija i nanovo mu saglasno svom muzičkom majstorstvu, davao složeniju tonsku strukturu, približavajući je muzičkoj arhitekturi. Tipično je za Hajdnov simfonijski stil još i to da je često isticao pojedine note ili motive iz tema i efektno ih razrađivao, posebno u strogo sonatnom, prvom stavu (u njemu je i lagani uvod pre nastupa sonatnog prvog stava, takođe Hajdnovo dostignuće). Naivni karakter narodne igre, kod Hajdnovih Simfonija je zadržavao samo treći stav, menuet. Mada su menuet u simfoniji koristili i Hajdnovi prethodnici (prvi ga je uveo, kao što smo videli, Tomazo Albinoni), tek sa Hajdnom on postaje punopravni sastavni deo simfonije, pripremajući dolazak betovenskom skercu. Osobeni su po svome stilu i Hajdnovi lagani stavovi, gde se melodije, često veoma jednostavne, razrađivane u tehnici varijacija, koju će tek kasnije preuzeti i snažno razviti Betovenov muzički genije. iznenadni nastupi pauza (što je posebno karakteristično za finalne stavove Hajdnovih Simfonija), Hajdnu su obezbedili počasno mesto u muzičkoj istoriji i nadasve u antologiji simfonijske muzike i ukazali na put kojim će ići stvaraoci u kasnijim muzičkim epohama.

U stopu sa Hajdnom, simfonijsku muziku je polazeći od nasleđenih oblika, stvarao i Volfgang Amadeus Mocart. I on je kao i Hajdn, pošao od kratkog trostavačnog oblika prve polovine XVIII veka i stvorio je prava remek dela zrelog četvorostavačnog simfonijskog klasicizma.

A na prelasku iz XVIII u XIX vek, Betoven polazi od one tačke do koje su stigli Hajdn i Mocart i prvi značajno proširuje simfonijski oblik. Galantni menuet, zamenjuje njegovom ‘’ubrzanom’’ verzijom, ‘’skercom’’, dajući tako ovom stavu snažnije, dramamtičnije obrise. Simfonijska muzika tako dobija nov i još značajniji razvojni put, koji u epohi muzičkog romantizma XIX veka dovodi, kako do stvaranja novih simfonijskih oblika ili obogaćivanja starih, tako i do značajnog proširivanja klasične simfonije do monumentalnih dimenzija.

Simfonija po vekovima

Simfonija u 18. vijeku

Oblik koji mi danas prepoznajemo kao simfonija razvio se u ranom 18. vijeku. Obično se smatra da je razvijen od italijanske uvertire, djela iz tri stavka koja su se koristila kod otvorenih opera, često korištena od strane Alessandra Scarlattija. Druga važna preteča simfonije je ripieno concerto, relativno malo istraživan oblik nalik concertu za gudače i kontinuo, ali bez solo instrumenata. Najranija poznata ripieno concerta su od Giuseppe Torellija (njegova zbirka od 6 ripieno concerti, opus 5 iz 1698). Antonio Vivaldi je također pisao djela ovog tipa. Možda najpoznatiji ripieno concerto je Brandenburg concerto br.3 od Johanna Sebastiana Bacha. Rane simfonije kao i italijanske uvertire i concerti, imaju tri stavka, u tempu brzo-sporo-brzo. Međutim, za razliku od ripieno concerta, koji koristi uobičajeni ritornello oblik concerta, barem prvi stavak kod ovih simfonija je bio u nekom binarnom obliku. Simfonije se razlikuju od italijanskih uvertira po tome što su više pisane za koncertna izvođenja, nego kao predstavljanje pozorišnog djela. Iako su najvećim dijelom 18. vijeka pojmovi uvertira i simfonija korišteni naizmjenično, djelo koje je izvorno napisano u jednom obliku se ponekad kasnije koristilo u drugom. Velika većina tih ranih simfonija su bila komponovana u duru. Simfonije u ovom trenutku, bilo za koncertnu, opersku, ili crkvenu upotrebu, nisu bile glavna djela na programu. Često kao i sa koncertima, oni su podijeljeni između ostalih djela, ili su izvučeni iz svita ili uvertira. Vokalna muzika je smatrana glavnim muzičkim doživljajem, a simfonije su trebale pružiti preludij, pauze i postludije nakon pjevanja. U to vrijeme većina simfonija su bile relativno kratke, a trajale su između 10 do 20 minuta.

"Italijanski" stil simfonije, često se koristio kao uvertira i entracte u operskim kućama, postao je standardni oblik u tri stavka: brzi , "Allegro", sporiji, a zatim još brži stavak. Mozartove rane simfonije su bile komponirane u ovom obliku. Rani oblik u 3 stavka je na kraju zamijenjen sa onim u 4 stavka koji je bio najzastupljeniji u drugom dijelu 18. vijeka i najveći dio 19. vijeka. Ovaj simfonijski oblik je bio pod utjecajem germanske prakse, i biće povezan sa "klasičnim stilom" Haydna i Mozarta. Važne promjene bile su dodatak "plesnog" stavka i promjena u karakteru prvog stavka da postane "prvi među jednakima".

Normalni oblik sa 4 stavka postaje onda:

1. Brzi, u binarnom obliku ili kasnije u sonatnom obliku
2. Spori stavak
3. Menuet i trio (kasnije se razvio u skerco i trio), u trodijelnom obliku
4. Brzi, ponekad i u sonatnom obliku. Druge uobičajene mogućnosti su rondo oblik ili sonata-rondo.

Čak i sredinom 18. vijeka, varijacije na ovaj oblik simfonije nisu bile rijetke, a posebno srednja dva stavka bi ponekad zamijenili mjesta ili bi polagani uvod bio dodat u početku, što bi ponekad dovelo do oblika sa četiri stavka, sporo-brzo-sporo-brzo.

Prva simfonija kod koje je menuet predstavljen kao treći stavak, pojavljuje se u djelu iz 1740. godine u D-duru Georga Matthiasa Monna. Međutim, to je izolovani primjer: prvi kompozitor koji je dosljedno koristio menuet kao dio oblika sa četiri stavka je Johann Stamitz. Dva glavna centra za pisanje ranih simfonija su Beč, sa predstavnicima pisanja ranog oblika simfonija poput: Georga Christopha Wagenseila, Wenzela Raimunda Bircka i Georga Matija Monna, i Mannheim, centar tzv. manhajmske škole. Simfonije su komponovane u cijeloj Evropi, sa aktivnim kompozitorima u Italiji poput Giovannija Battiste Sammartinija, Andrea Luchesija i Antonija Brioschija, zatim Carla Philippa Emanuela Bacha u sjevernoj Njemačkoj, Leopolda Mozarta u Salzburgu, Francois-Josepha Gosseca u Parizu, Johanna Christiana Bacha i Karla Friedricha Abela u Londonu. Kasniji značajni bečki kompozitori simfonija su: Johann Baptist Vanhal, Karl von Ditters Dittersdorf, i Leopold Hoffmann. Najvažniji simfonisti u drugom dijelu 18. vijeka, bili su Joseph Haydn, koji je napisao 106 simfonija tokom 40 godina, i Wolfgang Amadeus Mozart. Njihova mnogobrojna, često izvođena i oponašana djela se obično smatraju apoteozom klasičnom stilu.

Simfonija u 19. vijeku

U kasnom 18. vijeku, vokalna muzika, naročito kantate i opere, smatrane su glavnim oblikom koncertne muzike, poslije kojih su slijedili concerti. Sa razvojem stalnih orkestara, simfonija preuzima sve veće i veće mjesto u koncertnom životu. Prelazno razdoblje je bilo od 1790. do 1820. Za Ludwiga van Beethovena njegov prvi akademski koncert je imao "Hrist na Maslinovoj gori" kao glavno djelo, radije nego dvije simfonije i klavirski koncert koji je izvodio na istom koncertu.

Betoven je uveo simfoniju u neistraženo područje širenjem, često dramatično, svih njenih dijelova. Njegovih 9 simfonija postavili su standard za pisanje simfonija generacijama poslije njega. Nakon dvije simfonije, koje su napisane u stilu Haydna, njegova simfonija br.3(Eroica), ima razmjere i emocionalni raspon koji je izdvaja od ranijih radova, često navođena kao primjer uvođenja u razdoblje romantizma. Simfonija broj 9 uzima nezapamćeni istup uključujući dijelove za vokalne soliste i hor u zadnjem stavku. Beethoven, zajedno sa Franzom Schubertom, također je bio taj koji je zamjenio uglađeni menuet sa življim scherzom kao unutrašnjim stavkom (najčešće treći od ukupno četiri stavka). Scherzo, sa većim djelokrugom emocionalnog izražavanja, bio je prikladniji romantičnom stilu.

Sljedeća generacija simfonista željeli su kombinovati prošireni harmonijski rječnik razvijen od strane kromatskih kompozitora poput Johna Fielda Ludwiga Spohra i Carl Maria von Webera, sa strukturnim inovacijama Beethovena. Robert Schumann i Felix Mendelssohn su dva vodeća germanska kompozitora čija su djela pokušala ovo objedinjavanje. Istovremeno nastaje više eksperimentalni oblik simfonijskog pisanja koji sadrži veći broj simfonija s tekstualnim značenjem ili posebnim programima. Dok "programske simfonije" koje su napisane još 1790., njihovo mjesto i uloga se proširuje sa 'Symphonie Fantastique Hectora Berlioza iz 1830. i Lisztove programske simfonije, kao što je Dante simfonija i Faust Simfonija obje iz 1857. Ovo razdoblje poklapa se sa onim što se uopšteno naziva "romantično" razdoblje, a završava sredinom 19. vijeka. Iako se pojam "romantičan" često koristio u muzici da se opiše muzičko razdoblje od Beethovena sve do Sergeja Rahmanjinova.

U drugoj polovini 19. vijeka, u simfonijama se često koriste veoma prošireni stavci, često u strogom sonatnom obliku. Johannes Brahms, koji je koristio Schumanna i Mendelssohna kao njegovu polaznu tačku, postavio je standard za komponiranje simfonija koji je imao vrlo visok nivo strukturnog jedinstva. Istovremeno simfonije su postajale duže, a postale su osnova širenja brojnih simfonijskih orkestara. Drugi važni simfonisti u kasnom 19. vijeku su: Anton Bruckner, Felix Draeseke, Antonín Dvořák, Petar Iljič Čajkovski i Camille Saint-Saëns.

Do kraja 19. vijeka francuski orguljaši poput Widora nazvali su neke od svojih orguljaških kompozicija simfonijama: "Romantična" vrsta orgulja na kojima su svirali (poput onih koje su izgradili Cavaillé-Coll) omogučavali su temeljiti orkestralni pristup i zvuk, pa ovi kompozitori nisu mislili o njihovim simfonijama kao inferiornim onima napisanim za simfonijski orkestar. U slučajevima Widora i posebno Viernea je mnogo manje uobičajeno čuti njihove simfonije "samo za orkestar ", (od kojih je jednu napisao Vierne, a Widor napisao nekoliko) nego onih koje je pisao za orgulje.

Simfonija u 20. vijeku

U 19. vijeku simfonije postaju sve veće i veće, kako u vremenskom trajanju tako i u veličini orkestra. Taj razvoj se završio sa Gustavom Mahlerom početkom 20. vijeka. U 20. vijeku pojavljuju se nove promjene u stilu i sadržaju djela koje kompozitori označavaju kao "simfonija." Ideju da je "simfonija" konačni oblik koji je imao određene standarde je razorena, a umjesto toga postaje bilo koje veće orkestralno djelo koje njen kompozitor vidi i označava kao takve. Dok su neki kompozitori poput Sergeja Rahmanjinova i Carla Nielsena, nastavili pisati u tradicionalnom obliku sa 4 stavka, drugi kompozitori su imali različite pristupe. Gustav Mahler, čija je 2. simfonija pisana krajem 19.vijeka u pet stavaka. On je nastavio pisati radove u obliku romana: njegova 3. simfonija, kao i 2., ima dijelove za soliste i hor, te je u 6 stavaka, 5. , 7. i 10. simfonija u 5 stavaka, a 8. simfonija, koja bi u drugom vremenu vjerovatno bila nazvana kantata ili oratorij, je u dva velika dijela, sa pjevačima koji pjevaju tokom cijelog trajanja djela. Jean Sibeliusova posljednja Simfonija broj 7 ima samo jedan stavak.

Unatoč toj raznolikosti, ostale su određene tendencije jer simfonije su još uvijek ograničene na to da su bile djela za orkestar. Pjevački dijelovi su se ponekad koristili uz orkestar, ali rijetko uz upotrebu solo instrumenata koje je bilo gotovo nepoznato. Poznate iznimke su "orguljaške simfonije" komponirane za solo orgulje francuskih kompozitora kao što su Louis Vierne i Charles-Marie Widor koji koriste snagu i povećane resurse modernih orgulja u predstavljanju orkestralnog učinka.

Uz proširenje onoga što bi se moglo smatrati simfonija, u 20. vijeku dolazi do porasta u broju radova koji bi se razumno mogli nazvati simfonije, ali koji su dobili neki drugi naziv od strane svojih kompozitora. Koncert za orkestar Béle Bartóka je samo jedan takav primjer (Bartók nikada nije napisao djelo, a da ga je nazvao simfonija). U mahlerovom „Das Lied von der Erde“ je pjevano tokom cijelog djela, ali bi se opravdano mogla nazvati simfonijom. Neki današnji kompozitori i dalje pišu djela koja oni nazivaju "simfonijama" (Philip Glass, na primjer, napisao je osam od 2005). Tendencija u 20. vijeku za simfonije je da budu manje prepoznatljiv oblik sa svojim vlastitim konvencijama i normama, a više oznaka koju kompozitori primijenjuju u orkestralnim djelima sa određenim ambicijama, ili čak i ne-orkestralnih djela. Glenn Branca, na primjer, komponira simfonije za električne gitare i udaraljke, u kojima se stapaju industrijske kakofonije i mikrotonalitet s kvazi-misticizmom i naprednom matematikom.

Karakteristike simfonije

Glavne karakteristike klasične simfonije, kao što je postojala do kraja 18. vijeka u njemačkom govornom svijetu su: 4 stavka, od kojih bi prvi obično bio brzi stavak u sonatnom obliku, drugi spori stavak, treći ili menuet i trio ili trodijelni ples poput (skerca) stavka u "jednostavnom" trodijelnom metru, završivši sa četvrtim, brzim stavkom u rondo i / ili sonatnom obliku. Instrumental, se svirao sa orkestrom relativno umjerene veličine uobičajenom u to vrijeme.

Nakon što je Betoven počeo eksperimentisati sa strukturom stavaka i programskim osobinama u svojoj 6. simfoniji, da bi kasnije dodao pjevače u zadnjem stavku njegove 9. simfonije, mogućnosti za oblikovanje simfonijskog formata postaju neograničene. Počevši od ranog romantizma doba, na primjer: “Više varijacija u strukturi stavaka“: više stavaka i / ili višeslojna struktura stavaka (Berlioz, Roméo i Julija; Mahler, 2. i 8. simfonija), struktura iz jednog stavka i / ili stavci koji se nastavljaju bez prekida (Sibelius, 7. simfonija, Richard Strauss, Alpska simfonija; Carl Nielsen, 4. simfonija) “Više varijacija u instrumentaciji“: mali tipični orkestri u vrijeme romantizma (Berlioz, Mahler, Bruckner), solo i / ili horsko pjevanje prošireno na nekoliko ili na sve stavke simfonije (Mendelssohn, 2. simfonija, Berlioz, Roméo i Julija; Šostakovič 14. simfonija; Mahler, 8. simfonija). Neobični ili novi instrumenti (kravlja zvona i gitara u Mahlerovoj 6. simfoniji). “Simfonije koje nisu za simfonijski orkestar“ (simfonije koje se sviraju na jednim orguljama kao kod Charles-Marie Widora i Louis Viernea i simfonija za solo klavir Charlesa-Valentina Alkana). “Produženi programski sloj“: čak i nakon tonskih poema koje su se odvojile od simfonijskog žanra kao takvog, simfonije su objavljene sa proširenim programima (kao u Berliozovoj "Romeo i Juliji", po Shakespeareu, kao i u njegovoj fantastičnoj simfoniji) sa književnim, poetskim i folklornim elementima (kao u simfonijskom ciklusu Johna Kennetha Grahama), ili direktnije, poput niza osjećaja (kao u 6. simfoniji Čajkovskog, ili Carl Nielsenova „četiri temperamenta“).

Specifični simfonijski oblici

Pored onoga što je za simfoniju tipično – to je delo pisano za orkestar, podeljeno na četiri stava koja obrazuju jednu celinu, javljaju se tokom razvoja simfonijske muzike i neki specifični simfonijski oblici, koji unose u simfonijsku muziku i neka osobena obeležja. Ti oblici su:

1. Koncertna simfonija. U ovoj vrsti simfonijskog muziciranja, orkestru se pridružuju solistički instrumenti, po pravilu jedan, a može ih biti dva, pa i tri. Od solističkog koncerta, koncertantna simfonija se razlikuje po tome što se zadržava ustaljena forma simfonije, unutar koje nastupa solistički instrument, iznoseći muzičke misli ravnopravno sa orkestrom.
2. Programska simfonija. Ova vrsta simfonijskog muziciranja je nastala u epohi muzičkog romantizma, u prvoj polovini XIX veka i utemleljio ju je Hector Berlioz. Programska simfonija je tipičan predstavnik romantičarske estetske zablude zvane programska muzika, prema kojoj muzika nije samo apstraktan sklop zvukova i glasova, već ona tim zvukovima i glasovima priča, pripoveda. Osnovna inspiracija za nju, upravo je književnost - poezija i literatura. Forma u kojoj se programska simfonija komponuje može biti ustaljena, kao i u klasičnoj simfoniji, ali je često značajno olabavljena i zamenjena nekom karakterističnom muzičkom mišlju, muzičkim motivom (‘’lajtmotiv’’ ili ‘’fiksna ideja’’) koji se provlači u određeniom modifikacijama kroz celu simfoniju, a može biti i sasvim napuštena.
3. Simfonijska poema. To je drugi najznačajniji predstavnik ‘’programske muzike’’, čiji je utemeljivač Franz Liszt. Njene su karateristike: koncipirana je u jednom stavu, raskošnih je orkestarskih boja i oslanja se na podsticaje iz istorije, literature i umetnosti. Osnovna inspiracija za Listovu simfonijsku poemu, upravo je književnost - poezija i literatura. Polazeći od Listovih dostignuća, simfonijsku poemu na kraju XIX veka, do najvećih umetničkih, ali i realističkih visina, uzdiže Richard Strauss.
4. Vokalno – instrumentalna simfonija. U ovom simfonijskom rodu, orkestru se u pojedinim stavovima ili u celom delu, pridružuju vokalni solisti i hor (ponekad samo vokalni solisti ili samo hor). Prvi je u simfonijsku muziku ova obeležja uveo Betoven, svojom Devetom Simfonijom, a to su zatim prihvatili mnogi (mada ne svi) istaknuti stvaraoci XIX i XX veka. I to je ostao veoma primenjivan vid simfonijskog muziciranja.

Valja međutim ukazati na to da je osnovno polazište za sve simfonijske oblike ipak klasična simfonija. Njena je struktura sačinjena od četiri stava, od kojih je prvi stav po pravilu brzi, sa laganim uvodom i izgrađen u sonatnom obliku (ekspozicija sa dve teme povezane prelazima, razvojni deo, gde se ove teme variraju i repriza, gde se tematski material ponavlja, rekapitulira), a okončava se kodom. Drugi stav je laganog ili umerenog karaktera, a treći je najpre igrački menuet, potom skerco (ova dva stava često menjaju mesta, pa je drugi stav skerco, a treći je lagani stav). Finalni četvrti je u obliku razigranog ronda ili u sonatnom obliku, a njega pokatkad može uvoditi i lagani uvod. Završava se finalnom kodom, koja je i ’’kruna’’, finale cele simfonije.

Literatura

• Anon. 2008. "Symphony." The Oxford Dictionary of Music, 2nd ed. rev., edited by Michael Kennedy, associate editor Joyce Bourne. Oxford Music Online (Accessed 24 July 2008) (Subscription access)
• Berlioz, Hector. 1857. Roméo et Juliette: Sinfonie dramatique: avec choeurs, solos de chant et prologue en récitatif choral, op. 17. Partition de piano par Th. Ritter. Winterthur: J. Rieter-Biedermann.
• Berlioz, Hector. 2002. Berlioz's Orchestration Treatise: A Translation and Commentary, translated by Hugh Macdonald. Cambridge University Press, 2002. ISBN 0-521-23953-2.
• Brown, Howard Mayer. 2001. "Symphonia". The New Grove Dictionary of Music and Musicians, second edition, edited by Stanley Sadie and John Tyrrell. London: Macmillan Publishers.
• Bukofzer, Manfred F. 1947. Music in the Baroque Era: From Monteverdi to Bach. New York: W. W. Norton.
• Christoph von Blumröder, Wolfram Steinbeck. Die Symphonie im 19. und 20. Jahrhundert. u: Handbuch de musikalischen Gattungen. Laaber-Verlag, Laaber, 2002.
• Eisen, Cliff, and Stanley Sadie. 2001. "Mozart (3): (Johann Chrysostum) Wolfgang Amadeus Mozart". The New Grove Dictionary of Music and Musicians, second edition, edited by Stanley Sadie and John Tyrrell. London: Macmillan.
• Fischer, Jens Malte. 2003. Gustav Mahler: der fremde Vertraute: Biog,raphie. Beč: Zsolnay. ISBN 3-552-05273-9.
• Gernot Gruber i Matthias Schmidt. Die Sinfonie zur Zeit der Wiener Klassik. u: Handbuch de musikalischen Gattungen. Laaber-Verlag, Laaber, 2006.
• Hansen, Richard K. 2005. The American Wind Band: A Cultural History. Chicago, Ill: GIA Publications. ISBN 1-57999-467-9.
• Jackson, Timothy L. 1999. Tchaikovsky, Symphony no. 6 (Pathétique). Cambridge Music Handbooks. Cambridge and New York: Cambridge University Press. ISBN 0-521-64111-X (cloth); ISBN 0-521-64676-6 (pbk).
• Kaye, Nicholas. 2001. "Tournemire, Charles (Arnould)". The New Grove Dictionary of Music and Musicians, second edition, edited by Stanley Sadie and John Tyrrell. London: Macmillan Publishers.
• Kennedy, Michael. 2006. "Sinfonietta". The Oxford Dictionary of Music, second edition, revised, Joyce Bourne, associate editor. Oxford and New York: Oxford University Press.
• Stefan Kunze. Die Sinfonie im 18. Jahrhundert. Von der Opernsinfonie zur Konzertsinfonie. u: Handbuch der musikalischen Gattungen. Laaber-Verlag, Laaber, 1993.
• Larue, Jan, Mark Evan Bonds, Stephen Walsh, and Charles Wilson. 2001. "Symphony". The New Grove Dictionary of Music and Musicians, second edition, edited by Stanley Sadie and John Tyrrell. London: Macmillan Publishers.
• Marcuse, Sybil. 1975. Musical Instruments: A Comprehensive Dictionary. Revised edition. The Norton Library. New York: W. W. Norton. ISBN 0-393-00758-8.
• Newman, William S. 1972. The Sonata in the Baroque Era. New York: W. W. Norton.
• Prout, Ebenezer. 1895. Applied Forms: A Sequel to 'Musical Form', third edition. Augener's Edition, no. 9183. London: Augener. Facsimile reprint, New York: AMS Press, 1971. ISBN 0-404-05138-3
• Rapoport, Paul. 2001. "Sorabji, Kaikhosru Shapurji [Leon Dudley]". The New Grove Dictionary of Music and Musicians, second edition, edited by Stanley Sadie and John Tyrrell. London: Macmillan Publishers.
• Schubert, Giselher. 2001. "Hindemith, Paul." The New Grove Dictionary of Music and Musicians, second edition, edited by Stanley Sadie and John Tyrrell. London: Macmillan.
• Smith, Rollin. 2001. "Vierne, Louis(-Victor-Jules)". The New Grove Dictionary of Music and Musicians, second edition, edited by Stanley Sadie and John Tyrrell. London: Macmillan.
• Stainer, John, and Francis W Galpin. 1914. "Wind Instruments - Sumponyah; Sampunia; Sumphonia; Symphonia". u The Music of the Bible, with Some Account of the Development of Modern Musical Instruments from Ancient Types, new edition. London: Novello and Co.; New York: H.W. Gray Co.
• Stein, Leon. 1979. Structure & Style: The Study and Analysis of Musical Forms, expanded edition. Princeton, N.J.: Summy-Birchard Music. ISBN 0-87487-164-6.
• Temperley, Nicholas. 2001. "Sinfonietta." The New Grove Dictionary of Music and Musicians, second edition, edited by Stanley Sadie and John Tyrrell. London: Macmillan Publishers.
• Thomson, Andrew. 2001. "Widor, Charles-Marie(-Jean-Albert)", 2. Works. The New Grove Dictionary of Music and Musicians, second edition, edited by Stanley Sadie and John Tyrrell. London: Macmillan.
• Webster, James, and Georg Feder. 2001. "Haydn, (Franz) Joseph". The New Grove Dictionary of Music and Musicians, second edition, edited by Stanley Sadie and John Tyrrell. London: Macmillan.

Vanjske veze

Simfonija na Wikimedijinoj ostavi

• A Chronology of the Symphony 1730-2005 A list of selected major symphonies composed 1800-2005, with composers of 18th century symphonies
• The Symphony - Interactive Guide Arhivirano 2008-06-02 na Wayback Machine-u
• A fairly detailed list of symphonists, mostly active after 1800 - Part 1 Arhivirano 2011-07-21 na Wayback Machine-u
• A fairly detailed list of symphonists, mostly active after 1800 - Part 2 Arhivirano 2011-07-21 na Wayback Machine-u
• A fairly detailed list of symphonists, mostly active after 1800 - Part 3 Arhivirano 2011-07-21 na Wayback Machine-u
• A fairly detailed list of symphonists, mostly active after 1800 - Part 4 Arhivirano 2011-07-21 na Wayback Machine-u