Simfonia

Një shfaqje e Simfonisë së Tetë të Gustav Mahler në Filharmoninë e Kölner nga Sinfonieorchester Wuppertal drejtuar nga Heinz Walter Florin [de]

Një simfoni është një kompozim muzikor i zgjeruar në muzikën klasike perëndimore, më shpesh për orkestër . Megjithëse termi ka pasur shumë kuptime që nga origjina e tij në epokën e lashtë greke, nga fundi i shekullit të 18-të fjala kishte marrë kuptimin e zakonshëm sot: një vepër që zakonisht përbëhet nga seksione ose lëvizje të shumta të dallueshme, shpesh katër, me lëvizjen e parë në formë sonate . Simfonitë thuajse gjithmonë shënohen për një orkestër që përbëhet nga një seksion harqesh ( violinë, violë, violonçel dhe kontrabas ), instrumente bronzi, frymore dhe goditjeje, të cilat gjithsej numërojnë rreth 30 deri në 100 muzikantë. Simfonitë janë shënuar në një partiturë muzikore, e cila përmban të gjitha pjesët e instrumentit. Muzikantët orkestralë luajnë nga pjesë që përmbajnë vetëm muzikën e shënuar për instrumentin e tyre. Disa simfoni përmbajnë gjithashtu pjesë vokale (p.sh. Simfonia e Nëntë e Beethovenit ).

Etimologjia dhe origjina

Fjala simfoni rrjedh nga fjala greke συμφωνία ( symphōnía ), që do të thotë "marrëveshje ose harmoni tingulli", "koncert i muzikës vokale ose instrumentale", nga σύμφωνος( sýmphōnos ), "harmonike". Fjala iu referua një sërë konceptesh të ndryshme përpara se të vendosej përfundimisht në kuptimin e saj aktual që përcakton një formë muzikore.

Në teorinë e vonë greke dhe mesjetare, fjala përdorej për bashkëtingëllore, në krahasim me διαφωνία ( diaphōnía ), që ishte fjala për "disonancë". Në mesjetë dhe më vonë, forma latine simfonia u përdor për të përshkruar instrumente të ndryshme, veçanërisht ato të afta për të prodhuar më shumë se një tingull në të njëjtën kohë. Isidori i Seviljes ishte i pari që përdori fjalën simfonia si emrin e një daulleje me dy koka, dhe nga rr. 1155 forma franceze simfoni ishte emri i organistrum ose hurdy-gurdy . Në Anglinë e mesjetës së vonë, simfonia përdorej në të dyja këto kuptime, ndërsa në shekullin e 16-të ajo u barazua me dëngjillin . Në gjermanisht, Symphonie ishte një term i përgjithshëm për spinets dhe virginals nga fundi i shekullit të 16-të deri në shekullin e 18-të.

Në kuptimin e "tingëllimit së bashku", fjala fillon të shfaqet në titujt e disa veprave të kompozitorëve të shekullit të 16-të dhe të 17-të, duke përfshirë Sacrae symphoniae të Giovanni Gabrieli dhe Symphoniae sacrae, liber secundus, të botuara përkatësisht në 1597 dhe 1615. ; Eclesiastiche sinfonie e Adriano Banchieri , dette canzoni in aria francese, per sonare, et cantare, Op. 16, botuar më 1607; Sinfonie musicali i Lodovico Grossi da Viadana, Op. 18, botuar më 1610; dhe Symphoniae sacrae e Heinrich Schütz -it, Op. 6, dhe Symphoniarum sacrarum secunda pars, Op. 10, botuar në 1629 dhe 1647, përkatësisht. Përveç koleksionit të Viadanas, i cili përmbante muzikë thjesht instrumentale dhe laike, të gjitha këto ishin koleksione veprash të shenjta vokale, disa me shoqërim instrumental.

Epoka barok

Në shekullin e 17-të, për pjesën më të madhe të epokës barok, termat simfoni dhe sinfonia u përdorën për një sërë kompozimesh të ndryshme, duke përfshirë pjesë instrumentale të përdorura në opera, sonata dhe koncerte - zakonisht pjesë e një vepre më të madhe. Opera sinfonia, ose uvertura italiane kishte, në shekullin e 18-të, një strukturë standarde prej tre lëvizjesh të kundërta: të shpejta, të ngadalta, të shpejta dhe të ngjashme me kërcimin. Është kjo formë që shpesh konsiderohet si pararendëse e drejtpërdrejtë e simfonisë orkestrale. Termat "overture", "simfoni" dhe "sinfonia" u konsideruan gjerësisht si të këmbyeshëm për pjesën më të madhe të shekullit të 18-të.

Në shekullin e 17-të, pjesët e shënuara për ansamblin e madh instrumental nuk përcaktonin saktësisht se cilat instrumente do të luanin në cilat pjesë, siç është praktika nga shekulli i 19-të deri në periudhën aktuale. Kur kompozitorët e shekullit të 17-të shkruanin pjesë, ata prisnin që këto vepra të interpretoheshin nga cilido grup muzikantësh që kishte në dispozicion. Për të dhënë një shembull, ndërsa linja e basit në një vepër të shekullit të 19-të vihet për violonçel, kontrabas dhe instrumente të tjera specifike, në një vepër të shekullit të 17-të, një pjesë basso e vazhdueshme për një sinfonia nuk do të specifikonte se cilat instrumente do të luanin rolin. Një interpretim i pjesës mund të bëhet me një grup basso kontinuo të vogël sa një violonçel dhe klaviçel . Megjithatë, nëse disponohej një buxhet më i madh për një performancë dhe kërkohej një tingull më i madh, një grup kontinuo basso mund të përfshinte instrumente të shumta që luajnë akorde (klaviçe, lahutë, etj.) dhe një sërë instrumentesh bas, duke përfshirë violonçel, kontrabas, bas viol ose edhe një gjarpër, një instrument frymor i hershëm bas.

Epoka galante dhe klasike

LaRue, Bonds, Walsh dhe Wilson shkruajnë në edicionin e dytë të The New Grove Dictionary of Music and Musicians se "simfonia u kultivua me një intensitet të jashtëzakonshëm" në shekullin e 18-të. Ai luajti një rol në shumë fusha të jetës publike, duke përfshirë shërbimet e kishës, por një zonë veçanërisht e fortë e mbështetjes për shfaqjet simfonike ishte aristokracia. Në Vjenë, ndoshta vendi më i rëndësishëm në Evropë për kompozimin e simfonive, "fjalë për fjalë qindra familje fisnike mbështetën institucionet muzikore, në përgjithësi duke e ndarë kohën e tyre midis Vjenës dhe pasurisë së tyre stërgjyshore [diku tjetër në Perandori]". Meqenëse madhësia normale e orkestrës në atë kohë ishte mjaft e vogël, shumë nga këto institucione oborrtare ishin në gjendje të performonin simfoni. I riu Joseph Haydn, duke filluar punën e tij të parë si drejtor muzikor në 1757 për familjen Morzin, zbuloi se kur familja Morzin ishte në Vjenë, orkestra e tij ishte vetëm pjesë e një skene muzikore të gjallë dhe konkurruese, me aristokratë të shumtë që sponsorizonin koncerte. me ansamblet e veta.

Artikulli i LaRue, Bonds, Walsh dhe Wilson gjurmon zgjerimin gradual të orkestrës simfonike gjatë shekullit të 18-të. Në fillim, simfonitë ishin simfoni me tela, të shkruara në vetëm katër pjesë: violina e parë, violina e dytë, viola dhe basi (linja e basit u mor nga violonçelet), kontrabasët që luanin pjesën një oktavë më poshtë dhe ndoshta edhe një fagot). Herë pas here, simfonistët e hershëm shpërndanë edhe pjesën e violës, duke krijuar kështu simfonitë trepjesëshe. Ishte gjithashtu i mundur një pjesë kontinuo basso që përfshin një fagot së bashku me një klaviçel ose instrument tjetër akordi.

Shtesat e para në këtë ansambël të thjeshtë ishin një palë brirë, herë pas here një palë oboe, dhe më pas të dy brirët dhe oboet së bashku. Gjatë shekullit, orkestrës klasike iu shtuan instrumente të tjera: flautat (nganjëherë duke zëvendësuar oboet), pjesë të veçanta për fagot, klarinetë dhe bori e timpani. Punimet ndryshonin në pikëzimin e tyre në lidhje me cilin prej këtyre instrumenteve shtesë do të shfaqeshin. Orkestra klasike në shkallë të plotë, e vendosur në fund të shekullit për simfonitë e shkallës më të madhe, ka ansamblin standard të harqeve të përmendur më lart, palë frymore ( fyell, oboe, klarinetë, fagot ), një palë brirë dhe timpan. Një instrument i vazhdueshëm me tastierë (klaviçel ose piano ) mbeti një opsion.

Stili "italian" i simfonisë, i përdorur shpesh si uverturë dhe entr'acte në teatrin e operës, u bë një formë standarde me tre lëvizje: një lëvizje e shpejtë, një lëvizje e ngadaltë dhe një lëvizje tjetër e shpejtë. Gjatë shekullit të 18-të u bë zakon të shkruheshin simfonitë me katër lëvizje, sipas linjave të përshkruara në paragrafin tjetër. Simfonia me tre lëvizje u shua ngadalë; rreth gjysma e tridhjetë simfonive të para të Haydn -it janë në tre lëvizje; dhe për Mozartin e ri, simfonia me tre lëvizje ishte normë, ndoshta nën ndikimin e mikut të tij Johann Christian Bach . Një shembull i mrekullueshëm i vonë i simfonisë klasike me tre lëvizje është Simfonia e Pragës e Mozartit, e vitit 1786.

Forma me katër lëvizje që doli nga ky evolucion ishte si më poshtë:

1. Një sonatë hapëse ose alegro
2. Një lëvizje e ngadaltë, siç është andante
3. Një minuet ose scherzo me treshe
4. Një alegro, rondo ose sonatë

Ndryshimet në këtë plan urbanistik, si ndryshimi i renditjes së lëvizjeve në mes ose shtimi i një hyrjeje të ngadaltë në lëvizjen e parë, ishin të zakonshme. Haydn, Mozart dhe bashkëkohësit e tyre e kufizuan përdorimin e formës me katër lëvizje në muzikën e dhomës orkestrale ose me shumë instrumente, siç janë kuartetet, megjithëse që nga Bethoven sonatat solo shpesh shkruhen në katër sa në tre lëvizje.

Përbërja e simfonive të hershme u përqendrua në Milano, Vjenë dhe Manheim . Shkolla milaneze përqendrohej rreth Giovanni Battista Sammartini dhe përfshinte Antonio Brioschi, Ferdinando Galimberti dhe Giovanni Battista Lampugnani . Eksponentët e hershëm të formës në Vjenë përfshinin Georg Christoph Wagenseil, Wenzel Raimund Birck dhe Georg Matthias Monn, ndërsa më vonë kompozitorë të rëndësishëm vjenezë të simfonive përfshinin Johann Baptist Wanhal, Carl Ditters von Dittersdorf dhe Leopold Hofmann . Shkolla Mannheim përfshinte Johann Stamitz .

Simfonistët më të rëndësishëm të pjesës së fundit të shekullit të 18-të janë Haydn, i cili shkroi të paktën 106 simfoni gjatë 36 viteve, dhe Mozart, me të paktën 47 simfoni në 24 vjet .

Epoka romantike

Në fillim të shekullit të 19-të, Beethoven e ngriti simfoninë nga një zhanër i përditshëm i prodhuar në sasi të mëdha në një formë supreme në të cilën kompozitorët përpiqeshin të arrinin potencialin më të lartë të muzikës në vetëm disa vepra. Beethoven filloi me dy vepra që imitonin drejtpërdrejt modelet e tij Mozart dhe Haydn, pastaj shtatë simfoni të tjera, duke filluar me Simfoninë e Tretë ("Eroica") që zgjeroi shtrirjen dhe ambicien e zhanrit. Simfonia e tij nr. 5 është ndoshta simfonia më e famshme e shkruar ndonjëherë; kalimi i tij nga lëvizja e hapjes emocionalisht e stuhishme C minor në një finale triumfuese kryesore kryesore siguroi një model të adoptuar nga simfonistët e mëvonshëm si Brahms dhe Mahler.Simfonia e tij nr. 6 është një vepër programore, me imitime instrumentale të thirrjeve të zogjve dhe një stuhie; dhe, në mënyrë jokonvencionale, një lëvizje e pestë (simfonitë zakonisht kishin më së shumti katër lëvizje). Simfonia e tij nr. 9 përfshin pjesë për solistë vokalë dhe kor në lëvizjen e fundit, duke e bërë atë një simfoni korale .

Nga simfonitë e Schubert, dy janë artikuj kryesorë të repertorit dhe interpretohen shpesh. Nga Simfonia e Tetë (1822), Schubert përfundoi vetëm dy lëvizjet e para; kjo vepër tejet romantike quhet zakonisht me pseudonimin e saj "I Pambaruari". Simfonia e tij e fundit e përfunduar, e Nënta (1826) është një vepër masive në idiomën klasike.

Nga romantikët e hershëm, Felix Mendelssohn (pesë simfoni, plus trembëdhjetë simfoni me tela) dhe Robert Schumann (katër) vazhduan të shkruanin simfonitë në formën klasike, megjithëse duke përdorur gjuhën e tyre muzikore. Në të kundërt, Berlioz favorizoi veprat programatike, duke përfshirë "simfoninë e tij dramatike" Roméo et Juliette, simfoninë e violës Harold en Italie dhe shumë origjinale Symphonie fantastique. Kjo e fundit është gjithashtu një vepër programore dhe ka edhe një marsh, edhe një vals dhe pesë lëvizje në vend të katër të zakonshmes. Simfonia e tij e katërt dhe e fundit, Grande Symphonie funèbre et triomphale (fillimisht e titulluar Symphonie militaire) u kompozua në 1840 për një bandë ushtarake marshuese prej 200 pjesësh, që do të performohej jashtë dyerve dhe është një shembull i hershëm i një simfonie bande. Berlioz më vonë shtoi pjesë opsionale të vargjeve dhe një finale korale. Në 1851, Richard Wagner deklaroi se të gjitha këto simfoni post-Beethoven nuk ishin më shumë se një epilog, duke ofruar asgjë thelbësore të re. Në të vërtetë, pas simfonisë së fundit të Schumann-it, "Rhenish" i kompozuar në 1850, për dy dekada poema simfonike Lisztian dukej se e kishte zhvendosur simfoninë si formën kryesore të muzikës instrumentale në shkallë të gjerë. Megjithatë, Liszt kompozoi gjithashtu dy simfoni programatike korale gjatë kësaj kohe, Faust dhe Dante. Nëse simfonia do të ishte eklipsuar ndryshe, nuk kaloi shumë kohë dhe ajo u rishfaq në një "epokë të dytë" në vitet 1870 dhe 1880, me simfonitë e Bruckner, Brahms, Tchaikovsky, Saint-Saëns, Borodin, Dvořák dhe Franck. vepra që shmangën kryesisht elementet programatike të Berliozit dhe Listit dhe dominuan repertorin e koncerteve për të paktën një shekull.

Gjatë shekullit të 19-të, kompozitorët vazhduan të shtojnë madhësinë e orkestrës simfonike. Rreth fillimit të shekullit, një orkestër në shkallë të plotë do të përbëhej nga seksioni i harqeve plus palë flautash, oboe, klarinetë, fagot, brirë, bori dhe së fundi një grup timpani. Kjo është, për shembull, pikët e përdorura në simfonitë e Beethoven- it me numër 1, 2, 4, 7 dhe 8 . Trombonet, të cilat më parë ishin kufizuar në muzikën e kishës dhe teatrit, u shtuan në orkestrën simfonike, veçanërisht në simfonitë e 5-të, të 6-të dhe të 9-të të Beethoven-it. Kombinimi i daulles së basit, trekëndëshit dhe cembaleve (nganjëherë edhe: pikolo), të cilin kompozitorët e shekullit të 18-të përdorën si një efekt koloristik në të ashtuquajturën " muzikë turke ", filloi të përdorej gjithnjë e më shumë gjatë gjysmës së dytë të shekullit të 19-të pa ndonjë konotacion të tillë të zhanrit. Në kohën e Mahlerit (shih më poshtë), ishte e mundur që një kompozitor të shkruante një simfoni të shënuar për "një përmbledhje të vërtetë instrumentesh orkestrale". Përveç rritjes së shumëllojshmërisë së instrumenteve, simfonitë e shekullit të 19-të u shtuan gradualisht me më shumë luajtës të harqeve dhe më shumë pjesë frymore, kështu që orkestra u rrit ndjeshëm në numër të madh, ndërsa sallat e koncerteve po rriteshin gjithashtu.

Epoka e vonë romantike, moderniste dhe postmoderniste

Nga fundi i shekullit të 19-të, Gustav Mahler filloi të shkruante simfoni të gjata në shkallë të gjerë, të cilat vazhdoi t'i kompozonte në fillim të shekullit të 20-të. Simfonia e tij e tretë, e përfunduar në 1896, është një nga simfonitë më të gjata të kryera rregullisht me rreth 100 minuta në gjatësi për shumicën e shfaqjeve. Simfonia e tetë u kompozua në vitin 1906 dhe quhet "Simfonia e një mijë" për shkak të numrit të madh të zërave të nevojshëm për të kryer veprën.

Shekulli i 20-të pa një diversifikim të mëtejshëm në stilin dhe përmbajtjen e veprave që kompozitorët i etiketuan simfonitë . Disa kompozitorë, duke përfshirë Dmitri Shostakovich, Sergei Rachmaninoff dhe Carl Nielsen, vazhduan të shkruanin në formën tradicionale me katër lëvizje, ndërsa kompozitorë të tjerë morën qasje të ndryshme: Simfonia nr. 7 e Jean Sibelius, e fundit e tij, është në një lëvizje, Richard Strauss. Simfonia Alpine, në një lëvizje, e ndarë në njëzet e dy pjesë, duke detajuar një ecje njëmbëdhjetë orëshe nëpër male dhe Simfoninë nr. 9 të Alan Hovhaness, Saint Vartan - fillimisht Op. 80, ndryshuar në Op. 180-i kompozuar në vitet 1949–50, është në njëzet e katër.

Një shqetësim për unifikimin e simfonisë tradicionale me katër lëvizje në një konceptim formal të vetëm, të përmbledhur, ishte shfaqur në fund të shekullit të 19-të. Kjo është quajtur një "formë simfonike dy-dimensionale" dhe gjen pikën e saj kryesore të kthesës në Simfoninë e Dhomës nr. 1 të Arnold Schoenberg, Op. 9 (1909), e cila u pasua në vitet 1920 nga simfonitë e tjera të dukshme gjermane me një lëvizje, duke përfshirë Simfoninë e Parë të Kurt Weill (1921), Simfoninë e Dhomës së Max Butting, Op. 25 (1923) dhe Simfonia e Paul Dessau e vitit 1926.

Krahas këtij eksperimenti, simfonitë e tjera të shekullit të 20-të u përpoqën qëllimisht të evokonin origjinën e shekullit të 18-të të zhanrit, për sa i përket formës dhe madje edhe stilit muzikor, me shembuj të spikatur që ishin Simfonia nr. 1 "Klasike" e Sergei Prokofievit e viteve 1916-1917. dhe Simfonia në C nga Igor Stravinsky e 1938–40.

Megjithatë, mbetën tendenca të caktuara. Përcaktimi i një vepre një "simfoni" ende nënkuptonte një shkallë të sofistikimit dhe seriozitetit të qëllimit. Fjala sinfonietta hyri në përdorim për të përcaktuar një vepër që është më e shkurtër, me qëllime më modeste ose "më e lehtë" se një simfoni, siç është Sinfonietta për orkestër e Sergei Prokofiev .

Në gjysmën e parë të shekullit, kompozitorët, duke përfshirë Edward Elgar, Gustav Mahler, Jean Sibelius, Carl Nielsen, Igor Stravinsky, Bohuslav Martinů, Roger Sessions, Sergei Prokofiev, Rued Langgaard dhe Dmitri Shostakovich kompozuan simfoni në "ekstravetivë, ekstravagante, të pasura. dhe urgjenca e shprehjes”. Një masë e rëndësisë së një simfonie është shkalla në të cilën ajo pasqyron konceptet e formës së përkohshme të veçanta për epokën në të cilën u krijua. Pesë kompozitorë nga e gjithë hapësira e shekullit të 20-të që përmbushin këtë masë janë Jean Sibelius, Igor Stravinsky, Luciano Berio (në Sinfonia e tij, 1968–69), Elliott Carter (në Simfoninë e tij të Tre Orkestrave, 1976) dhe Pelle Gudmundsen- Holmgreen (në Symphony/Antiphony, 1980).

Nga mesi i shekullit të 20-të deri në shekullin e 21-të ka pasur një ringjallje të interesit për simfoninë me shumë kompozitorë postmodernistë që i shtuan në mënyrë thelbësore kanunit, jo më pak në Mbretërinë e Bashkuar: Peter Maxwell Davies (10), Robin Holloway (1 ), David Matthews (9), James MacMillan (5), Peter Seabourne (5), dhe Philip Sawyers (3).

Simfonitë për grupin e koncerteve

Hector Berlioz fillimisht shkroi Simfoninë Grande funèbre et triomphale për grupin ushtarak në 1840. Anton Reicha kishte kompozuar Simfoninë e tij "Përkujtim" me katër lëvizje (e njohur edhe si Musique pour célébrer le Mémorie des Grands Hommes qui se sont Illustrés au Service de la Nation Française ) për ansamblin e madh frymor edhe më herët, në vitin 1815, për ceremonitë. rivarrimi i Louis XVI dhe Marie Antoinette

Pas atyre përpjekjeve të hershme, pak simfoni u shkruan për grupet frymore deri në shekullin e 20-të, kur u shkruan më shumë simfoni për grupin e koncerteve sesa në shekujt e kaluar. Edhe pse shembuj ekzistojnë që nga viti 1932, simfonia e parë e tillë me rëndësi është Simfonia nr. 19 e Nikolai Myaskovskit, Op. 46, i kompozuar në vitin 1939. Disa shembuj të mëtejshëm janë Symphony in B-flat for Band e Paul Hindemith, kompozuar në 1951; Simfonia nr. 4 e Morton Gould "West Point", e kompozuar në 1952; Simfonia nr. 6 e Vincent Persichetit, Op. 69, kompozuar më 1956; Simfonia nr. 3 e Vittorio Giannini, kompozuar në vitin 1958; Simfonitë e Alan Hovhaness nr. 4, Op. 165, Nr. 7, "Nanga Parvat", Op. 175, Nr. 14, "Ararat", Op. 194, dhe Nr. 23, "Ani", Op. 249, i kompozuar përkatësisht në 1958, 1959, 1961 dhe 1972; Simfonia nr. 2 e John Barnes Chance, e kompozuar në 1972; Simfonitë 2, 3, 4 dhe 5 të Alfred Reed, të kompozuara përkatësisht në 1979, 1988, 1992 dhe 1994; tetë nga dhjetë simfonitë me numër të David Maslanka ; pesë simfonitë e deritanishme nga Julie Giroux (edhe pse ajo aktualisht është duke punuar për të gjashtën ); Simfonia nr. 1 e Johan de Meij "Zoti i unazave", kompozuar në 1988, dhe Simfonia e tij nr. 2 "Molla e madhe", kompozuar në 1993; Simfonia në tre skena e Yasuhide Ito 'La Vita', e kompozuar në vitin 1998, e cila është simfonia e tij e tretë për grupin frymor; Simfonia nr. 3 e John Corigliano ' Circus Maximus, e kompozuar në 2004; Simfonia PachaMama e Denis Levaillant, e kompozuar në 2014 dhe 2015, dhe Simfonia nr. 2 e James M. Stephenson, e cila u shfaq premierë nga Banda Detare e Shteteve të Bashkuara ("The President's Own") dhe mori të dy William D të Shoqatës Kombëtare të Bandave Revelli (2017) dhe çmimet Sousa/Ostwald të Shoqatës Amerikane të Bandmasterëve (2018) .

Përdorime të tjera moderne të "simfonisë"

Në disa forma të anglishtes, fjala "simfoni" përdoret gjithashtu për t'iu referuar orkestrës, ansamblit të madh që shpesh kryen këto vepra. Fjala "simfoni" shfaqet në emrin e shumë orkestrave, për shembull, Orkestra Simfonike e Londrës, Orkestra Simfonike e Bostonit, Simfonia e St. Për disa orkestra, "(emri i qytetit) Symphony" ofron një version më të shkurtër të emrit të plotë; për shembull, OED jep "Simfoninë e Vankuverit" si një formë të shkurtuar të mundshme të Orkestrës Simfonike të Vankuverit . Për më tepër, në përdorim të zakonshëm, një person mund të thotë se do të dalë për të dëgjuar një performancë simfonike, një referencë për orkestrën dhe jo për veprat në program. Këto përdorime nuk janë të zakonshme në anglishten britanike .

Referencs

Referime

• Anon. n.d. "Mannheim School". Encyclopædia Britannica (accessed 27 January 2015).
• Anon. 2008. "Symphony." The Oxford Dictionary of Music, second edition, revised, edited by Michael Kennedy, associate editor Joyce Bourne. Oxford Music Online (Accessed 24 July 2008) Stampa:Subscription.
• Battisti, Frank L. (2002). The Winds of Change: The Evolution of the Contemporary American Wind Band/Ensemble and Its Conductor (në anglisht). Galesville, Maryland: Meredith Music Publications. ISBN 9780634045226.
• Bowman, Carl Byron. 1971. "The Ecclesiastiche Sinfonie (Opus 16) of Adriano Banchieri (1568–1634)". Ph.D. diss. New York: New York University.
• Brown, Howard Mayer. 2001. "Symphonia". The New Grove Dictionary of Music and Musicians, second edition, edited by Stanley Sadie and John Tyrrell. London: Macmillan.
• Carl Dahlhaus
• Eisen, Cliff, and Stanley Sadie. 2001. "Mozart (3): (Johann Chrysostum) Wolfgang Amadeus Mozart". The New Grove Dictionary of Music and Musicians, second edition, edited by Stanley Sadie and John Tyrrell. London: Macmillan.
• Grimley, Daniel M. (2013). "Symphony/Antiphony: Formal Strategies in the Twentieth-Century Symphony". përmbledhur nga Julian Horton (red.). The Cambridge Companion to the Symphony. Cambridge Companions to Music (në anglisht). Cambridge and New York: Cambridge University Press. fq. 285–310. ISBN 9781107469709.
• Jackson, Timothy L. 1999. Tchaikovsky, Symphony No. 6 (Pathétique). Cambridge Music Handbooks. Cambridge and New York: Cambridge University Press. ISBN 0-521-64111-X (cloth); ISBN 0-521-64676-6 (pbk).
• Kennedy, Michael. 2006a. "Sinfonietta". The Oxford Dictionary of Music, second edition, revised, Joyce Bourne, associate editor. Oxford and New York: Oxford University Press.
• LaRue, Jan. 1959. "A Union Thematic Catalogue of 18th Century Symphonies". Fontes Artis Musicae 6:18–20.
• LaRue, Jan. 1988. A Catalogue of 18th-Century Symphonies, i: Thematic Identifier. Bloomington, Indiana.
• LaRue, Jan, Mark Evan Bonds, Stephen Walsh, and Charles Wilson. 2001. "Symphony". The New Grove Dictionary of Music and Musicians, second edition, edited by Stanley Sadie and John Tyrrell. London: Macmillan.
• Libbey, Theodore. 1999. The NPR Guide to Building a Classical CD Collection, second edition. New York: Workman Publishing. ISBN 978-0761104872
• Macdonald, Hugh. 2001b. "Berlioz, Hector". The New Grove Dictionary of Music and Musicians, second edition, edited by Stanley Sadie and John Tyrrell. London: Macmillan.
• Marcuse, Sybil. 1975. Musical Instruments: A Comprehensive Dictionary. Revised edition. The Norton Library. New York: W. W. Norton. ISBN 0-393-00758-8.
• Prout, Ebenezer. 1895. Applied Forms: A Sequel to 'Musical Form', third edition. Augener's Edition, no. 9183. London: Augener. Facsimile reprint, New York: AMS Press, 1971. ISBN 0-404-05138-3.
• Rosen, Charles (1997). The Classical Style: Haydn, Mozart, Beethoven (në anglisht) (bot. expanded). London: Faber and Faber. ISBN 9780571192878.
• Stein, Leon. 1979. Structure & Style: The Study and Analysis of Musical Forms, expanded edition. Princeton, New Jersey: Summy-Birchard Music. ISBN 0-87487-164-6.
• Steinberg, Michael. 1995. The Symphony: A Listener's Guide. Oxford and New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-506177-2 (cloth); ISBN 978-0-19-512665-5 (pbk) (accessed 27 January 2015).
• Tawa, Nicholas E. From Psalm to Symphony: A History of Music in New England. Boston: Northeastern University Press. ISBN 978-1-55553-491-2.
• Temperley, Nicholas. 2001. "Sinfonietta." The New Grove Dictionary of Music and Musicians, second edition, edited by Stanley Sadie and John Tyrrell. London: Macmillan.
• Vande Moortele, Steven. 2013. "'Two-dimensional' Symphonic Forms: Schoenberg's Chamber Symphony, Before and After". In The Cambridge Companion to the Symphony, edited by Julian Horton, 268–284. Cambridge Companions to Music. Cambridge and New York: Cambridge University Press. ISBN 9781107469709.
• Webster, James, and Georg Feder. 2001. "Haydn, (Franz) Joseph". The New Grove Dictionary of Music and Musicians, second edition, edited by Stanley Sadie and John Tyrrell. London: Macmillan.

Loxo më shumë

• Ballantine, Christopher. 1983. Twentieth Century Symphony. London: Dennis Dobson. ISBN 0-234-72042-5.
• Berlioz, Hector. 1857. Roméo et Juliette: Sinfonie dramatique: avec choeurs, solos de chant et prologue en récitatif choral, Op. 17. Partition de piano par Th. Ritter. Winterthur: J. Rieter-Biedermann.
• Berlioz, Hector. 2002. Berlioz's Orchestration Treatise: A Translation and Commentary, translated by Hugh Macdonald. Cambridge University Press, 2002. ISBN 0-521-23953-2.
• Brown, A. Peter. 2002. The Symphonic Repertoire, Volume II: The First Golden Age of the Viennese Symphony: Haydn, Mozart, Beethoven, and Schubert. Bloomington and London: Indiana University Press. ISBN 978-0-253-33487-9.
• Brown, A. Peter. 2007. The Symphonic Repertoire, Volume III, Part A: The European Symphony from ca. 1800 to ca. 1930: Germany and the Nordic Countries. Bloomington and London: Indiana University Press. ISBN 978-0-253-34801-2.
• Brown, A. Peter. 2007. The Symphonic Repertoire, Volume IV: The Second Golden Age of the Viennese Symphony: Brahms, Bruckner, Dvořák, Mahler, and Selected Contemporaries. Bloomington, Indiana: Indiana University Press. ISBN 978-0-253-33488-6.
• Brown, A. Peter with Brian Hart. 2008. The Symphonic Repertoire, Volume III, Part B: The European Symphony from ca. 1800 to ca. 1930: Great Britain, Russia, and France. Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press. ISBN 978-0-253-34897-5.
• Cuyler, Louise. 1995. The Symphony. Second Edition. Detroit Monographs in Musicology, Studies in Music 16. Warren, Michigan: Harmonie Park Press. ISBN 978-0-899-90072-8.
• Hansen, Richard K. 2005. The American Wind Band: A Cultural History. Chicago, Illinois: GIA Publications. ISBN 1-57999-467-9.
• Holoman, D. Kern. 1996. The Nineteenth-Century Symphony. Studies in Musical Genres and Repertoires. New York: Schirmer. ISBN 978-0-028-71105-8.
• Hopkins, Antony. 1981. The Nine Symphonies of Beethoven. London: Heinemann.
• Layton, Robert, ed. 1993. Companion to the Symphony. New York: Simon and Schuster. ISBN 978-0-671-71014-9.
• Morrow, Mary Sue, and Bathia Churgin, eds. 2012. The Symphonic Repertoire, Volume I: The Eighteenth-Century Symphony. Bloomington and London: Indiana University Press. ISBN 978-0-253-35640-6.
• Randel, Don Michael. 2003. The Harvard Dictionary of Music, fourth edition. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press. ISBN 9780674011632.
• Ritzarev, Marina. 2014. Tchaikovsky's Pathétique and Russian Culture. Farnham, Surrey; Burlington, Vermont: Ashgate. ISBN 978-1-4724-2411-2.
• Simpson, Robert, ed. 1967. The Symphony, Volume I: Haydn to Dvořák. Baltimore, Maryland: Penguin Books. ISBN 978-0-140-20772-9.
• Simpson, Robert, ed. 1967. The Symphony, Volume II: Elgar to the Present Day. Baltimore, Maryland: Penguin Books. ISBN 978-0-140-20773-6.
• Stainer, John, and Francis W Galpin. 1914. "Wind Instruments – Sumponyah; Sampunia; Sumphonia; Symphonia". In The Music of the Bible, with Some Account of the Development of Modern Musical Instruments from Ancient Types, new edition. London: Novello; New York: H. W. Gray
• Stedman, Preston. 1992. The Symphony. Second edition. Pearson. ISBN 978-0-13-880055-0.
• Thomson, Andrew. 2001. "Widor, Charles-Marie(-Jean-Albert)", 2. Works. The New Grove Dictionary of Music and Musicians, second edition, edited by Stanley Sadie and John Tyrrell. London: Macmillan.
• Wyn Jones, David. 2006. The Symphony in the Age of Beethoven. New York: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-86261-5.
• Young, Percy M. 1968. Symphony. Phoenix Music Guides. Boston: Crescendo Publishers. SBN: 87597-018-4.

Linqe të jashtme

• "Symphony" . Encyclopædia Britannica (në anglisht). Vëll. 26 (bot. 11th). 1911. fq. 290–291.
• Gann, Kyle. "A Chronology of the Symphony 1730–2005" (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 4 gusht 2015. A list of selected major symphonies composed 1800–2005, with composers of 18th, 19th, 20th and 21st century symphonies
• The Symphony – Interactive Guide
• "List of symphonists, mostly active after 1800", compiled by Thanh-Tâm Lê: "A to D" (në anglisht). "E to J" (në anglisht). "K to O" (në anglisht). "P to Z" (në anglisht).