Bajina Bašta
| Bajina Bašta | |
|---|---|
|
| |
| Osnovni podaci | |
| Država |  Srbija
|
| Upravni okrug | Zlatiborski |
| Opština | Bajina Bašta |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo (2022) | 9543 |
| Geografija | |
| Koordinate | 43°58′09″N 19°34′02″E / 43.969166°N 19.567166°E |
| Nadmorska visina | 257 m |
  Bajina Bašta Bajina Bašta (Srbije) | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski kod | 31250 |
| Pozivni broj | 031 |
| Registarska oznaka | BB |
Koordinate: 43° 58′ 09" SGŠ, 19° 34′ 02" IGD
Bajina Bašta je gradsko naselje i sedište istoimene opštine na desnoj obali reke Drine, u Zlatiborskom okrugu u zapadnoj Srbiji. Nalazi se na 43°58' severne geografske širine i 19°34' istočne geografske dužine. Prema popisu iz 2002. bilo je 9543 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 8555 stanovnika).
Bajina Bašta je smeštena ispod obronaka planine Tare, na nadmorskoj visini od 257 m. Prosečna godišnja količina padavina je 700–800 mm. Klima je umereno kontinentalna, sa povećanom vlažnosti vazduha posle izgradnje veštačkih jezera u Perućcu i u Zaovinama.
Grad je povezan asfaltnim putevima preko prevoja Debelo Brdo (1090 m) sa Valjevom, dolinom Drine sa Ljubovijom i Šapcom, a preko prevoja Kadinjača (880 m) sa Užicem.
Na mestu današnjeg grada u tursko vreme postojalo je selo Pljeskovo. U oslobođenoj Srbiji kneza Miloša Obrenovića, a prema hatišerifu od 1833. godine, iseljava se muslimansko stanovništvo iz krajeva oko Drine i odlazi u Bosnu. Predlogom ministarstva unutrašnjih dela, Državni savet 1858. godine donosi odluku da administrativni centar sreza račanskog bude u Bajinoj Bašti, umesto u Rogačici. Prolazeći kroz ovo mesto 1862. godine Milan Đ. Milićević je zapisao: „Mesto je ovo osobito lepo. Ovde je odobreno da se zida varoš. Tu je sreska kancelarija i nekoliko meana i dućana. No, dok se ne bi prolaz otvorio na račanskoj karauli, gde je nekad i bio između Srbije i Bosne i kuda je najkraći put između Užica i Sarajeva, teško da će se ovo mesto podići“.
Privredni i društveni razvoj varošice usporen je 60-ih godina XIX veka, posebno posle ukaza kneza Mihajla od 16. juna 1866, po kojem se Bajinoj Bašti oduzima status varošice, čemu se protivi mesno stanovništvo.
Knez Milan Obrenović je 15. septembra 1872, ukazom, ponovo uvrstio Bajinu Baštu u red varošice kneževine Srbije. Otvara se prva pošta i telegraf (1881) počinje s radom carinarnica, grad se podiže i razvija po urbanističkom planu, što skupa dovodi do većeg priliva stanovništva. Broj stanovnika od 1864. do 1910. povećao se sa 374 na 1306. Račani daju značajan doprinos u oslobodilačkoj borbi 1876-1878, kada je Srbija stekla nezavisnost na Berlinskom kongresu. I naredni ratovi, Balkanski i I svetski (1912-1918) uzeli su sa ovog prostora 302 života, pala za nezavisnost i slobodu Srbije.
Formiranje kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca - Jugoslavije, Bajina Bašta nastavlja sa razvojem. Elektrifikacija 1928, bolnica 1930, eksploatacija šuma, duvana, izgradnja osnovnih škola na teritoriji opštine, podiže se životni standard i obrazovni nivo stanovništva. Pred II svetski rat grad dobija vodovod i pokaldrmisane ulice.
Događaji koji su obeležili svetsku istoriju u periodu 1939-1945, odrazili su se i na ovaj prostor dobijajući formu građanskog rata i oslobodilačke borbe protiv okupacionih vlasti. Početkom oružanog otpora protiv okupatora, na ovom prostoru formira se Račanska četa koja je od 3. do 23. avgusta 1941. godine narasla na vojnu formaciju od 62 borca. Prva slobodna teritorija u porobljenoj Evropi - Užička republika - donela je, prvo, oslobođenje Bajine Bašte, mada privremeno. Na ovom prostoru formiraju se prvi NOO. Tokom rata okupatorski teror, posebno 1943. od strane Bugara odneo je stotine žrtava među civilnim stanovništvom. U sklopu završnih operacija oslobođenje zemlje septembra 1944. godine, NOVJ oslobađa ovaj prostor.
Nova etapa u istoriji Bajine Bašte započinje posle oslobođenja 1945. Godine kada grad privredno jača dobijajući moderan izgled. Brojni spomenici materijalne i duhovne kulture svedoče o istoriji ovog kraja, dugo je 5 000 godina. Do danas su sačuvani tragovi iz praistorijskog perioda, ostaci antičke kulture, kao i značajan srednjevekovni kulturno-istorijski spomenik - Manastir Rača.
Austrijski putopisac Feliks Kanic iznosi svoje impresivno viđenje, krajem 19. veka: „Ime je dobila prema spahiji Bajinu, a leži, okružena kultirama kukuruza, duvana i voća, u sunčanom Bušinskom polju na visini 250 metara i naoko deluje vrlo prijatno. Tu uspeva najbolji duvan u Srbiji. Sa crkvom Sv. Ilije, osvećenom 1893. godine dobila je lep centar sa svojih 118 kuća, kod kojih crvena opeka potiskuje drvo. One se grupišu oko velikog trga, zasađenog hrastovima i jabukama, na koji izlaze četiri glavne ulice. Na tom trgu je mala mesna škola; simpatična zgrada sreske uprave i karantinska stanica nalazi se u ulici koja vodi prema Drini...“
U naselju Bajina Bašta živi 7432 punoletna stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 36,1 godina (35,4 kod muškaraca i 36,7 kod žena). U naselju ima 3014 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,17.
Ovo naselje je skoro u potpunosti naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u posleratnom periodu beleži znatan porast u broju stanovnika.
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Etnički sastav prema popisu iz 2002. | ||||
|---|---|---|---|---|
| Srbi | 9352 | 97.99% | ||
| Crnogorci | 48 | 0.50% | ||
| Jugosloveni | 29 | 0.30% | ||
| Hrvati | 14 | 0.14% | ||
| Makedonci | 11 | 0.11% | ||
| Slovenci | 5 | 0.05% | ||
| Rusi | 5 | 0.05% | ||
| Muslimani | 5 | 0.05% | ||
| Slovaci | 2 | 0.02% | ||
| Albanci | 2 | 0.02% | ||
| Rumuni | 1 | 0.01% | ||
| Mađari | 1 | 0.01% | ||
| Bošnjaci | 1 | 0.01% | ||
| nepoznato | 13 | 0.13% | ||
| m | ž | |||
| ? | 9 | 8 | ||
| 80+ | 40 | 46 | ||
| 75-79 | 57 | 81 | ||
| 70-74 | 95 | 152 | ||
| 65-69 | 156 | 175 | ||
| 60-64 | 220 | 203 | ||
| 55-59 | 237 | 228 | ||
| 50-54 | 404 | 378 | ||
| 45-49 | 446 | 492 | ||
| 40-44 | 382 | 397 | ||
| 35-39 | 330 | 409 | ||
| 30-34 | 307 | 328 | ||
| 25-29 | 374 | 398 | ||
| 20-24 | 407 | 369 | ||
| 15-19 | 368 | 394 | ||
| 10-14 | 348 | 309 | ||
| 5-9 | 278 | 252 | ||
| 0-4 | 256 | 210 | ||
| prosek | 35.4 | 36.7 | ||
|
|
|
|
| Pol | Ukupno | Poljoprivreda, lov i šumarstvo | Ribarstvo | Vađenje rude i kamena | Prerađivačka industrija | Proizvodnja i snabdevanje... | Građevinarstvo | Trgovina | Hoteli i restorani | Saobraćaj, skladištenje i veze |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Muški | 2033 | 97 | 3 | 2 | 464 | 245 | 322 | 189 | 108 | 124 |
| Ženski | 1605 | 105 | 1 | - | 383 | 52 | 46 | 275 | 154 | 33 |
| Oba | 3638 | 202 | 4 | 2 | 847 | 297 | 368 | 464 | 262 | 157 |
| Pol | Finansijsko posredovanje | Nekretnine | Državna uprava i odbrana | Obrazovanje | Zdravstveni i socijalni rad | Ostale uslužne aktivnosti | Privatna domaćinstva | Eksteritorijalne organizacije i tela | Nepoznato | |
| Muški | 12 | 40 | 165 | 99 | 47 | 106 | - | - | 10 | |
| Ženski | 34 | 28 | 92 | 125 | 188 | 77 | - | - | 12 | |
| Oba | 46 | 68 | 257 | 224 | 235 | 183 | - | - | 22 |
Privredu Bajine Bašte predstavlja HE Bajina Bašta, GP Razvoj, metalna industrija IKL, elektroindustrija, fabrika konfekcije, fabrika trikotaže, kartonaže, kao i desetak mini pogona drvne industrije. Okolina Bajine Bašte bavi se proizvodnjom duvana, maline kao i raznih sorti voća i povrća.
U Bajinoj Bašti su dve srednje škole, Gimnazija i Tehnička škola.
- ↑ Knjiga 9, Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, maj 2004, ISBN 86-84433-14-9
- ↑ Knjiga 2, Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, februar 2003, ISBN 86-84433-01-7
- Opština Bajina Bašta
- Bajina Bašta na internetu
- Portal Bajina Bašta
- Forum Bajina Bašta
- Tekst o Bajinoj Bašti sa internet sajta o reci Drini Arhivirano 2008-08-27 na Wayback Machine-u
- RTV Prima Bajina Bašta Arhivirano 2013-10-03 na Wayback Machine-u
- Turistička mapa opštine Bajina Bašta Arhivirano 2013-06-12 na Wayback Machine-u
