Pneumokoke
| Streptococcus pneumoniae | |
|---|---|
| |
| {{{slika_opis}}} | |
| Naučna klasifikacija | |
| Carstvo: | Bacteria |
| Koljeno: | Firmicutes |
| Razred: | Diplococci |
| Red: | Lactobacillales |
| Porodica: | Streptococcaceae |
| Rod: | Streptococcus |
Pneumokoke ili streptokoke pneumonije (lat. Streptococcus pneumoniae) su gram-pozitivne bakterije ovalnog ili kružnog oblika, raspoređene u parovima od po dve (diplokoke) ili u vidu kratkih lanaca. Pneumokoke su obavijene kapsulom polisaharidnog sastava. Nepokretne su i fakultativno anaerobne. Spadaju u rod streptokoka.
Pneumokoke žive uglavnom u parovima kao diplokoke. Obavijene su debelom kapsulom. Spadaju u grupu α hemolitičkih streptokoka. Postoje i mutanti koji su izgubili kapsulu, oni na hranljivim podlogama grade kolonije grube površine (R forme), za razliku od pneumokoka sa kapsulom, čije su kolonije glatke površine (S forme). Kultivacija pneumokoka mora se izvoditi na obogaćenim hranljivim podlogama. U stacionarnoj fazi rasta, pneumokoke produkuju autolizine, pa može doći do autosterilizacije kulture.
Za razliku od većine drugih streptokoka, pneumokoke nemaju grupno specifičan C-polisaharid, pa se ne mogu klasifikovati ni u jednu grupu na Lansfildovoj.
Kapsula pneumokoka je izgrađena od polisaharida i štiti ih od fagocitoze ćelija odbrambenog sistema. Pneumokoke bez kapsule nisu patogene. Prirodno mogu steći kompetenciju za proces transformacije, što je pokazano Grifitovim ogledima. Patogene pneumokoke luče neke enzime kao npr. pneumolizin i proteazu koja razlaže imunoglobuline A1, tako smanjujući efikasnost mukozne imunosti domaćina.
Pneumokoke nastanjuju sluzokožu gornjih disajnih puteva, gde pripadaju normalnoj bakterijskoj flori (40-70% ljudi su nosioci ove bakterije). Usled drugih infekcija npr. grip ili slabosti odbrambenog sistema (deficit komplemenata), može doći do njihovog preteranog razmnožavanja i širenja, tako da nastaje infekcija.
Polisaharidi kapsule ovih bakterija deluju kao imunogenii. Na osnovu strukture ovih antigena podeljene su na preko 90 serotipova.
Iako deo normalne flore, ove bakterije su uslovni patogeni i u odrećenim uslovima mogu izazvati različita oboljenja. Pneumokoke mogu izazvati zapaljenje pluća (pneumonija), zapaljenje srednjeg uha, sinuzitis, meningitis, sepsu itd. Pogotovu težak tok imaju infekcije kod starijih ljudi ili novorođenčadi.
Protiv pneumokoka postoji vakcina koja se sastoji od prečišćenih polisaharida kapsule ovih bakterija. Dostupne su 14- i 23-valentne vakcine. U većini zemalja ove vakcine nisu deo obavezne imunizacije.
U lečenju bolesti izazvanih streptokokom pneumonije korsiste se penicilini, makrolidi i hinoloni.
- Fritz H. Keyser, Kurt A. Bienz Medizinische Mikrobiologie Thieme ISBN 3-13-444810-6
- GAVI Alliance Arhivirano 2014-08-20 na Wayback Machine-u
- PneumoADIP Arhivirano 2021-04-19 na Wayback Machine-u
- PATH's Vaccine Resource Library pneumococcal resources
- Centers for Disease Control and Prevention (2012). „Ch. 16: Pneumococcal Disease”. u: Atkinson W, Wolfe S, Hamborsky J. Epidemiology and Prevention of Vaccine-Preventable Diseases (12th izd.). Washington DC: Public Health Foundation. str. 233–248.